Nguyễn Phích được Chính phủ công nhận là xã An toàn khu của T.Ư trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, là căn cứ địa vững chắc, che chở an toàn cho các cơ quan Quân khu 9 và T.Ư Cục miền Nam. Nơi đây cung cấp sức người, sức của cho kháng chiến, đồng lòng nuôi chứa cán bộ cấp cao của Ðảng và Nhà nước, đồng thời chứng kiến những trận đánh ác liệt, để lại nhiều chiến công vang dội.
Khu vườn nhà ông Phan Văn Mậu ở Rạch Chuôi, ấp 2, xã Nguyễn Phích, tỉnh Cà Mau cách đây khoảng 70 năm là nơi sinh sống và hoạt động cách mạng của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn. Tại nơi này, những năm 1955-1958, đồng chí Lê Duẩn đã soạn thảo bản “Ðề cương Cách mạng miền Nam”.
Căn nhà của ông Phan Văn Mậu được người con trai út là Phan Văn Nghiệp coi sóc. Ông Nghiệp tâm sự: “Ngày đó tôi còn nhỏ, chỉ nhớ một thời gian ba mẹ và chị gái từng đưa cơm cho cán bộ đang ở tại khu vườn nhà. Mãi đến sau giải phóng, có Đoàn cán bộ ở Hà Nội vào khảo sát và Tổng Bí thư Lê Duẩn khi về thăm Minh Hải (nay là Cà Mau) đã cho người đón ba tôi ra thị xã Cà Mau họp mặt những gia đình từng cưu mang ông, thì tôi mới tận tường. Trước khi mất, ba tôi căn dặn bằng mọi giá phải giữ lại liếp tre, nơi có căn hầm bí mật bác Duẩn ở ngày xưa. Thực hiện lời di nguyện của ba, tôi đã giữ vườn ấy 28 năm qua”.
Vốn là vùng căn cứ địa cách mạng nên vùng đất Nguyễn Phích bị tàn phá hết sức nặng nề, nhất là trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Từ năm 1959, Mỹ và quân đội Sài Gòn cho đóng đồn bốt khắp nơi, ngày đêm càn quét với chiến dịch “nhổ cỏ U Minh”.
Sau ngày giải phóng, người dân ở Rạch Chuôi, ấp 2 nói riêng và xã Nguyễn Phích nói chung tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, tập trung phát triển kinh tế gia đình, góp phần tích cực vào công tác xoá đói giảm nghèo, chung tay xây dựng quê hương, xây dựng nông thôn mới. Nhờ vậy, đời sống người dân ngày càng không ngừng nâng cao.
Đồng chí Đoàn Việt Khoa - Bí thư Đảng ủy xã Nguyễn Phích cho biết: “Trải qua nhiều thập kỷ xây dựng và phát triển Đảng bộ, quân và dân Nguyễn Phích luôn phát huy truyền thống cách mạng kiên cường, lợi thế của địa phương. Nhờ đó, vùng đất vốn bị bom đạn tàn phá ngày nào, nay đã có sự thay đổi mạnh mẽ. Sau sáp nhập, xã đã tận dụng diện tích đất đai rộng lớn và nguồn tài nguyên tự nhiên để xây dựng các mô hình kinh tế mới, hướng tới phát triển bền vững. Chính sách giao khoán đất rừng cho người dân quản lý đã tạo điều kiện thuận lợi vực dậy kinh tế rừng, làm cho đời sống người dân dưới tán rừng không ngừng phát triển”.
Thời gian qua, xã Nguyễn Phích huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc thực hiện cùng lúc 3 chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Qua đó giúp hộ nghèo, cận nghèo có cơ hội phát triển kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu nhập.
Nằm xen với những cánh đồng trồng tràm, keo lai thâm canh ở xã Nguyễn Phích là những nương rẫy với nhiều loại nông sản, trái cây, trong đó nhiều nhất là chuối bản địa các loại và chuối Nam Mỹ phục vụ xuất khẩu sang Nhật Bản, thị trường Trung Đông... CCB Nguyễn Văn Út ở ấp 19, xã Nguyễn Phích, cho biết: “Từ khi đường xá thông thương, nông sản của người dân trong vùng không sợ ế ẩm và bị ép giá. Chỉ riêng việc trồng chuối, tuy không phải là nguồn thu chính nhưng mỗi năm, bà con trong vùng cũng thu nhập được 30-50 triệu đồng/hộ”.
Không để cái nghèo đeo bám, ông Thạch Xúa, ở ấp 7, xã Nguyễn Phích, chăm chỉ làm ăn để vươn lên thoát nghèo. Ông Thạch Xúa bộc bạch: “Trước đây tôi không có đất sản xuất, phải đi làm thuê sống qua ngày. Cuộc sống khó khăn đã thúc đẩy gia đình tôi phải thật cố gắng. Gia đình tôi thuê 2ha đất để nuôi tôm, còn vợ tôi thì nuôi gà, vịt, heo. Nhờ được chính quyền địa phương hỗ trợ vốn tín dụng ưu đãi theo Nghị định số 28/2022/NĐ-CP, kỹ thuật sản xuất, cùng với sự cần cù, tiết kiệm, gia đình tôi có thu nhập hơn 100 triệu đồng/năm, sau khi trừ hết chi phí. Hiện gia đình tôi vừa xây được căn nhà trị giá hơn 100 triệu đồng và đã thoát nghèo”.
Ông Phạm Thanh Phương - Chủ tịch xã Nguyễn Phích phấn khởi cho biết: Những năm qua, Ðảng bộ, chính quyền và các ban, ngành, đoàn thể địa phương huy động mọi nguồn lực để xây dựng quê hương. Xã triển khai thực hiện có hiệu quả nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, triển khai các mô hình sản xuất cho người dân thực hiện. Ðồng thời, xã chủ động thực hiện linh hoạt các chính sách phát triển kinh tế rừng, nên đời sống của người dân trên địa bàn xã ngày càng khởi sắc, bộ mặt nông thôn không ngừng đổi mới. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 51 triệu đồng/năm.
Phát huy kết quả đạt được, năm 2025, xã tiếp tục triển khai thực hiện 9 mô hình chăn nuôi như nuôi tôm, nuôi heo sinh sản, nuôi vịt xiêm, nuôi gà an toàn sinh học... từ nguồn vốn chương trình giảm nghèo bền vững với hơn 6,2 tỷ đồng. Khi các mô hình thực hiện hiệu quả sẽ giúp tăng thu nhập, phát triển kinh tế gia đình, góp phần giảm nghèo. Từ đầu năm đến nay, xã tích cực triển khai xây dựng 211 căn nhà cho gia đình chính sách, hộ nghèo, cận nghèo và hộ đồng bào dân tộc thiểu số gặp khó khăn về nhà ở.
Tháng 7 thiêng liêng, về xã Nguyễn Phích, một điều ai cũng có thể nhận thấy là diện mạo nông thôn nơi đây đã thật sự thay đổi. Đường giao thông được trải nhựa thẳng tắp, điện quốc gia đã đến với từng hộ gia đình, hệ thống kênh mương thủy lợi được đầu tư nâng cấp, nhà ở dân cư khang trang, cảnh quan môi trường xanh - sạch - đẹp. Chiến tranh đã lùi xa, những chứng tích, di tích, địa chỉ đỏ cách mạng trên mảnh đất Nguyễn Phích vẫn vẹn nguyên giá trị tô điểm cho vùng quê đổi mới.