Cáp-ca-dơ - Tiềm ẩn những cơn sóng ngầm dữ dội (19/08/2010)

Có thể nói, Cáp-ca-dơ là một vùng núi tập hợp rất nhiều các dân tộc nhỏ sống trong nhiều nước cộng hòa tự trị và nằm giữa khu vực ngã tư đường của các đế chế đã không ngừng đối đầu với nhau từ trong quá khứ như I-ran, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi Liên Xô tan rã thì đây là một khu vực bất ổn mà trung tâm của các căng thẳng nằm ở ba điểm: Gru-di-a, Bắc Cáp-ca-dơ và Ác-mê-ni-a. Như vậy, Cáp-ca-dơ vừa là mảnh đất che chắn sườn phía nam của nước Nga, vừa là nơi có những đường ống dẫn dầu từ biển Ca-xpi đến các thị trường đang khát năng lượng của phương Tây. Và sau cuộc chiến vừa qua, diện mạo của các bên liên quan tại Cáp-ca-dơ đã thay đổi đáng kể. 

Có thể nói, từ sự kiện Nam Ô-xê-ti-a, Nga đã xóa ván bài thua thiệt sau khi Liên Xô tan rã, làm lại ván bài mới trong thế thượng phong và đang tiến dần từng bước quan trọng mà không phải nhượng bộ các đối thủ. Chính sách mới liên quan tới Cáp-ca-dơ của Điện Krem-lin hiện nay là sự đoạn tuyệt với hai thập kỷ ngoại giao bị động. Cáp-ca-dơ cũng như Trung Á đã trở lại là một ưu tiên chiến lược cả về an ninh và kinh tế nhằm củng cố vị trí chi phối toàn bộ không gian hậu Xô viết. Các hiệp định mà Mát-xcơ-va ký với Áp-kha-di-a và Nam Ô-xê-ti-a cho phép Nga duy trì 3.400 quân trong 49 năm. Đó là chưa kể đến những trang thiết bị quân sự tối tân như dàn tên lửa S-300 tại Áp-kha-di-a và nhiều phương tiện phòng không khác vừa được triển khai ở Nam Ô-xê-ti-a. Nga vẫn tiếp tục củng cố sự hiện diện của mình bằng các hoạt động trao đổi kinh tế, quân sự và cấp hộ chiếu Nga cho các kiều dân.

Rõ ràng, đây không chỉ là sự tăng cường đáng kể lực lượng bảo vệ lâu dài mà còn tạo ra một tấm lá chắn thép che sườn phía nam của Nga trước các mối đe dọa tiềm ẩn. Qua đó, Mát-xcơ-va sẽ đặt dấu chấm hết cho thời kỳ Cáp-ca-dơ được xem như một kiểu ngã tư giữa Nga - Mỹ - châu Âu - châu Á. Đã đến lúc Nga đặt kỳ hạn cho cuộc chơi của Mỹ và phương Tây tại không gian truyền thống Cáp-ca-dơ.

Tuy nhiên, Nga dù có tuyên bố tình hình đã trở lại bình thường sau hai năm xung đột, nhưng vùng Bắc Cáp-ca-dơ bạo lực vẫn có thể nổ ra bất cứ lúc nào. Ti-bi-li-xi thì vẫn liên tục tố cáo Nga không tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ của Gru-di-a, vi phạm thỏa thuận ngừng bắn. Các vụ đụng độ vẫn thường xuyên nổ ra trên đường ranh giới với các vùng đất đòi tự trị. Các lực lượng chống đối Nga vẫn ngấm ngầm tiến hành các hoạt động trả đũa bằng nhiều vụ khủng bố tận bên trong lãnh thổ Nga, điển hình là vụ tấn công nhà ga tàu điện ngầm Mát-xcơ-va hồi tháng 3 vừa rồi, khiến 38 người thiệt mạng. Tại Ác-mê-ni-a, tình hình cũng không khá hơn, căng thẳng vẫn thường xuyên túc trực chỉ trực bùng nổ. Hai năm sau cuộc chiến giữa Nga và Gru-di-a về Nam Ô-xê-ti-a, nơi những căng thẳng chưa giải quyết được vẫn đang đe dọa xảy ra một cuộc xung đột mới.

Một dấu hiệu cho thấy tình hình Cáp-ca-dơ trước mắt chưa thể bình yên, đó là ngày 1-8 vừa qua, kẻ cầm đầu khủng bố vùng vùng Cáp-ca-dơ, U-ma-rốp, lên tiếng nhận trách nhiệm đánh bom tàu điện ngầm Mát-xcơ-va hồi đầu năm nay, cho biết sẽ trao quyền cho Va-đa-lốp. Tên này bị Chính phủ Nga liệt vào danh sách những tên khủng bố khét tiếng và cũng nằm trong danh sách những kẻ khủng bố của Mỹ.

Mặt khác, cho dù Mỹ và phương Tây đã chuyển sự quan tâm sang Áp-ga-ni-xtan và các nước Trung Á lân cận nhưng Cáp-ca-dơ vẫn sẽ là một trọng điểm chiến lược trong tương lai. Chuyến đi của Ngoại trưởng Mỹ Hy-la-ri Clin-tơn đến A-déc-bai-dăng, Ác-mê-ni-a và Gru-di-a cách đây hơn một tháng cho thấy rõ điều này. Vì những mục tiêu chiến lược, Oa-sinh tơn sẽ không nhân nhượng trước những bước đi của Mát-xcơ-va tại vùng đất hiểm yếu này.

Phải thừa nhận rằng, quan hệ giữa hai cựu địch thủ Nga và Mỹ thời chiến tranh lạnh đã được cải thiện rõ rệt. Hai bên đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác, đáng kể nhất là Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới nhằm thay thế văn bản cũ đã hết hạn vào tháng 12-2009. Thế nhưng, những hoạt động này chỉ giúp cuộc cạnh tranh quyền lợi Nga - Mỹ bớt ồn ào hơn chứ chưa đủ để hóa giải hết những mâu thuẫn ẩn chứa trong các toan tính chiến lược giữa hai bên. Vì thế, ván cờ địa - chính trị ở Cáp-ca-dơ trong thời gian tới sẽ không kém phần khốc liệt và những cơn sóng ngầm vẫn tiềm ẩn dữ dội trong cuộc tranh giành quyền kiểm soát các cửa ngõ then chốt vào biển Ca-xpi, biển Đen, biển Ban-tích.

Minh Phương