Đào tạo nghề cho cựu chiến binh ở miền Trung, Tây Nguyên: Từ đổi mới tư duy đến hành động thực tiễn

Từ quan điểm chỉ đạo đến đổi mới tư duy

Nghị quyết số 72-NQ/TW cùng nhiều chủ trương, chính sách khác của Trung ương đã nhấn mạnh yêu cầu chuyển hướng mạnh mẽ từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”, từ “trợ cấp” sang “trao cần câu”, từ đào tạo nghề ngắn hạn, tình thế sang hướng tiếp cận lâu dài, gắn với nhu cầu thực tiễn và xu thế phát triển. Đây là bước ngoặt lớn, đánh dấu sự thay đổi tư duy căn bản về phát triển con người trong nền kinh tế độc lập, tự chủ, gắn với hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh ấy, Hội CCB Việt Nam xác định công tác đào tạo nghề cho hội viên, cựu quân nhân là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, gắn liền với phương châm: Bộ đội Cụ Hồ không chỉ kiên trung trong chiến đấu mà còn gương mẫu trong lao động, sản xuất, phát triển kinh tế.

Điểm đổi mới nổi bật là sự chuyển biến từ cách làm hình thức sang cách tiếp cận thực chất, coi trọng hiệu quả sau đào tạo. Thay vì chỉ mở những lớp ngắn hạn với kiến thức cơ bản, Hội đã chủ động khảo sát nhu cầu thị trường, gắn đào tạo với sản xuất - kinh doanh, kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã. Nội dung đào tạo ngày càng được thiết kế theo hướng tiếp cận chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp công nghệ cao - những lĩnh vực đang trở thành động lực phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay.

Những điểm mới nổi bật

Miền Trung và Tây Nguyên là khu vực có vị trí chiến lược cả về kinh tế, chính trị, quốc phòng - an ninh, song cũng là vùng đất đặc thù với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, địa hình phức tạp và nhiều khó khăn về xã hội. Miền Trung là “dải đất hẹp”, thường xuyên hứng chịu bão lũ, hạn hán; Tây Nguyên là vùng cao nguyên rộng lớn, hạ tầng thiếu đồng bộ, tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số cao, trình độ sản xuất còn hạn chế. Chính vì vậy, công tác đào tạo nghề ở khu vực này không thể rập khuôn như các vùng đồng bằng, mà đòi hỏi phải linh hoạt, phù hợp với thế mạnh và nhu cầu thực tiễn từng địa phương.

Một trong những đổi mới quan trọng là đào tạo nghề gắn chặt với lợi thế sinh thái và đặc sản vùng miền. Ở Quảng Ngãi, Quảng Trị hay Khánh Hòa, các lớp đào tạo tập trung vào trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, tận dụng điều kiện đất đai và biển đảo. Ở Gia Lai, Đắk Lắk, nhiều mô hình kết hợp giữa đào tạo nghề truyền thống với thương mại điện tử đã giúp hội viên biết bán hàng trực tuyến, vượt qua giới hạn “tự cung tự cấp”. Ở Huế, Đà Nẵng và Khánh Hòa, với lợi thế đô thị và du lịch, đào tạo nghề được mở rộng sang dịch vụ, chế biến nông - thủy sản, du lịch cộng đồng, phù hợp với cơ cấu kinh tế - xã hội mới.

Đặc biệt, trong bối cảnh sáp nhập tỉnh, tinh gọn chính quyền địa phương 2 cấp, công tác đào tạo nghề càng có điều kiện để tái cấu trúc. Sau sáp nhập, nhiều tỉnh sở hữu đồng thời đồng bằng, trung du, miền núi và đô thị động lực, khiến tính đa dạng về điều kiện tự nhiên - xã hội tăng lên. Điều đó đòi hỏi Hội CCB phải tổ chức đào tạo “theo vùng sinh thái”: Vùng ven biển ưu tiên nghề nuôi trồng thủy sản và dịch vụ du lịch; vùng đồng bằng chú trọng nông nghiệp hàng hóa, công nghiệp chế biến; vùng cao nguyên và miền núi tập trung phát triển cây công nghiệp, dược liệu, gắn với kỹ năng thương mại điện tử để mở rộng thị trường. Cùng lúc, sau sáp nhập, nguồn lực và hạ tầng được tập trung, tạo điều kiện để các lớp đào tạo nghề không chỉ đáp ứng nhu cầu từng nhóm nhỏ, mà còn gắn với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội ở quy mô rộng hơn, bảo đảm tính lan tỏa và bền vững.

Những việc đã làm được

Những năm gần đây, hàng trăm lớp dạy nghề được mở về trồng trọt, chăn nuôi, cơ khí nhỏ, điện dân dụng, dịch vụ du lịch cộng đồng, giúp hàng nghìn hội viên có việc làm. Ở Quảng Ngãi, trong năm, có 13 lớp nghề được tổ chức cho hơn 350 hội viên, hơn 80% có việc làm sau đào tạo. Tại Đà Nẵng, đào tạo nghề gắn với chương trình giảm nghèo, từ năm 2021 đến nay đã góp phần xóa hơn 1.700 hộ CCB nghèo, xây dựng 280 căn nhà tình nghĩa trị giá hơn 27 tỷ đồng. Ở Thừa Thiên Huế, hàng nghìn quân nhân xuất ngũ được cấp “Thẻ học nghề”, tham gia các khóa học về lái xe, cơ khí, điện lạnh, công nghệ thông tin. Đối với Gia Lai, mô hình đào tạo trồng và kinh doanh mai cảnh kết hợp thương mại điện tử giúp sản phẩm tiêu thụ ra ngoài tỉnh, nâng cao giá trị kinh tế.

Bên cạnh đó, nhiều mô hình kinh tế tập thể do CCB làm chủ như trồng rau sạch ở Quảng Trị, nuôi cá lồng bè ở Khánh Hòa, cà phê hữu cơ ở Đắk Lắk, trồng dược liệu ở Kon Tum... đã chứng minh tính bền vững, vừa tạo việc làm, vừa gắn kết cộng đồng. Đặc biệt, phong trào CCB sản xuất - kinh doanh giỏi được nhân rộng, hàng nghìn CCB điển hình trở thành “thầy thực tiễn”, lan tỏa tinh thần tự lực, tự cường, góp phần quan trọng vào xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Thách thức và yêu cầu tiếp tục đổi mới

Mặc dù đã có nhiều kết quả tích cực, nhưng công tác đào tạo nghề của Hội CCB các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên vẫn đứng trước những thách thức không nhỏ. Một bộ phận hội viên tuổi cao, sức khỏe hạn chế, khó tiếp cận nghề mới; cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo ở nhiều nơi còn thiếu; ngân sách dành cho đào tạo phân tán, trong khi nhu cầu lớn. Sự kết nối giữa đào tạo - việc làm - thị trường chưa thật bền vững, dẫn đến tình trạng “học xong khó tìm việc”. Thêm vào đó, chuyển đổi số đặt ra thách thức lớn khi nhiều hội viên còn hạn chế về kỹ năng tin học, hạ tầng công nghệ ở vùng sâu, vùng xa chưa đồng bộ. Thiên tai, biến đổi khí hậu thường xuyên xảy ra cũng khiến sản xuất dễ bị tổn thương, đòi hỏi nội dung đào tạo phải lồng ghép yếu tố thích ứng, sản xuất bền vững.

Trước thực tiễn đó, yêu cầu đặt ra là tiếp tục đổi mới toàn diện công tác đào tạo nghề. Cần đa dạng hóa hình thức đào tạo, xây dựng chương trình riêng cho CCB trong độ tuổi lao động, cựu quân nhân mới xuất ngũ, cũng như hội viên lớn tuổi. Đặc biệt, việc mở rộng liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã, xây dựng quỹ hỗ trợ khởi nghiệp cho CCB cần có cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ, nhất là đối với hội viên ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, để bảo đảm mọi hội viên đều có cơ hội được học nghề, lập nghiệp và phát triển.

Đổi mới công tác đào tạo nghề cho CCB miền Trung, Tây Nguyên trong bối cảnh hiện nay vừa góp phần nâng cao đời sống của từng hội viên vừa mang ý nghĩa chiến lược lâu dài: Góp phần xây dựng nông thôn mới, thu hẹp khoảng cách phát triển vùng miền, bảo đảm an sinh xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh từ cơ sở. Trong điều kiện địa giới hành chính mới sau sáp nhập, công tác đào tạo nghề càng trở thành cầu nối quan trọng, giúp khai thác thế mạnh tổng hợp của từng vùng sinh thái, phát huy nội lực, đồng thời tạo sự cộng hưởng từ nguồn lực tập trung. Đây là minh chứng sinh động cho sức sống của Nghị quyết, cho tinh thần đổi mới và khát vọng vươn lên của Bộ đội Cụ Hồ trong thời bình và hội nhập quốc tế sâu rộng.