Bệnh Tiểu Đường: Lời khuyên vàng từ chuyên gia Bệnh viện Tim Hà Nội

PV: Thưa bác sĩ, bệnh đái tháo đường là gì, có những loại nào thường gặp hiện nay?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng đường huyết tăng cao kéo dài do tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc cơ thể không sử dụng hiệu quả insulin. Đây là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến và đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới.

Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tim mạch, thận, mắt, thần kinh và làm giảm chất lượng sống của người bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và tàn tật, đồng thời là gánh nặng lớn cho hệ thống y tế nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Bệnh đái tháo đường có hai loại chính là đái tháo đường type 1 và type 2, còn có một số phân loại đái tháo đường khác thuộc chuyên khoa sâu hơn. Ghi nhận cho thấy, tỷ lệ bệnh đái tháo đường gia tăng nhiều hơn, đặc biệt là các nước trong khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

PV: Xin bác sĩ cho biết những dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh đái tháo đường mà người bệnh thường dễ bỏ qua, dẫn đến chẩn đoán muộn?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Trước đây, bệnh đái tháo đường thường được phát hiện khi người đi tiểu tiện thấy kiến bâu vào nước tiểu nhưng hiện nay có điều kiện vệ sinh tốt hơn, nên nếu không để ý thì khó phát hiện. Hiện nay đái tháo đường có thể chẩn đoán sớm bằng xét nghiệm máu nhưng thường ở thời điểm đó chưa có triệu chứng, do vậy nếu bệnh nhân không khám sức khỏe sàng lọc định kỳ mà đợi có triệu chứng của đái tháo đường thì việc phát hiện ra bệnh dẫn tới chẩn đoán bệnh muộn. Có nhiều dấu hiệu cảnh báo sớm bệnh đái tháo đường như: người bị bệnh đái tháo đường thường hay khát nước và uống nhiều nước hơn so với bình thường, đi tiểu nhiều, đặc biệt là sút cân nhanh mặc dù hay đói, ăn nhiều hơn. Bên cạnh đó, còn có những mảng da sẫm màu ở gáy hoặc ở nách. Đây là những dấu hiệu của những người có tình trạng đề kháng insulin nên đi tầm soát xem có bị đái tháo đường hay không. Một số dấu hiệu ở bệnh nhân bị đái tháo đường bị mất bù khi tăng đường trong máu sẽ xuất hiện các biểu hiện như tê bì tay chân, mắt nhìn mờ, các dấu hiệu này xuất hiện do đường máu tăng cao.

Ở nước ta, có nhiều bệnh viện điều trị rất tốt bệnh đái tháo đường, tuy nhiên khi bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Tim Hà Nội sẽ được các bác sĩ chuyên khoa tim mạch thăm khám và sàng lọc thường quy để phát hiện tiểu đường sớm và đưa ra những phác đồ điều trị bệnh tiểu đường phù hợp đặc biệt ở bệnh nhân có thêm bệnh nền tim mạch. Là đơn vị điều trị được nhiều bệnh về tim mạch, Bệnh viện Tim Hà Nội hiểu rõ tác dụng phụ của thuốc ảnh hưởng đến trái tim người bệnh thế nào, theo đó Bệnh viện luôn đặt sức khỏe của bệnh nhân lên hàng đầu, từ đó lựa chọn những thuốc tốt nhất, ít tác dụng phụ nhất cho bệnh nhân đái tháo đường giúp bảo vệ cơ thể và trái tim khỏe mạnh cho bệnh nhân.

PV: Thực tế hiện nay, nhiều bệnh nhân phát hiện mình bị đái tháo đường khi đã có biến chứng. Vậy những biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh này là gì thưa bác sĩ?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Bệnh đái tháo đường có biến chứng cấp tính và biến chứng mãn tính. Đối với các biến chứng cấp tính rất nguy hiểm như tình trạng nhiễm toan ceton và tăng áp lực thẩm thấu.

Với các biến chứng mãn tính được chia thành biến chứng mạch máu lớn và biến chứng mạch máu nhỏ. Các biến chứng mạch máu nhỏ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như tổn thương về mắt, thần kinh, thận (tổn thương ở đáy mắt nghiêm trọng có thể gây phù hoàng điểm, gây mù lòa).

Ở biến chứng mạch máu lớn có thể nguy hiểm đến tính mạng vì liên quan đến các động mạch về tim, các bệnh lý ảnh hưởng đến tình trạng xơ vữa gây ra tình trạng nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, tăng huyết áp, các bệnh lý động mạch ngoại biên gây thiếu máu chi.

Bệnh nhân đái tháo đường cần nhập viện ngay khi có các dấu hiệu bất thường như khát nước nhiều, tiểu nhiều, gầy sút đặc biệt là các biểu hiện cấp tính nguy hiểm đến tính mạng như hạ đường huyết nặng, đau nặng ngực trái, đau tê bì mất cảm giác, tím ngón chân, rối loạn thị lực, nhìn mờ, yếu nửa người.

PV: Thưa bác sĩ, những bệnh nhân bị bệnh đái tháo đường nhưng lại bị thêm nhiều bệnh lý đi kèm thì phải điều trị như thế nào?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Bệnh nhân bị đái tháo đường nhưng bị thêm nhiều bệnh khác thì cần phải đi khám nhiều chuyên khoa khác nhau. Bệnh nhân sẽ vừa khám tiểu đường để kiểm soát đường huyết và điều trị nền tảng các bệnh nội khoa, ngoài ra bệnh nhân cũng cần khám thêm các chuyên khoa sâu, đặc biệt là chuyên khoa mắt, chuyên khoa thận tiết niệu, tim mạch nếu có biến chứng xuất hiện. Quan trọng các bệnh nhân phải biết được tên thuốc mình đang điều trị ở các chuyên khoa khác nhau hoặc nếu không nhớ được thì cần ghi lại hoặc lưu lại lọ thuốc, vỉ thuốc bệnh nhân đang sử dụng, để khi đi khám ở các khoa khác thì bệnh nhân cần phải thông báo cho bác sĩ biết mình đang mắc những bệnh gì kèm theo, đang dùng những thuốc nào để các bác sĩ biết thuốc này có ảnh hưởng gì đến căn bệnh đang điều trị và ngược lại.

PV: Bệnh nhân đái tháo đường được khuyến cáo nên ăn những thực phẩm gì và ăn như thế nào để kiểm soát tốt đường huyết thưa bác sĩ?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Bệnh nhân đái tháo đường nên ăn nhiều rau và nên ăn rau trước khi ăn ở tất cả các bữa ăn (kể cả bữa sáng) để việc hấp thu glucose của bữa ăn được diễn ra từ từ tránh tình trạng tăng đường huyết đột ngột sau khi ăn. Sau khi ăn rau xong, bệnh nhân mới ăn cơm cùng các thức ăn khác giúp lượng đường trong máu tăng vừa phải, giúp tụy thích nghi tiết insulin phù hợp với lượng glucose trong bữa ăn đó. Ngoài ra, bệnh nhân đái tháo đường nên ăn đa dạng, nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, tinh bột chậm như cơm gạo lứt, chất đạm nạc và chất béo tốt, đồng thời kiểm soát khẩu phần và cách ăn uống hợp lý. Người bệnh không nên ăn cháo, sữa bánh kể cả các nhãn mác dành cho người tiểu đường thay thế cho cơm, do cháo và sữa ăn chóng no và tăng đường máu nhanh nhưng dễ gây hạ đường huyết xa bữa ăn, còn các bánh kẹo hay thực phẩm dành cho người tiểu đường chỉ là thức ăn thay thế chứ không phải thuốc và không có vai trò chữa đái tháo đường. Cháo, sữa chỉ nên dùng thay thế trong những trường hợp đặc biệt khi người bệnh đang ốm hay đau răng lợi không ăn được, và nếu người bệnh phải tiêm insulin, cần tham khảo bác sỹ để được điều chỉnh liều thuốc phù hợp với chế độ ăn trong giai đoạn bất thường.

PV: Bác sĩ có thể chia sẻ những sai lầm mà người bệnh đái tháo đường thường mắc phải, và cộng đồng nên làm gì để phòng ngừa căn bệnh này?

Bác sĩ CKII. Lê Thúy Ngọc: Có một số sai lầm phổ biến mà cả bệnh nhân đái tháo đường và người nhà bệnh nhân cùng hiểu sai đó là khi bệnh nhân đái tháo đường thử đường máu thấy cao thì hay điều chỉnh bằng cách nhịn ăn, hoặc khi bệnh nhân thử đường máu thấy bình thường hoặc thấp thì bệnh nhân nghĩ là đã ổn định và lại ăn bình thường, thậm chí còn không uống thuốc dẫn tới đường huyết không ổn định, bác sĩ cũng khó điều chỉnh lượng thuốc phù hợp khi thăm khám nếu người bệnh không kể với bác sỹ về cách điều chỉnh này.

Sai lầm thứ hai là bệnh nhân thiếu niềm tin với bác sĩ, bệnh nhân không chia sẻ đúng những vấn đề như khi uống thuốc xuất hiện một số tác dụng phụ mà bệnh nhân lại tự ngừng uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tự ý chuyển sang dùng các chế phẩm thuốc nam hoặc các thuốc không rõ thành phần. Hiện nay, có một số loại thuốc giá thành rẻ và có tác dụng hạ đường huyết mạnh do có thành phần không còn được sử dụng nữa, những thành phần này có tác hại rất nguy hiểm nếu bệnh nhân sử dụng tùy tiện.

Thêm nữa, một số bệnh nhân còn có tâm lý ngại đám đông không đi khám định kỳ mà sử dụng đơn thuốc cũ, trong khi đơn thuốc sẽ có sự gia giảm sau khi khám lần đầu, bệnh nhân sau khi uống thuốc và điều chỉnh sinh hoạt, lối sống cơ thể điều tiết tốt hơn, đường huyết ổn định đơn thuốc sẽ được bác sỹ điều chỉnh, có thể đưa về liều tối thiểu, cân bằng. Thời điểm này, nếu bệnh nhân vẫn dùng đơn thuốc cũ sẽ dẫn đến tình trạng hạ đường huyết khiến người bệnh sẽ có tâm lý sợ thuốc, hiệu quả điều trị bệnh không cao.

Để phòng ngừa bệnh đái tháo đường hiệu quả, cộng đồng cần thực hiện lối sống lành mạnh thông qua chế độ ăn uống cân bằng, ưu tiên rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc và cá, đồng thời hạn chế đường, tinh bột, đồ ăn chế biến sẵn. Mọi người cũng nên hoạt động thể chất thường xuyên, duy trì cân nặng hợp lý, kiểm soát căng thẳng, ngủ đủ giấc, nói không với thuốc lá và kiểm tra đường huyết định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ.