Người Anh hùng chưa được vinh danh

Đoàn đại biểu những doanh nhân CCB tiêu biểu tỉnh Hải Hưng thăm, báo cáo thành tích công tác với Đại tướng Võ Nguyên Giáp (CCB Hoàng Chính Hòa bên phải Đại tướng)

Trong cuộc đời viết sách, làm báo của mình, tôi đã may mắn được tiếp xúc nhiều tướng lĩnh, chính khách..., mà chiến công, đức độ của các vị lừng lững như những tượng đài, nhưng chưa được vinh danh Anh hùng. Bày tỏ trăn trở của mình lên cấp trên, từng trường hợp, tôi đều được giải thích lý do. Thấy chưa thấu tình đạt lý, trong một số bài viết sau đó tôi vẫn bày tỏ niềm tin những “tượng đài” mà cộng đồng suy tôn, lịch sử ghi nhận sẽ được vinh danh (Tư lệnh Đồng Sĩ Nguyên với đường Trường Sơn huyền thoại - Hào khí Trường Sơn - Nxb Hội Nhà văn. H. 2019). Đến nay, thì nhiều người trong số những “tượng đài” ấy đã được phong tặng, truy tặng Anh hùng. Nhưng, có vị được đón nhận danh hiệu Anh hùng trên giường bạo bệnh; có vị được vinh danh khi đã là người thiên cổ!

Đem tấm gương các bậc tiền bối soi chiếu vào Hoàng Chính Hòa - người lính lái xe Trường Sơn tỏa sáng trong thời kỳ đổi mới, tôi lại vững tin nghĩ về ông - một “Anh hùng chưa được vinh danh”.

Các phương tiện thông tin đại chúng đã đề cập rất nhiều về CCB, doanh nhân Hoàng Chính Hòa. Nay, độ lùi thời gian cùng với những tư liệu và cách nhìn mới, giúp chúng ta hiểu thêm về ông - một CCB đã phát huy bản chất, truyền thống Bộ đội Cụ Hồ và truyền thống gia đình cách mạng, thể hiện trí tuệ, bản lĩnh, dám dấn thân, tiên phong khai mở và có những đóng góp lớn lao cho công cuộc đổi mới đất nước.

Viết tiếp truyền thống cách mạng của một gia đình hiếm có

Sinh ra và lớn lên khi đất nước có chiến tranh, Hoàng Chính Hòa cho rằng, ông may mắn được sinh thành, dưỡng dục... bởi quê hương (xã Việt Hòa, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên) và đặc biệt trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng.

Gia đình của các bậc sinh thành Hoàng Chính Hòa - gia đình có phát gốc dòng họ Hoàng sinh ra Thân mẫu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là gia đình hiếm có! Năm 1996, gia đình các cụ thân sinh ra Hoàng Chính Hòa được Chính phủ cấp Bằng Có công với nước; năm 2015, mẹ ông - cụ Trần Thị Dự - nguyên Cán sự Huyện đội Kim Động, phụ trách Du kích Hoàng Ngân kiêm Xã đội phó xã Chính nghĩa (với biệt danh “Cô gái Ba Tài”) được truy tặng Anh hùng LLVTND và đầu năm nay, ngày 23-1-2025, bố ông - cụ Hoàng Văn Thưởng - nguyên Bí thư chi bộ kiêm Chủ tịch UBKCHC xã Hiệp Hòa, huyện Kim Động (nay là xã Việt Hòa, huyện Khoái Châu), cũng vinh dự được truy tặng Anh hùng LLVTND.

Ở tuổi ngoài bảy mươi, ngoái nhìn quá trình công tác của mình, ông Hòa bộc bạch: “...Phát huy truyền thống anh hùng vẻ vang của gia đình, tôi đã lập được nhiều thành tích trong chiến đấu và lao động sản xuất. Thành tích trong lao động sản xuất là hết sức nổi trội, đặc biệt và cá biệt có sức lan tỏa để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của đất nước trong những năm đầu của công cuộc đổi mới”.

Tự hào về quê hương, gia đình giàu truyền thống cách mạng, năm 1971, mới 17 tuổi, Hoàng Chính Hòa đã xung phong nhập ngũ. Chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh, chiến sĩ lái xe Hoàng Chính Hòa đã lập nhiều chiến công xuất sắc, được phong tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, 4 năm liền (1972-1974) là Chiến sĩ Thi đua; được tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Ba, Huân chương Chiến sĩ giải phóng hạng Ba và Huy chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng Nhất...

Với bề dày chiến công được vinh danh trong chiến tranh, Hoàng Chính Hòa đã viết tiếp những trang sử vẻ vang của gia đình giàu truyền thống đấu tranh cách mạng. Đúng là “Hổ phụ sinh hổ tử”.

Tiên phong phá bỏ cơ chế bao cấp - “Khoán chui” để “giải phóng” xe và lái xe

Từ tuyến lửa Trường Sơn, năm 1978, Hoàng Chính Hòa chuyển ngành, về làm công nhân lái xe ở Xí nghiệp Xe khách Hải Hưng. Sau gần 7 năm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của người lái xe, tận tâm phục vụ người dân, với năng lực và uy tín của mình, ông được đề bạt làm Phó giám đốc, rồi Giám đốc, Phó bí thư Đảng ủy xí nghiệp.

Trên cương vị Giám đốc Xí nghiệp, ông đã có 3 quyết định có tính đột phá thành công, đó là: “Vượt rào” khoán xe, phá bỏ cơ chế bao cấp; mở tuyến, giải tỏa “ngăn sông cấm chợ” trong Ngành Giao thông vận tải (GTVT) và tiên phong cổ phần hóa doanh nghiệp.

Được hỏi về việc “phá rào”, “khoán chui” hơn 40 năm về trước, ông Hòa vui vẻ bộc bạch: “Khi đó mình nghĩ khoán xe có gì phức tạp lắm đâu, cũng giống như khoán hộ trong nông nghiệp. Khoán hộ thì dưới ruộng, khoán xe thì trên đường. Nói vậy chứ cái gì cũng có khó khăn, phức tạp riêng. Hồi đó mình mạnh tay làm, nhưng bây giờ nghĩ lại mới thấy hồi đó sao mình... liều thế!”.

Đúng vậy, ông Hòa cho biết: Làm Giám đốc ở thời điểm Xí nghiệp Xe khách là một đơn vị yếu kém; xe cũ nát, thiếu vốn; đường xấu...; phải lo bảo toàn vốn, lo sinh kế cho hơn 300 con người trong xí nghiệp..., nhiều khi mất ăn mất ngủ, bạc trắng đầu! Hồi còn là lái xe, tôi đã từng nghĩ giá mà mình được làm chủ một chiếc xe! Nên khi làm Giám đốc, tôi cũng nghĩ đến nguyện vọng ấy của anh em.

Sau một thời gian nghiên cứu kỹ, mặc dù T.Ư cũng như địa phương chưa có chủ trương, nhưng đầu năm 1985, Hoàng Chính Hòa đã mạnh dạn đề xuất và trực tiếp tổ chức thực hiện mô hình khoán xe: Giao xe cho lái xe cùng với phụ xe quản lý, vận hành chiếc xe đó để sản xuất kinh doanh, vận chuyển hành khách. Từ khoán xe thành công, ông Hòa tiến tới thực hiện chế độ hạch toán, khoán chuyến, khoán doanh thu, khoán xăng dầu, vật tư, chi phí hành chính...

Quyết định của Giám đốc Xí nghiệp Xe khách Hải Hưng vào thời điểm đó được cho là “khoán chui”, là “phá rào”, rất dễ bị “tuýt còi”... Nhưng với CCB Hoàng Chính Hòa thì quyết định của ông nhằm cởi bỏ cơ chế bao cấp, quan liêu và tình trạng “ngăn sông cấm chợ” đã quá lỗi thời, để giải phóng sức sản xuất. Quyết định “liều lĩnh” nhưng có tính toán, có cơ sở!

Cũng theo ông Hòa và qua nhiều tư liệu, thì việc “khoán chui” của ông không qua được mắt của một số lãnh đạo Bộ GTVT và tỉnh Hải Hưng. Người hiểu rõ ngọn ngành việc ông làm khi đó là Bí thư Tỉnh ủy Ngô Duy Đông và Thứ trưởng Bộ GTVT Bùi Văn Sướng.

Là người có hơn 20 năm phụ trách lĩnh vực vận tải (1974-1998), Thứ trưởng Bùi Văn Sướng không ít lần nói với báo giới rằng: “Khi biết Hòa “phá rào” áp dụng mô hình khoán xe trong xí nghiệp, tôi thường làm ngơ, coi như không biết, cũng chẳng báo cáo lên trên. Lãnh đạo địa phương, nhất là Bí thư Tỉnh ủy Ngô Duy Đông thì nhiệt tình ủng hộ ý tưởng và cách làm của Giám đốc trẻ này”. Còn cán bộ, công nhân của Xí nghiệp Xe khách lại bày tỏ sự ủng hộ việc “khoán chui” của Giám đốc qua bài đồng dao: “Anh là Hòa khoán/ Là Hòa khoán xe/... Khoán đã thành công/ Có ông Duy Đông/ Khoán chui không sợ/ Dù có bị lộ/ Cũng chẳng làm sao/ Đời sống lên cao/ Sản xuất phát triển/ Ai ai cũng biết/ Khoán là khoán chui/ Khoán để đẩy lùi/ Cơ chế bao cấp”.

Doanh nhân CCB Hoàng Chính Hòa khẳng định: Việc khoán xe đã giúp (buộc) người lao động đề cao trách nhiệm, giải phóng được sức sản xuất, xóa bỏ được thực trạng “xe chở gió”, đi không về rồi; khắc phục được tình trạng ăn cắp, bớt xén xăng dầu..., SXKD đạt hiệu quả cao. Từ năm 1990-1992, Xí nghiệp có tên trong Câu lạc bộ doanh nghiệp nộp ngân sách trên 500 triệu đồng/năm; trên 1 tỷ đồng/năm từ 1993-2000. Xí nghiệp còn tự thiết kế đóng mới xe khách, đào tạo hàng trăm lái xe và thợ lành nghề cho ngành vận tải...

Mô hình khoán xe của Xí nghiệp Xe khách Hải Hưng do Giám đốc Hoàng Chính Hòa khởi xướng và tổ chức thực hiện thành công, trở thành đơn vị áp dụng khoán xe sớm nhất trong cả nước; xóa bỏ hoàn toàn cơ chế quản lý tập trung, bao cấp, mở đầu cho một cơ chế quản lý phù hợp với kinh tế thị trường. Năm 1990, Xí nghiệp đã giao nhận vốn thực hiện hạch toán SXKD và Bến xe khách Hải Dương là một trong số ít bến xe kiểu mẫu của cả nước trong thập niên 90.

Mô hình khoán xe do Hoàng Chính Hòa khởi xướng có sức lan tỏa mạnh mẽ; từ năm 1990 đã được phổ biến, thực hiện trong cả nước; làm sống lại nhiều phương tiện sản xuất, đem lại sức sống mới cho ngành vận tải ô tô. Mô hình khoán xe của Hoàng Chính Hòa thực chất là mô hình Khoán 10 trong Ngành GTVT, là mô hình tiêu biểu của Bộ GTVT trong thời kỳ đầu đổi mới.

(Còn tiếp)

Duy Tường