Hội nghị “Đoàn kết quốc tế vì hoà bình và phát triển” (23/07/2009)

Nhận lời mời của Tổng thống Ai Cập Mô-ha-mét Hốt-xni Mu-ba-rắc, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam, trong đó có Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm, tham dự Hội nghị Cấp cao Phong trào không liên kết lần thứ 15, tại TP Sam En-sếch, bên bờ biển Hồng Hải, nước Cộng hoà Ai Cập, từ ngày 15 đến 16-7-2009. Một số phóng viên của 13 cơ quan thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình T.Ư và Hà Nội đi theo Đoàn. Sau gần 9 giờ bay, vượt qua hơn 7.000km, chiếc chuyên cơ Bô-inh 777 đưa đoàn hạ cánh xuống sân bay quốc tế Sam En-sếch. Đón Chủ tịch nước và Đoàn có: Đại diện Bộ Ngoại giao Ai Cập, Đại sứ Việt Nam tại Ai Cập Phạm Sỹ Tam và một số cán bộ Đại sứ quán. Đoàn rời sân bay về khách sạn Grand Rotana, đường dài hơn 10km, hai bên rợp bóng cờ, xen lẫn với những cây chà là trồng trên cát sa mạc.

Để bảo đảm an toàn cho Hội nghị, bạn đã huy động một lực lượng lớn quân đội và cảnh sát làm nhiệm vụ giữ gìn trật tự - trị an. Đường tới khu Trung tâm Hội nghị Maritim, cứ cách 20m, lại có một cảnh sát đứng canh trực. Tất cả các khách sạn có khách quốc tế dự Hội nghị, đều được nhân viên an ninh kiểm tra nghiêm ngặt lúc ra, vào bằng những máy móc chuyên dụng.

Sau gần 50 năm tồn tại và phát triển, đã trải qua 14 lần Hội nghị Cấp cao, vượt qua những thăng trầm, đến nay, Phong trào Không liên kết được coi là một tập hợp lực lượng chính trị hùng hậu nhất, số thành viên chính thức tăng từ 25 lên 118, chiếm gần hai phần ba số thành viên Liên hợp quốc, chiếm 51% dân số thế giới; là diễn đàn quan trọng để các nước không liên kết đang phát triển, hình thành tiếng nói chung đối với các vấn đề toàn cầu, liên quan tới hoà bình, an ninh và phát triển. Mặc dù đa dạng về văn hoá, tín ngưỡng, chế độ chính trị - xã hội, nhưng các nước Không liên kết có nhiều điểm giống nhau: Đều đã bị thực dân đô hộ, kinh tế kém phát triển, cùng chung nguyện vọng muốn có hoà bình, ổn định để xây dựng đất nước thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu. Đó là cơ sở khách quan để phong trào trở thành nơi tập hợp lực lượng rộng rãi, đoàn kết gắn bó trong một cương lĩnh hành động. Đến dự Hội nghị Cấp cao Phong trào Không liên kết lần thứ 15, có đại biểu của 118 nước thành viên (có nhiều Tổng thống, Chủ tịch nước, Phó tổng thống và Thủ tướng). Ngoài ra, còn có 45 khách mời, 27 quan sát viên của các nước lớn, các tổ chức quốc tế, khu vực quan trọng như các nước G8, Liên hợp quốc, nhóm 77 (130 nước đang phát triển), Liên minh Châu Âu. Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban-ki-mun cũng tham dự Hội nghị.

Nổi bật trong nội dung phát biểu và trao đổi tại Hội nghị là việc các nước nhất trí cho rằng, tình hình thế giới hiện nay đặt ra nhiều thách thức đối với các nước đang phát triển, trong quá trình phấn đấu đạt những mục tiêu thiết yếu là hoà bình và phát triển. Hiện nay, chiến tranh, xung đột, tình trạng căng thẳng, bất ổn vẫn xảy ra tại một số khu vực trên thế giới, đặc biệt là ở Trung Đông, châu Phi; việc sử dụng và đe doạ sử dụng vũ lực, chính sách cường quyền, áp đặt cùng những khái niệm mới như “can thiệp nhân đạo”, “trách nhiệm bảo vệ”... là những mối đe doạ đối với an ninh, ổn định của các nước nhỏ. Mặt khác, cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính chưa có dấu hiệu suy giảm, cộng thêm tác động của khủng hoảng lương thực, năng lượng, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, cũng như xu hướng bảo hộ của các nước phát triển trong thương mại và trong ứng phó khủng hoảng, gây ra nhiều khó khăn cho các nước đang phát triển; là nạn nhân chính, chịu hậu quả nặng nề nhất.

Chính vì vậy, trong Hội nghị các nước Không liên kết biểu hiện nhất trí cao với chủ đề “Đoàn kết quốc tế vì hoà bình và phát triển”; quyết tâm đẩy mạnh phối hợp hoạt động theo hướng trên.

Hội nghị lần này diễn ra trong bối cảnh thế giới có nhiều diễn biến phức tạp. Các nước lớn có sự thanh thủ lẫn nhau, đẩy mạnh quan hệ song phương. Mỹ tỏ sự linh hoạt hơn, coi trọng các biện pháp đa phương. Gần đây, quan hệ Nga - Mỹ được cải thiện; kể cả việc đạt thoả thuận một Hiệp ước mới về cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược.

Các nhóm khu vực đề cập tới một số vấn đề quan tâm riêng. Đáng chú ý là châu Mỹ La-tinh phản đối mạnh cuộc đảo chính vi hiến ở Ôn-đu-rát; lo ngại sự kiện này tạo tiền lệ cho các cuộc đảo chính quân sự ở khu vực. Nhóm châu á quan ngại về tình hình an ninh bấp bênh ở áp-ga-ni-xtan, I-rắc, Pa-ki-xtan. Nạn khủng bố ở các nước Nam á có nguy cơ dẫn đến bất ổn định ở khu vực... Đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao Phong trào Không liên kết lần thứ 15, ở cấp Chủ tịch nước, thể hiện sự coi trọng đối với phong trào; tương xứng với vị thế và đóng góp của ta trong suốt gần 50 năm qua cho phong trào. Là một trong những người phát biểu đầu tiên tại Hội nghị, Chủ tịch Nguyễn Minh Triết nhấn mạnh, hoà bình là tiền đề quan trọng để xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội, thoát khỏi đói nghèo; Chủ tịch cho rằng, các nước Không liên kết cần kiên trì những nguyên tắc chính về tôn trọng bình đẳng, chủ quyền, không can thiệp công việc nội bộ, tăng cường hữu nghị, không sử dụng vũ lực, giải quyết các tranh chấp bằng hoà bình. Chủ tịch đề nghị, để tiếp tục phát huy tiếng nói, bảo vệ lợi ích của các nước đang phát triển, Phong trào cần tăng cường phối hợp tại các diễn đàn quốc tế để triển khai hiệu quả các biện pháp, chống chủ nghĩa bảo hộ, cải cách hệ thống kinh tế, tài chính quốc tế, hỗ trợ nguồn lực và tạo thuận lợi cho các nước đang phát triển; thúc đẩy hợp tác Nam - Nam theo hướng thiết thực, mở rộng quan hệ thương mại, sử dụng những cơ chế chung về tài chính, tiền tệ giữa các nước đang phát triển.

Bài phát biểu của Chủ tịch Nguyễn Minh Triết được các nước Không liên kết hoan nghênh, hưởng ứng và nhắc lại trong nội dung phát biểu của mình sau đó.

Trong thời gian dự Hội nghị Cấp cao Phong trào Không liên kết lần thứ 15, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã có những cuộc tiếp xúc với Nguyên thủ quốc gia, Thủ tướng các nước: Cu-ba, ấn Độ, Triều Tiên, An-giê-ri, Nam-mi-bi-a, Phần Lan. Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm cũng đã có những cuộc tiếp xúc với Bộ trưởng Ngoại giao các nước: Băng-la-đét, Xri Lan-ca, Các Tiểu vương quốc ả-rập thống nhất, Ca-ta, Cô-lôm-bi-a. Tại các cuộc tiếp xúc, ta giới thiệu chính sách đối ngoại, thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, chia sẻ kinh nghiệm đối phó với khủng hoảng kinh tế - tài chính của Việt Nam và trao đổi về việc phối hợp trong phong trào. Các nước đều đánh giá cao những thành tựu của Việt Nam; coi đó là những đóng góp thiết thực cho sự phát triển chung của phong trào. Các bạn nhất trí với những đề xuất cụ thể của ta về tăng cường hợp tác hiệu quả, thúc đẩy quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực, phối hợp trong phong trào và tại các diễn đàn quốc tế.

Sau hai ngày làm việc khẩn trương, sôi nổi, Hội nghị đã nhất trí thông qua Văn kiện cuối cùng với nội dung về cơ bản như Văn kiện Hội nghị Bộ trưởng Không liên kết tại La Ha-ba-na, tháng 4-2009, trong đó có sự tham gia đóng góp của ta ngay từ đầu. Văn kiện phân tích sâu tình hình quốc tế; đề cập toàn diện về phương hướng hoạt động của Không liên kết trên các lĩnh vực từ hoà bình, an ninh đến kinh tế, phát triển, dân chủ, nhân quyền. Đồng thời, Hội nghị thông qua Tuyên bố Sam En-sếch, nhấn mạnh quan điểm của Phong trào đối với những vấn đề thời sự lớn hiện nay. Ngoài ra, còn có Tuyên bố riêng, yêu cầu chấm dứt cấm vận của Mỹ chống Cu-ba; Tuyên bố về Pa-le-xtin, tìm kiếm hoà bình lâu dài cho cuộc xung đột I-xra-en và Pa-le-xtin.

Văn kiện Hội nghị ghi nhận qua nhiệm kỳ Chủ tịch của Cu-ba (2006-2009), vị thế của Không liên kết được nâng cao; hoạt động của Phong trào minh bạch, có hiệu quả hơn. Với Việt Nam, Văn kiện Hội nghị cũng ghi nhận sự nỗ lực của ta trong việc tăng cường phối hợp giữa các nước Không liên kết, thành viên Hội đồng Bảo an; đề cao sáng kiến của Việt Nam, trên cương vị Chủ tịch Hội đồng Bảo an, tháng 7-2008, tổ chức tham khảo rộng rãi các nước ngoài Hội đồng Bảo an, nhằm nâng cao chất lượng Báo cáo hằng năm của Hội đồng Bảo an; đánh giá sự nỗ lực của ta trong Hội nghị giải trừ quân bị tại Giơ-ne-vơ, góp phần thành công của Hội nghị này.

Tổng thống Ai Cập, Mô-ha-mét Hốt-xni Mu-ba-rắc, trên cương vị Chủ tịch Hội nghị Cấp cao Phong trào Không liên kết lần thứ 15, đọc Diễn văn bế mạc Hội nghị. Đây là lần thứ hai, sau 45 năm (1964), Hội nghị được tổ chức tại quê hương của nền văn minh Ai Cập cổ đại; một đất nước là thành viên tham gia sáng lập Phong trào; luôn phấn đấu vì hoà bình, độc lập dân tộc, phát triển và tiến bộ xã hội. Với Việt Nam, Ai Cập là nước có mối quan hệ hữu nghị và hợp tác tốt đẹp, lâu đời. Chúng ta tin tưởng rằng, nhiệm kỳ Chủ tịch Ai Cập, theo phương hướng mới đã đề ra trong Văn kiện Hội nghị, Phong trào Không liên kết sẽ tiếp tục phát huy mạnh mẽ tiếng nói bảo vệ lợi ích của các nước đang phát triển, đồng thời, có những đóng góp to lớn hơn nữa vì sự tiến bộ của toàn nhân loại.

Bài và ảnh: Chi Phan