Những việc nan giải sau trận lũ lịch sử

Nan giải tìm mặt bằng tái định cư

Theo báo cáo đến ngày 13/8, trận lũ lịch sử vào cuối tháng 7 vừa qua do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 3 tại tỉnh Nghệ An đã làm 4 người chết, 4 người bị thương, có 7.439 ngôi nhà bị hư hỏng, trong đó có 425 nhà bị sập, vùi lấp hoặc cuốn trôi hoàn toàn; 5.436 nhà bị ngập sâu, tài sản bị hư hỏng nặng; 1.578 nhà bị tốc mái. Ngoài ra còn có 38 điểm trường bị ảnh hưởng, 28 nhà văn hóa cộng đồng, 20 trụ sở cơ quan, 7 trung tâm y tế bị ngập nước, hư hỏng…. hơn 6.800ha lúa và rau màu mất trắng, hàng trăm km đường quốc lộ, tỉnh lộ đường liên xã, nội bản bị sạt lở, cắt đứt hoàn toàn. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 3800 tỷ đồng.

Ngày 5/8/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký văn bản số 931/TTg-NN yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung khắc phục hậu quả thiên tai, ổn định đời sống Nhân dân, bảo đảm điều kiện học tập cho học sinh trước năm học mới. Yêu cầu các cơ quan chức năng giải quyết ngay chỗ ở tạm cho các hộ dân có nhà bị thiệt hại hoàn toàn và phải di dời khẩn cấp do thiên tai; đồng thời, bố trí đất, xây dựng lại nhà ở cho các hộ bị mất nhà hoặc buộc phải di dời khẩn cấp, hoàn thành chậm nhất trong tháng 9 năm 2025.

Ngay sau đó ngày 12/8, Bộ Công an đã phối hợp với tỉnh Nghệ An phát động cao điểm 40 ngày đêm khởi công xây dựng nhà ở và các điểm trường vừa bị ảnh hưởng nặng nề sau mưa lũ tại xã Mỹ Lý. Đây là địa phương bị thiệt hại nặng nề nhất về nhà ở của người dân do trận lũ vừa qua với 415 nhà. Trong đó có 217 nhà bị cuốn trôi và vùi lấp hoàn toàn, 198 nhà bị ngập hư hại.  Chương trình đặt mục tiêu xây mới 500 căn nhà bị sập, cuốn trôi hoặc phải di dời khẩn cấp và sửa chữa 500 căn nhà bị hư hỏng do mưa lũ.

Tuy nhiên, theo thông tin từ UBND xã Mỹ Lý thì đến nay cả xã chỉ mới có 86 hộ đăng ký xây dựng nhà từ Bộ Công an nhưng cũng chỉ mới có 18 nhà có mặt bằng để làm nhà.

“Nguyên nhân cơ bản là hiện các gia đình có nhà bị cuốn trôi đa số chưa có mặt bằng mới để dựng nhà. Ngoài 18 hộ còn nền nhà sẵn để làm ngay thì một số hộ đang chờ dọn mặt bằng. Số lớn vẫn chưa tìm ra mặt bằng để dựng nhà do khu vực nền nhà cũ cũng đã bị cuốn trôi hoặc không còn đảm bảo an toàn để dựng nhà”, ông Lương Văn Bảy, Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý cho biết.

Theo thông tin ông Bảy cung cấp chỉ tính riêng xã này có bản Cha Nga, bản Xằng Trên phải di dời cả bản. Các bản Xốp Tụ, Xiềng Tắm, Hòa Lý và một số hộ đơn lẻ ở các bản thì hiện chỉ có bản Xốp Tụ có tái định cư sẵn từ trước, số hộ của bản Xốp Tụ trước đây chưa thuộc diện trong tái định cư nay cũng sẽ được bố trí xen dắm vào khu tái định cư này. Các bản còn lại cũng tìm phương án xen dắm dần vào các vị trí gần đó nhưng phải đảm bảo an toàn. Còn các bản có số hộ dân lớn cần di dời người dân cũng đã chọn vị trí mới, địa phương và các ban ngành cũng đã đi khảo sát đánh giá nhưng nay còn vướng các thủ tục cũng như đánh giá độ an toàn, tính khả thi, kinh phí tiến hành làm tái định cư, giao thông còn trở ngại khó tiếp cận.

Xã Nhôn Mai cũng là xã có thiệt hại nặng về nhà ở với 354 nhà trong đó có 73 nhà bị cuốn trôi và vùi lấp hoàn toàn; 23 nhà bị hư hại nặng…. Số hộ cần tái định cư của địa phương này cũng lên tới hơn 300 hộ nhưng cho đến nay cũng chỉ mới có 8 hộ đăng ký làm nhà Bộ Công an tài trợ bởi nguyên nhân căn bản vẫn chưa có mặt bằng. Hiện địa phương cũng đang nhanh chóng đi tìm các điểm tái định cư xen dắm gần các khu dân cư đang sinh sống, các bản di dời cả bản như bản Huồi Tố 2,  bản Phá Mựt người dân cũng đã chỉ điểm cần tái định cư nhưng cũng đang gặp rất nhiều khó khăn.

“Tái định cư hầu hết đều là mới hoàn toàn nên cũng nhiều khó khăn bởi đó chỉ mới điểm dự kiến theo ý kiến đánh giá của nhân dân. Còn muốn làm phải chờ kinh phí, thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất và khảo sát, đánh giá chính xác có đủ điều kiện  đảm bảo an toàn cho tái định cư hay không từ cấp có thẩm quyền, đơn vị chuyên môn”, ông Mạc Văn Nguyên, Bí thư xã Nhôn Mai cho biết.

Tại xã Mường Típ hiện địa phương này cũng dự kiến sẽ phải tái định cư 50 đến 60 hộ thuộc diện bị cuốn trôi nhà hoàn toàn và nguy cơ mất an toàn cao do sạt lở của bản Ta Đo, Xốp Phong, Xốp Típ ….

“Thực tế số hộ cần di dời thì nhiều bởi cũng nhiều điểm dân cư vẫn thường xảy ra sạt lở. Nhưng diện tích mặt bằng không có nên hiện trước mắt địa phương chỉ dự kiến tái định cư mấy chục hộ đó thuộc nằm trong vùng nguy hiểm cao”, ông Vi Văn Sơn, Chủ tịch xã Mường Típ trao đổi.

Hầu hết các khu vực bị lũ ảnh hưởng nghiêm trọng nhà ở người dân hiện nay hầu hết là các địa phương miền núi, biên giới nơi từ trước đến nay vốn mặt bằng xây dựng khu dân cư đã xa xỉ nay càng thêm khó khăn hơn.

Cái khó trong việc khôi phục đất sinh kế lâu dài của người dân   

Không chỉ khó khăn về nhà ở, thời điểm lũ vào cũng đúng vào thời điểm canh tác vụ hè thu của các vùng chuyên canh trồng lúa rẫy, lúa nước ven suối của bà con các bản làng. Hàng trăm diện tích lúa rẫy, lúa nước cùng diện tích ao cá đã trôi theo dòng nước lũ. Nguy hại hơn nhiều diện tích đất canh tác bị đất, đá xói lở xuống giờ khó có thể tái trồng trọt trở lại.

Như tại xã Nhôn Mai toàn xã có 217ha trồng lúa; 264ha trồng ngô, sắn cùng hàng chục diện tích trồng cây hoa màu, cây ăn quả và ao hồ nuôi thủy sản bị hư hại do lũ. Trong đó, diện tích canh tác lúa bị hư hại nặng khó có khả năng hồi phục lại trồng trọt lên đến 70%.

Ông Kha Văn Anh, Trưởng bản Huồi Tố 2 xót xa nhìn đám ruộng lúa đang thì con gái dọc ven theo khe Bén lâu nay là nguồn lương thực chính của bản. Tuy nhiên, trận lũ đi qua chỉ còn đôi góc ruộng phía trên cao sót lại còn nữa tất cả đã bị cuốn trôi chỉ còn trơ lại đá lông lốc trồi lên.

“Số diện tích canh tác bị thiệt hại thì có khoảng 70% thuộc diện đất khó khôi phục trồng trọt do nước lũ qua cuốn xuống toàn đá. Trước mắt sẽ chưa lo vấn đề lo đói vì hàng năm đều có chính sách hỗ trợ chống đói mùa giáp hạt của nhà nước nhưng về lâu đói là khó tránh khỏi khi đất sản xuất ổn định lương thực lâu nay đã bị hư hại hết”, ông Mạc Văn Nguyên Bí thư xã Nhôn Mai cho biết.

Còn theo ông Lương Văn Nhưn, trưởng bản Cha Nga, xã Mỹ Lý là bản xa xôi nhất của xã Mỹ Lý giáp nước bạn Lào hiện vẫn đang khó tiếp cận thì trận lũ gần như đã cuốn đi phần lớn lương thực dự trữ của người dân trong bản. Trong khi đó bản có 6.3ha sản xuất lúa nước và lúa rẫy của bản đều bị hư hại nặng. Trong đó có nhiều diện tích bị đất sạt lở rất khó khôi phục lại sản xuất.

Trao đổi với phóng viên Báo CCB Việt Nam,  ông Hoàng Quốc Việt, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An cho biết, sau khi có chỉ đạo của tỉnh thì Sở đã thành lập các tổ công tác để hướng dẫn cho xã để có phương án nhanh nhất đảm bảo có mặt bằng tái định cư ổn định nhà ở cho người dân.