Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những người lính từng vào sinh ra tử vẫn giữ vẹn nguyên tình đồng đội. Họ không chỉ cùng nhau ôn lại kỷ niệm mà còn miệt mài tìm kiếm hài cốt của đồng đội đã hy sinh, đưa họ về gần với gia đình như một sự tri ân sâu sắc, góp phần xoa dịu nỗi đau chiến tranh còn hằn sâu trong lòng thân nhân các liệt sĩ.
Theo lời giới thiệu của Đại tá Nguyễn Huy Phương, nguyên phó Trung đoàn trưởng Trung đoàn 94, Sư đoàn 307, chúng tôi tìm gặp Cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Văn Khả, Trưởng ban liên lạc truyền thống CCB Sư đoàn 307 tại Khánh Hòa, hiện cư trú tại số nhà 1006, đường Lê Hồng Phong, phường Nam Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Ông là người thường xuyên vào google để tìm kiếm, thu thập thông tin mộ các liệt sĩ, sau đó theo nguyện vọng của gia đình ông lại giúp đỡ họ đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương.
CCB Nguyễn Văn Khả quê ở Khánh Hòa, nhập ngũ tháng 2 năm 1986. Sau huấn luyện, ông được biên chế về Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 94, Sư đoàn 307, đóng quân ở phía Bắc tỉnh Preah Vihear (Campuchia) và làm chiến sĩ quân lực. Công việc hàng ngày của ông là đưa thương binh, tử sĩ từ tuyến đầu về tuyến sau để điều trị và làm công tác chính sách khi liệt sĩ hy sinh. Tháng 4 năm 1989, ông xuất ngũ về địa phương, sau đó theo học ngành kinh tế du lịch và làm việc trong ngành du lịch tỉnh Khánh Hòa 4 năm, trước khi chuyển sang kinh doanh xuất khẩu thủy sản và thực phẩm đông lạnh.
Năm 2013, trong một lần đến nghĩa trang liệt sĩ Châu Thành, tỉnh Tây Ninh (cũ) viếng mộ người thân, CCB Nguyễn Văn Khả thấy có rất nhiều mộ liệt sĩ quê ở miền Trung và các tỉnh phía Bắc còn quy tập tại đây. Qua tìm hiểu, ông được biết, đây là những mộ liệt sĩ chưa có thông tin rõ ràng về tên, tuổi, quê quán, hoặc gia đình đã chuyển đi nơi khác nên cơ quan chức năng chưa thể liên lạc được. Sau chuyến đi ấy đã thôi thúc ông dành nhiều thời gian tìm kiếm, thu thập thông tin phần mộ các liệt sĩ để giúp các gia đình đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương.
Đầu tiên ông vào trang web nguoiduado.vn của thầy giáo Nguyễn Sỹ Hồ để tìm kiếm thông tin, sau đó ông trực tiếp đến các nghĩa trang liệt sĩ miền Nam, miền Trung và Tây Nguyên để tìm kiếm, xác định mộ liệt sĩ rồi phân loại theo địa bàn cư trú, xã, phường, huyện, tỉnh và đơn vị. Tiếp theo, ông liên hệ với đồng đội và CCB ở các địa phương (nơi ghi thông tin liệt sĩ trên bia mộ) để kết nối với gia đình, thân nhân liệt sĩ và thông báo cho họ biết vị trí phần mộ liệt sĩ hiện nay đang ở đâu, có nguyện vọng đưa hài cốt liệt sĩ về gần với gia đình không để ông giúp đỡ làm các thủ tục hồ sơ, trình ký cơ quan chức năng cũng như lên kế hoạch di dời.
Với tình cảm thiêng liêng vì đồng đội và được Hội CCB tỉnh Khánh Hòa tạo điều kiện giúp đỡ cấp giấy giới thiệu đến những nơi cần thiết. Từ năm 2013 đến nay, CCB Nguyễn Văn Khả đã cùng đồng đội thu thập, tìm kiếm được 265 mộ liệt sĩ ở các nghĩa trang tỉnh, thành phía Nam và miền Trung-Tây Nguyên. Đồng thời giúp đỡ các gia đình làm thủ tục hồ sơ di dời, đưa hài cốt liệt sĩ về các địa phương trong cả nước, trong đó có 85 liệt sĩ thuộc tỉnh Khánh Hòa. Có rất nhiều gia đình nhờ ông giúp đỡ mà sau 30 đến 40 năm kể từ ngày liệt sĩ hy sinh nay mới tìm thấy mộ.
Chia sẻ về động lực của mình, CCB Nguyễn Văn Khả cho biết: “Những năm tháng làm nghĩa vụ quốc tế ở chiến trường Campuchia, tôi đã chứng kiến nhiều thương binh nặng trước khi hy sinh còn thều thào nói: “Nếu mình không qua khỏi, cố gắng đem hài cốt mình về cho gia đình nhé!” và câu nói ấy đã thôi thúc tôi dành thời gian để thu thập thông tin mộ liệt sĩ ở các nghĩa trang và đưa họ về gần với quê hương, gia đình”.
Mỗi khi hài cốt liệt sĩ được trở về gần với gia đình là niềm hạnh phúc vô giá đối với CCB Nguyễn Văn Khả, điển hình là trường hợp chị Hoàng Lệ Thủy ở Bản Giới, xã Xuân Hòa, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng (cũ). Sau 46 năm tìm kiếm, chị đã đón nhận hài cốt của cha mình là liệt sĩ Hoàng Văn Đạt, sinh năm 1931, người dân tộc Tày từ nghĩa trang liệt sĩ huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai (trước đây) về quê hương.
Chị Thủy cho biết: “Bố tôi nhập ngũ tham gia kháng chiến chống Pháp năm 1949, sau khi chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi, ông được giải ngũ theo diện vùng sâu, vùng xa. Tháng 12 năm 1966 ông tái ngũ lần 2 nhưng sau đó lại được trở về địa phương, đến tháng 9 năm 1968 ông tiếp tục tái ngũ lần 3 và vào mặt trận phía Nam, đến ngày 27 tháng 4 năm 1970 thì ông hy sinh. Ngày 17-8-2016, nhờ sự giúp đỡ của CCB Nguyễn Văn Khả và đồng đội, gia đình đã đưa được hài cốt của bố tôi về nghĩa trang liệt sĩ quê nhà xã Xuân Hòa, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng.”
Được biết mới đây, CCB Nguyễn Văn Khả đã cùng Ban liên lạc truyền thống CCB Trung đoàn 1 (Ba Gia) tại Khánh Hòa phối hợp với Sở Lao động - Thương binh - Xã hội tỉnh Tây Ninh và tỉnh Khánh Hòa, tổ chức cất bốc, di dời hài cốt liệt sĩ Trần Văn Hùng từ nghĩa trang liệt sĩ huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh (trước đây) về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ Hòn Dung, phường Bắc Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa theo tâm nguyện của gia đình.
Liệt sĩ Trần Văn Hùng sinh năm 1960 tại phường Tân Lập, thành phố Nha Trang, Khánh Hòa (cũ), nhập ngũ tháng 9 năm 1978, cấp bậc binh nhất, chức vụ chiến sĩ thuộc Đại đội 6, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 1, Sư đoàn 2. Ông hy sinh ngày 24 tháng 12 năm 1978 tại chiến trường Campuchia và được an táng tại nghĩa trang liệt sĩ huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh.
Với những cống hiến to lớn trong công tác thu thập thông tin, tìm kiếm và quy tập hài cốt các liệt sĩ, CCB Nguyễn Văn Khả đã được Ban Chấp hành Hội Cựu chiến binh tỉnh Khánh Hòa tặng bằng khen trong phong trào đền ơn, đáp nghĩa, cùng nhiều bằng khen, giấy khen khác ở các cấp.