Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD - Chronic Obstructive Pulmonary Disease) là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí tính mạng người bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Để giúp độc giả hiểu rõ hơn về căn bệnh này, phóng viên Báo CCB Việt Nam đã trò chuyện với Bác sĩ chuyên khoa II Đặng Văn Khiêm - nguyên Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Phổi Trung ương.
PV: Thưa bác sĩ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là gì và đâu là nguyên nhân chính dẫn đến căn bệnh này?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một nhóm các bệnh phổi, gây ra tình trạng tắc nghẽn đường thở, khiến người bệnh gặp khó khăn khi hít thở, ho và tăng tiết đờm. Bệnh tiến triển chậm và ngày càng tăng theo thời gian và lứa tuổi. Có hai tình trạng phổ biến của COPD là viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng. Bệnh viêm phế quản mạn tính là tình trạng viêm nhiễm và kích ứng niêm mạc đường thở gây ra ho khạc đờm kéo dài. Khí phế thũng là tình trạng phá hủy các túi khí nhỏ trong phổi (phế nang) khiến chúng mất tính đàn hồi, gây hạn chế hoặc kém trao đổi oxy một cách hiệu quả.
COPD là bệnh hô hấp phổ biến có thể phòng và điều trị được. Đây là bệnh lý không đồng nhất, đặc trưng bởi các triệu chứng hô hấp mạn tính (khó thở, ho, khạc đờm, đau ngực), do tình trạng bất thường của đường thở hoặc phế nang gây ra tắc nghẽn đường thở dai dẳng và tiến triển, cần được điều trị sớm để tránh bệnh tiến triển nặng hơn. Các đợt cấp của COPD thường làm gia tăng mức độ trầm trọng của bệnh, có thể gây suy hô hấp nặng dẫn tới tử vong nếu không được can thiệp đúng và kịp thời.
Nguyên nhân hàng đầu gây bệnh COPD thường do hít phải khói thuốc lá, thuốc lào. Những người ngoài 40 tuổi, thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc thuốc lào có nguy cơ mắc COPD cao. Thứ hai là do ô nhiễm môi trường, các khí độc hại, khói than, bụi mịn, hóa chất bốc hơi. Bên cạnh đó còn có một số yếu tố di truyền, các bệnh phổi đồng mắc khác...
PV: Bác sĩ có thể cho biết bệnh nhân COPD thường có những triệu chứng điển hình nào?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Bệnh nhân COPD trải qua nhiều giai đoạn bệnh, nó tiến triển từ nhẹ đến nặng. Giai đoạn sớm mới mắc việc chẩn đoán bệnh dựa trên các triệu chứng như ho và khó thở khi gắng sức leo cầu thang, đi bộ... ở giai đoạn muộn hơn các triệu chứng ho, ho khạc đờm, khó thở, đau ngực trở lên rõ ràng hơn, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Khi diễn biến nặng có thể gặp suy hô hấp với khó thở nhiều, tím tái... Khám lâm sàng có thể thấy rì rào phế nang giảm, ran rít, ran ngáy.
Các đợt cấp của COPD, ngoài các tình trạng tắc nghẽn đường thở, thường gặp thêm tình trạng viêm phổi kèm theo ho khạc đờm đục, khó thở tăng, sốt, suy hô hấp...
Người bệnh COPD lâu ngày có thể gặp suy tim phải (bệnh tâm phế mạn) do tăng áp lực động mạch phổi.
PV: Thưa bác sĩ, làm thế nào để có thể chẩn đoán bệnh COPD từ sớm?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Chẩn đoán bệnh ở giai đoạn sớm thường khó hơn, chủ yếu là đo chức năng hô hấp, khám lâm sàng có thể thấy rì rào phế nang giảm và có thể có ran rít, ran ngáy. Người bệnh có thể gặp tình trạng ho, ho kéo dài, khó thở khi gắng sức, đôi khi có đau ngực.
Về cận lâm sàng, đo chức năng thông khí phổi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán và tiên lượng bệnh, giúp xác định mức độ nhẹ hay nặng của bệnh. Người ta xác định bệnh COPD với chỉ số FEV1/FVC <70% sau khi test phục hồi phế quản.
PV: Những tiến bộ mới nhất trong chẩn đoán COPD hiện nay là gì thưa bác sĩ?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Hiện nay có rất nhiều tiến bộ trong điều trị COPD như: Đo chức năng thông khí phổi, đo độ bão hòa oxy, đo thể tích khí cặn, đo dung tích toàn phổi, đo độ khuếch tán khí qua màng tế bào, đo thể tích khí thân..., có rất nhiều phương án để đánh giá chức năng hô hấp và tiên lượng bệnh cho bệnh nhân.
Hiện nay chụp cắt lớp vi tính với độ phân giải cao cho phép đánh giá tình trạng bệnh lý trong phổi rõ ràng. Với những người bệnh lý COPD thông thường sau khi chụp có thể thấy tình trạng khí phế thũng trong phổi. Bên cạnh đó, còn có thể phát hiện được rất nhiều bệnh lý khác trong phổi như lao phổi, ung thư phổi, xơ phổi...
Dựa vào tình trạng người bệnh, các thông số xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra những phác đồ điều trị phù hợp và tư vấn cách quản lý và phòng bệnh tiến triển cho người bệnh.
PV: Xin bác sĩ cho biết những phương pháp điều trị COPD hiện nay?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Có nhiều phương án điều trị COPD, tuy nhiên thuốc giãn phế quản được coi là nền tảng trong điều trị triệu chứng COPD như: Thuốc cường beta 2 adrenergic tác dụng ngắn, cường beta 2 adrenergic tác dụng dài, kháng cholinergic tác dụng ngắn, kháng cholinergic tác dụng dài, Corticosteroid dạng hít + cường beta 2 adrenergic tác dụng dài, nhóm xanthine tác dụng ngắn, dài... Các đợt cấp của COPD thường được điều trị thêm kháng sinh, thở oxy. Thở máy nếu có suy hô hấp nặng.
Điều quan trọng cho người bệnh COPD là cần được quản lý tốt, tư vấn điều trị và phòng bệnh một cách đầy đủ của các bác sĩ chuyên khoa hô hấp.
PV: Phòng bệnh hơn chữa bệnh, vậy chúng ta phải làm gì để phòng ngừa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính?
Bác sĩ Đặng Văn Khiêm: Trong phòng bệnh COPD có hai vấn đề là phòng cho người chưa mắc bệnh và phòng cho người đã mắc bệnh. Đối với người chưa mắc bệnh phải phòng ngừa từ căn nguyên là không hút thuốc lá và sống trong môi trường không khí sạch, ăn uống đầy đủ chất, tập thể dục thường xuyên và chữa sớm những bệnh lý về phổi.
Đối với người đã mắc bệnh COPD thì phải sống trong môi trường không có khói bụi, không khói thuốc lá và phải có chế độ tập luyện thường xuyên, ăn uống đủ chất, tiêm phòng các bệnh lý về viêm phổi (tiêm phòng phế cầu, tiêm phòng cúm...) và phải khám định kỳ, uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa hô hấp để phòng và cắt cơn. Điều này giúp bệnh nhân COPD khỏe hơn, kéo dài thời gian giữa các cơn khó thở và cơn khó thở sẽ nhẹ hơn, nhanh cắt cơn giúp bệnh nhân đỡ mệt hơn.
Những người cao tuổi từ 40 tuổi trở lên, có hút thuốc lá hoặc sống trong môi trường ô nhiễm không khí mà có các triệu chứng như ho, khó thở, tức ngực thì cần phải đến gặp bác sĩ chuyên khoa hô hấp để được thăm khám, điều trị kịp thời.
Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ vô cùng quý báu của bác sĩ.