Hệ thống APS Afghanit trang bị trên xe tăng chiến đấu chủ lực T-14 Armata của Nga.

Ngay từ khi xe tăng xuất hiện, các loại vũ khí chống tăng đã xuất hiện. Điều này dẫn tới những cải tiến liên tục về vỏ giáp bảo vệ xe tăng, cũng như các loại vũ khí chống tăng sau này. Tuy nhiên, tới khi các loại vũ khí chống tăng vác vai hiệu quả xuất hiện như súng phóng lựu và tên lửa chống tăng đã đặt ra yêu cầu phát triển các giải pháp bảo vệ mới để tăng cường khả năng sống sót không chỉ của xe tăng, mà còn là các phương tiện thiết giáp khác trên chiến trường.

Bên cạnh các giải pháp về gia cường giáp phức hợp composite hay giáp phản ứng nổ - ERA, nhiều quốc gia trên thế giới đã phát triển hệ thống phòng thủ chủ động (APS) để ngăn chặn các loại đạn chống tăng hóa năng sử dụng đầu nổ hội tụ.

Điển hình cho trường phái phát triển APS chính là Liên Xô (trước đây) với hệ thống Droz trang bị trên xe tăng T-55 và sau này là hệ thống Arena và hiện đại nhất là Afghanit trên dòng xe tăng hiện đại T-14 Armata. Không chỉ có Liên Xô trước đây và Nga, Israel cũng có các tổ hợp APS hiệu quả và tin cậy như Iron First hay Troply.

APS hoạt động dựa trên nguyên tắc sử dụng đạn đánh chặn chủ động có khả năng kích nổ hoặc làm lệch hướng đầu đạn chống tăng tấn công mục tiêu được bảo vệ. Thông thường, các hệ thống APS được trang bị hệ thống radar cảnh giới cực nhạy hoạt động ở băng tần mm có khả năng bao quát toàn bộ và hoặc một phần không gian xung quanh xe tăng. Chúng có tác dụng phát hiện và định vị vật thể nghi vấn tiếp cận phương tiện được bảo vệ. Khi phát hiện và mục tiêu, hệ thống sẽ định vị và khóa mục tiêu. Các tham số này sẽ được chuyển tới máy tính điều khiển hỏa lực để tính toán vị trí mục tiêu tếp cận trước khi kích hoạt đạn đánh chặn.

Đạn đánh chặn trong hệ thống APS thường là loại nổ phá mạnh định hướng. Nó sẽ tạo ra vùng tiêu diệt bằng mạnh văng để phá hủy đầu đạn chống tăng tấn công. Nguyên tắc đánh chặn này cũng có nhược điểm là có thể tạo ra sát thương đối với lực lượng bộ binh tùng thiết, nên APS thường được trang bị trên các đơn vị xe tăng đột phá, thọc sâu.

Các hệ thống APS hiện tại có thể ngăn chặn được đạn chống tăng có tốc độ cận âm và là một thành phần không thể thiếu trên các xe tăng hiện đại.

Kim Ngân