Hở van tim: Nguyên nhân và cách phòng tránh

Tiến sĩ, Bác sĩ (TS.BS.) Nguyễn Thị Thu Thuỷ - Trưởng khoa Khám bệnh tự nguyện, Bệnh viện Tim Hà Nội cho biết: “Khi van tim bị hở, quả tim sẽ đập nhanh hơn một chút để thích nghi, đồng thời tăng lưu lượng tim để bù đắp tình trạng van tim hở làm cho dòng máu bị phụt ngược trở lại, do đó chỉ cần mọi người để ý những triệu chứng bất thường thì có thế phát hiện bệnh kịp thời. Do những triệu chứng này thường bị ẩn kín cộng thêm áp lực cuộc sống khiến mọi người hay lãng quên dẫn đến tình trạng khi bệnh nhân có những triệu chứng rõ ràng thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. Bệnh nhân đến Bệnh viện Tim Hà Nội khám tim có đủ mọi lứa tuổi, sau thăm khám nhiều bệnh nhân bị hở van tim và có mức độ hở khác nhau”.

Theo TS.BS. Nguyễn Thị Thu Thuỷ, có nhiều nguyên nhân gây hở van tim. Nguyên nhân đứng hàng đầu là hở van tim do thấp tim. Bệnh thấp tim thường gặp ở lứa tuổi học đường và nhiều người đã để lại di chứng hở van tim do thấp. Tiếp đó, hở van tim do thoái hoá (có tính bẩm sinh), hở do cấu trúc tim ngay từ khi sinh ra đã bị lỏng lẻo, nguyên nhân hở van tim do savan cũng rất hay gặp. Ở những người trung tuổi còn xuất hiện tình trạng hở van tim do thoái hoá, cơ tim và van tim cũng bị lão hoá theo tuổi, thường gọi là lão hoá theo tuổi. Một nguyên nhân khác là hở van tim do các bệnh lý mãn tính như bệnh nhân bị suy tim cũng làm cho buồng tim giãn ra, van tim bị hở. Tăng huyết áp cũng làm cho van tim bị hở nhiều hơn, bệnh cơ tim giãn do rượu, do tiểu đường, béo phì khiến cho buồng tim bị ảnh hưởng. Ngoài ra, còn có những nguyên nhân nhiễm trùng khác như viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, các trường hợp bệnh viêm cơ tim cũng để lại những di chứng đáng kể ở van tim.

Có sự khác biệt giữa hở van tim ở người trẻ và người lớn tuổi, ở người trẻ khả năng dung nạp của trái tim cũng trẻ theo, khả năng dung nạp tốt hơn, người trẻ hiểu biết và thực hiện nghiêm các phác đồ điều trị của bác sĩ. Người già thường có ít kiến thức khó phát hiện sớm hở van tim để đi kiểm tra, khả năng chủ quan cũng nhiều hơn. Khi lão hoá, tuổi tác tăng lên, sinh lão thì sẽ đến bệnh, nguy cơ bị bệnh ở người cao tuổi sẽ cao hơn, tỷ lệ bệnh nhân cao tuổi hở van tim nhiều hơn, do đó người cao tuổi dễ bị bỏ sót.

TS.BS. Nguyễn Thị Thu Thuỷ cho hay, có rất nhiều mức độ hở van tim, thực tế người đến Bệnh viện Tim Hà Nội khám khi nhận được kết quả siêu âm, nhất là người trẻ thường có hai thái cực, một là bệnh nhân chủ quan quá, hai là bệnh nhân lo lắng quá. Nếu hở van tim nhẹ ở mức độ sinh lý (van tim không thể đóng kín hoàn toàn) luôn có một luồng hở nhè nhẹ còn gọi là hở van tim sinh lý, hở van tim sinh lý không nguy hiểm, không cần lo lắng vì nó vô hại. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân bị hở van tim sinh lý dù đã được tư vấn ở tuyến dưới là không nguy hiểm nhưng bệnh nhân không yên tâm và rất lo lắng nên đến bệnh viện tuyến trên khám lại để có tư vấn chuyên gia. Hở van tim do bệnh lý thì cần phải theo dõi và điều trị theo đúng phác đồ của bác sĩ chuyên khoa tim mạch.

Những triệu chứng sớm của người bị hở van tim do bệnh lý là tim đập nhanh hơn bình thường, người bệnh cảm thấy tức ngực, hồi hộp hơn, người lớn tuổi có thể cảm thấy chếnh choáng do lượng máu lên não giảm, tiếp đó là cảm giác bị hụt hơi. Ở giai đoạn sau khi bệnh nhân đã bị suy tim, chức năng tim suy giảm, bệnh nhân bị khó thở nhiều, phù phổi hoặc phù. Lúc này, bệnh đã rất nặng, bệnh nhân cần chú ý những triệu chứng ở thời điểm khởi phát ban đầu đang còn rất nhẹ nhưng lại là ngưỡng có thể can thiệp kịp. Mọi người không nên lo lắng quá, cũng không được chủ quan, lắng nghe cơ thể mình chú ý những dấu hiệu như tức ngực, hồi hộp, cảm giác hụt hơi, khó thở, choáng váng thì nên đến ngay các bệnh viện chuyên khoa để khám và điều trị kịp thời.

Tuỳ vào mức độ hở van tim của từng bệnh nhân bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, trường hợp hở van tim do sinh lý thì không cần can thiệp. Trường hợp hở van tim do bệnh lý tuỳ từng mức độ như hở van tim nhẹ, hở vừa, hở nặng, tất cả các trường hợp hở van tim do bệnh lý đều cần phải theo dõi. Đối với trường hợp hở van tim nhẹ, vừa và hở van tim nặng nhưng chưa cần phải mổ thì cần theo dõi định kỳ và uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Thuốc được kê theo đúng mức độ bệnh và đáp ứng của người bệnh theo từng tháng, khả năng cải thiện của mức độ hở van đó. Khi bệnh nhân đã có chỉ định mổ do cơ thể không dung nạp với điều trị nội, không dung nạp với thuốc điều trị, các biện pháp dùng thuốc không hiệu quả, thay đổi lối sống cũng không cải thiện, lúc này sẽ có chỉ định can thiệp. Bệnh nhân phải tuân thủ chỉ định can thiệp phẫu thuật của bác sĩ vì nếu bỏ qua thời gian vàng của quá trình can thiệp thì sẽ bị muộn, lúc này bệnh nhân không còn cơ hội để mổ thay van nhân tạo hoặc van sinh học mới nữa. Thực tế đã có một số bệnh nhân chủ quan và không tin tưởng chỉ định của bác sĩ mà bỏ qua giai đoạn vàng can thiệp dẫn đến bị suy tim không dung nạp sẽ không thể mổ được, rất đáng tiếc.

“Hở van tim sinh lý thì không cần chữa, còn hở van tim do bệnh lý thì phụ thuộc vào đáp ứng của người bệnh, nếu người bệnh bị hở van tim nhẹ do giãn buồng tim nhưng đáp ứng thuốc tốt thì hở van có thể đỡ hơn, tuy nhiên bệnh nhân chủ quan không uống thuốc, không thay đổi lối sống và không thực hiện đúng lời khuyên của bác sĩ thì bệnh sẽ quay trở lại hở như ban đầu. Bệnh hở van tim bệnh lý là bệnh mãn tính không khỏi được, cần được chăm sóc và theo dõi đều đặn. Tiên lượng sống của bệnh nhân phụ thuộc rất nhiều vào ý thức của người bệnh đối với bệnh cảnh. Việc bệnh nhân chăm sóc trái tim của mình tốt và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, tái khám đều theo lịch hẹn sẽ giúp bệnh nhân sống khoẻ và hạn chế được những biến chứng không mong muốn. Phác đồ điều trị của bác sĩ đóng vai trò rất nhỏ, việc bệnh nhân tuân thủ điều trị giúp bệnh nhân đạt gần 90% kết quả điều trị” - TS.BS. Nguyễn Thị Thu Thuỷ nhấn mạnh.

Mọi người đều cần ăn uống điều độ, với người bị hở van tim càng cần chú ý hơn, cần ăn uống và vận động điều độ, không cần ăn uống kiêng khem quá, cũng không ăn uống chủ quan quá. Trái tim rất nhạy cảm, nếu người bệnh ăn uống không điều độ, ăn nhiều dầu mỡ, uống nhiều rượu bia, thức khuya, dùng chất kích thích nhiều, vận động quá sức... thì dù đơn thuốc có tốt cũng không thể bù đắp lại được. Bệnh nhân cần bình tĩnh phối hợp với bác sĩ để điều trị bệnh được tốt nhất.

Việc tầm soát tim mạch định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm bệnh hở van tim ở mức độ khác nhau. Người dân nên đi khám ở bệnh viện chuyên khoa khi cơ thể có những biểu hiện như hồi hộp, tức ngực, khó thở hoặc triệu chứng bất thường. Khi đến viện bác sĩ sẽ cho làm siêu âm tim, siêu âm tim đơn giản, hiệu quả và tốn ít chi phí. Khám và điều trị kịp thời sẽ giúp người bệnh tránh được hậu quả đáng tiếc. Mọi người cần lắng nghe cơ thể mình, cần có một khoảng lặng trong ngày để xem trái tim mình nói gì để đi tầm soát, tầm soát tim mạch là biện pháp hiệu quả nhất giúp bạn biết mình có bị hở van tim hay không, giúp bạn bảo vệ trái tim khoẻ mạnh.