Bài 2: Thân thể đầy vết thương, vẫn nêu cao hòa hiếu

 Cài huy hiệu cựu chiến binh Việt Nam lên áo một người bạn Mỹ

Có một hình ảnh được nhiều ống kính ghi lại: Trung tướng Phùng Khắc Đăng, nguyên Phó chủ tịch Hội CCB Việt Nam, từng 9 năm chiến đấu ở miền Nam, cài huy hiệu CCB Việt Nam lên áo một người bạn Mỹ. Đó là khoảnh khắc lịch sử khép lại một vòng tròn, khi kẻ thù cũ đứng bên nhau như bạn hữu.

Những CCB Việt Nam hôm nay đến Hoa Kỳ hầu hết là những tướng lĩnh, anh hùng đầy huân chương chiến công nhưng không một ai đeo. Đó là Trung tướng, Anh hùng LLVTND Nguyễn Văn Phiệt, nguyên Phó Tư lệnh về Chính trị kiêm Bí thư Đảng ủy Quân chủng Phòng không - Không quân. Ông nổi tiếng trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” năm 1972. Những năm gần đây, ở tuổi cửu tuần, ông vẫn tham gia nói chuyện truyền thống, truyền lửa thế hệ trẻ về nghệ thuật phòng không hiện đại, cách đánh B-52 và gìn giữ ký ức chiến tranh chính nghĩa của Hà Nội. Phát biểu trong khán phòng, ông cho biết:  “Tôi phục vụ trong quân đội 43 năm, đều ở Quân chủng Phòng không - Không quân”.

Trong nhiều lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh ông nhớ đến khi viết Tuyên ngôn Độc lập, Bác Hồ từng tiếp thu tư tưởng của Bản tuyên ngôn của Mỹ, nhắc rằng mọi người sinh ra có quyền bình đẳng, tạo hoá cho họ quyền bình đẳng không ai có thể chối cãi được. Ông kể, bộ đội phòng không không quân chiến đấu có nhiều phương án khác nhau linh hoạt nhưng có một điều không thay đổi là khi bắt được giặc lái Mỹ thì phải đối đãi tử tế vì phi công Mỹ cũng là con người, nên “chúng tôi xác định khi bắt được phi công thì cố gắng bảo vệ, tránh để người dân bức xúc, xử lý, đó là tư tưởng nhân đạo, nhân văn sâu sắc”. Ông cũng chia sẻ về sự linh hoạt, sáng tạo để làm nên chiến thắng pháo đài bay B52 tối tân. 

  Phát biểu tại buổi gặp mặt, Trung tướng Phùng Khắc Đăng cho biết:  Do hậu quả chiến tranh để lại, từ sự tổn hại do chất độc dioxin, hàng triệu người bị phơi nhiễm chất độc da cam, hàng triệu héc-ta đất còn nhiễm mìn sau chiến tranh, cùng biết bao thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam đã hy sinh, chúng ta vẫn nỗ lực vượt qua, hướng tới hòa bình và hợp tác - ông khẳng định và ông nói rõ: “Chúng tôi rất xúc động, nhưng trên đôi tay vẫn còn nặng nề những vết thương của chiến tranh. Dẫu vậy, chúng tôi đã tạm gác sang một bên để cùng với phía Hoa Kỳ hợp tác tìm kiếm những người tham gia chiến tranh của Việt Nam đãmất tích. Tôi tin chắc trong số đó có cả người thân của các ông, các bà đang ngồi đây hôm nay... CCB Việt Nam rất mong muốn mối quan hệ hòa hiếu, bao dung, chính nghĩa giữa hai nước, cũng như giữa các tổ chức CCB Việt Nam và Hoa Kỳ, sẽ được nâng lên tầm cao mới sau chuyến thăm của Chủ tịch nước Lương Cường.

Tuy nhiên ông cũng nhấn mạnh: “Chúng tôi cũng hy vọng CCB  hai nước có cái nhìn đúng đắn về bản chất của cuộc chiến tranh, dựa trên công lý và đạo lý, để tránh lặp lại những sai lầm đáng tiếc cho các thế hệ sau”.

  Trung tướng Phùng Khắc Đăng nhắc đến Nguyễn Trãi, danh nhân văn hóa Việt Nam thế kỷ XV với tư tưởng hòa hiếu. Còn nhớ Lê Lợi, Nguyễn Trãi đang trên thế thắng, xiết chặt vòng vây, có thể tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Đông Quan, nhưng đã chủ trương mở lối thoát cho quân địch để sớm vãn hồi hòa bình. Ông đọc  lại  bài Phú núi Chí Linh, Nguyễn Trãi viết: “Nghĩ kế nước nhà trường cửu/Tha cho mười vạn hàng binh/Gây lại hòa hảo hai nước/Dập tắt chiến tranh cho muôn đời".

Chung tay khắc phục hậu quả bom mìn

Thiếu tướng, Anh hùng LLVTND Hoàng Kiền, một kỹ sư quân sự, nguyên Tư lệnh Binh chủng Công binh gắn liền với những “con đường huyền thoại”trên Trường Sơn  và cũng nhiều năm làm Giám đốc Ban quản lý Dự án Đường tuần tra biên giới, mở ra con đường bình yên no ấm dọc nẻo biên cương.  

Trao đổi với chúng tôi tại cuộc gặp mặt, Thiếu tướng Hoàng Kiền nói sâu về hậu quả bom mìn sau chiến tranh. Trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, riêng số bom, đạn quân đội Mỹ đã sử dụng khoảng 15,35 triệu tấn. Tỉ lệ bom đạn chưa nổ chiếm khoảng 5% số lượng Quân đội Mỹ đã sử dụng (các tài liệu nước ngoài đưa ra con số khoảng 10%). Con số này gấp 12 lần số lượng dùng trong chiến tranh Triều Tiên, gấp 3,8 lần số lượng Mỹ sử dụng trong chiến tranh thế giới thứ hai. Sau chiến tranh, các đơn vị bộ đội công binh là lực lượng nòng cốt, chủ yếu trong rà phá bom mìn vật nổ. Quỹ CCB Mỹ tại Việt Nam thành lập năm 1980, do hai CCB Mỹ Bobby Muller và John Tezano sáng lập đã lập văn phòng của VVAF tại Việt Nam. Hai ông đã đến làm việc với Bộ Tư lệnh Công binh thông qua Trung tâm công nghệ xử lý bom mìn để hỗ trợ việc khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại sau chiến tranh.

Bằng nguồn kinh phí vận động do các CCB Mỹ ủng hộ, sau đó bằng ngân sách của Chính phủ Mỹ do Bộ ngoại giao Mỹ phân bổ, đã giúp cho công binh Việt Nam  kinh phí để mua máy dò tìm bom mìn của Đức và Australia sản xuất, các thiết bị cưa cắt bom... trang bị cho các đơn vị công binh. “Hôm nay, tôi gặp lại ông John Tezano - Phó chủ tịch Quỹ cựu chiến binh Mỹ (VVAF). Chúng tôi rất vui mừng sau hai thập kỷ gặp lại nhau, lần trước tại Hà Nội (Việt Nam), lần này tại New York (Hoa Kỳ). Chúng tôi bắt tay nhau cùng nhắc lại các hoạt động của hai ông tại Việt Nam trong việc kết nối, hỗ trợ Công binh Việt Nam khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại trong chiến tranh.

Tôi gửi lời hỏi thăm ông Bobby Muller. Được biết năm nay ông tròn 80 tuổi, tôi 75 tuổi, ông John Tezano 74 tuổi. Trong chiến tranh trước đây, chúng tôi là kẻ thù của nhau trên hai chiến tuyến, ông Bobby Muller bị trúng đạn vào cột sống nay phải ngồi xe lăn, ông John Tezano đi lại có cây gậy hỗ trợ, tôi may mắn không sao cả. Nay cùng gác lại quá khứ đau thương, hướng tới tương lai, chọn tha thứ nhưng không lãng quên. Tôi đại diện các cựu chiến binh Việt Nam tiếp nhận kỷ vật do cựu chiến binh Hoà Kỳ trao, thật cảm động. Chúng tôi trở thành những người bạn, tiếp tục có các hoạt động góp phần phát triển quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ ngày càng tốt đẹp” – Thiếu tướng Hoàng Kiền xúc động kể.

Ký ức nhân văn của Đại tá phi công hai lần bom Mỹ ném trúng nhà

Đó là Đại tá, Anh hùng LLVTND Từ Đễ, phi công chiến đấu, sau là Trung đoàn trưởng Trung đoàn Không quân 923, rồi Phó Cục trưởng Cục Quân huấn – Bộ Tổng tham mưu. Ông là một trong 6 phi công của “Phi đội Quyết Thắng” lái A-37 oanh kích sân bay Tân Sơn Nhất ngày 28/4/1975. Sau chiến tranh, ông là giáo viên bay cấp 1, nhà biên soạn lịch sử không chiến (hơn 350 trận), thường xuyên giao lưu nhân chứng, kể lại câu chuyện “đối mặt cựu thù” sau hòa bình như một thông điệp hòa giải và bản lĩnh người lính. Phát biểu tại hội nghị, ông cho biết mình là phi công lái máy bay của Liên Xô nhưng sau này  lái cả máy bay Mỹ chiến lợi phẩm. “Hôm nay tôi rất là vui, vì là CCB phi công được trao đổi với quý vị. Ngày26/10/1967, ngày phi công John McCain đã bị bắn hạ giữa Hồ Tây. Đúng hôm đó, nhà tôi bị 2 quả bom nặng 200 pounds rơi trúng.   Sau đó một tháng, nhà vợ tôi ở phố Lý Nam Đế cũng bị 2 quả tên lửa phi vào. Nhà sập hết nhưng không ai bị thương” – Ông Từ Đễ kể về quá khứ nhưng không chút hờn oán.   

 Đại tướng Võ Nguyên Giáp và mong mỏi hàn gắn

Tham gia đoàn còn có ông Võ Hồng Nam, con trai Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ông Nam rất xúc động khi được lắng nghe các bài phát biểu từ kẻ thù nay trở thành đối tác chiến lược toàn diện. Ông nhắc lại chuyện sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp đã khẳng định chính sách đối ngoại của nước Việt Nam coi Hoa Kỳ như người bạn tốt. Nhưng lịch sử đã rẽ sang một hướng khác, đưa hai dân tộc bước vào hai cuộc kháng chiến với vô vàn mất mát.

Với thiện chí, lòng nhân văn sâu sắc, Đại tướng đã kêu gọi khép lại quá khứ, hướng tới tương lai. Ông luôn ủng hộ việc Nhà nước và nhân dân Việt Nam tiến tới bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ. “Đối với Việt Nam, ngay từ đầu, chúng tôi chưa bao giờ đặt điều kiện nào trong công việc tìm kiếm này. Bởi, như Đại tướng từng khẳng định, việc tìm kiếm những người mất tích chính là thể hiện truyền thống hòa hiếu, nhân nghĩa của dân tộc Việt Nam. Cho dù Đại tướng cũng nói, đối với Việt Nam, hậu quả chiến tranh là vô cùng nghiêm trọng, nặng nề, có tới 300.000 liệt sĩ chưa tìm thấy hài cốt. Vì thế, Đại tướng mong phía Hoa Kỳ và các cơ quan của Việt Nam tiếp tục nỗ lực tìm kiếm, để đưa được nhiều hơn nữa hài cốt các liệt sĩ trở về với gia đình.

“Hôm nay, tôi biết có những kỷ vật, những mảnh ký ức được trao đổi giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Điều đó cũng góp phần giảm bớt nỗi đau cho từng gia đình, mà còn có ý nghĩa vô giá. Về chất độc màu da cam thì hậu quả của chiến tranh, đau thương nhất là tốc độ của chất độc màu da cam. Chúng tôi mong Hoa Kỳ có trách nhiệm chia sẻ với Việt Nam, giúp đỡ các nạn nhân da cam,  đặc biệt là con cháu của họ, để vượt qua khó khăn và đau khổ” – ông Võ Hồng Nam chia sẻ.

Mỗi người là một mảnh ký ức, ghép lại thành bức tranh dân tộc đi từ bom đạn đến hòa bình, hai đất nước từ cựu thù trở thành bè bạn và đối tác chiến lược toàn diện...

(Còn nữa)