Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê tạo sự cân bằng mới với Mỹ (10/06/2011)

Cộng đồng các nước Mỹ la-tinh và Ca-ri-bê là một liên minh mới tại khu vực, đề cao nguyên tắc tôn trọng dân chủ, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực; bảo vệ môi trường, nhân quyền và luật pháp quốc tế; kiến tạo hòa bình và an ninh khu vực.

Các nước Mỹ la-tinh và Ca-ri-bê tiến tới thành lập cộng đồng chung vào đầu tháng 7 tới. Cộng đồng Các nước Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê (CELAC). Liên minh mới này sẽ không gồm Mỹ và Ca-na-đa. Đây được coi là bước ngoặt lớn, mở ra một chương mới trong quan hệ hợp tác và liên kết khu vực cũng như báo hiệu cuộc chia tay giữa Mỹ La-tinh và Mỹ. Ý tưởng thành lập CELAC đã được lãnh đạo 32 quốc gia Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê thông qua tại Can-cun, Mê-xi-cô, hồi tháng 2-2010 với mục đích loại bỏ ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực.

Tuy CELAC không có vai trò thay thế OAS, nhưng các nước có quyền tự quyết đối với việc trở thành thành viên của OAS, tổ chức này là "sản phẩm của Chiến tranh Lạnh và đã lỗi thời, thành lập từ năm 1948.”, đồng thời khẳng định lại Cu-ba sẽ không bao giờ tái gia nhập Tổ chức các nước châu Mỹ (OAS).

Ngày nay, Mỹ La-tinh không còn là sân sau của Mỹ, bởi làn sóng cải cách xã hội và đổi mới ở Mỹ La-tinh đang tạo ra mô hình có thể thay thế "mô hình Mỹ" mà Oa-sinh-tơn muốn có dấu ấn trong khu vực này. Các nước Mỹ La-tinh đã vươn lên, khẳng định vai trò độc lập ngày càng mạnh như thành lập Liên minh Bô-li-vi-a dành cho châu Mỹ (ALBA), Liên minh Các quốc gia Nam Mỹ (UNASUR), và giờ đây là Cộng đồng Các quốc gia Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê không có Mỹ và Ca-na-đa, đồng nghĩa với việc phủ nhận sự thống trị bởi lợi ích của hai nước láng giềng giàu có ở Bắc Mỹ này.

Sự kiện các nước Mỹ La-tinh thành lập các tổ chức mới nhằm xây dựng những mối quan hệ thương mại, kinh tế và chính trị bớt phụ thuộc vào Mỹ chứng tỏ ảnh hưởng của Oa-sinh-tơn trong khu vực đang giảm dần. Các nước Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê đã chứng kiến không ít thăng trầm, việc Mỹ mở các căn cứ quân sự mới tại Cô-lôm-bi-a đã phá hoại hình ảnh của Oa-sinh-tơn. Thêm vào đó, cuộc khủng hoảng chính trị kéo dài nhiều tháng tại quốc gia Trung Mỹ Hon-đu-rát sau vụ đảo chính lật đổ chính quyền của tổng thống hợp hiến cùng thái độ nước đôi của Mỹ khiến dư luận Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê không khỏi đặt dấu hỏi về vai trò thực sự của Mỹ trong vở kịch chính trị này.

Nhiều nước Mỹ La-tinh xa lánh Chính phủ Mỹ, thậm chí phản đối Mỹ về một số vấn đề. Phía nhà cầm quyền Mỹ cũng đã phản đối hàng loạt chương trình cải cách kinh tế, xã hội và quan hệ ngoại giao với nhiều nước Nam Mỹ. Trong khi đó, cuộc khủng hoảng cũng bộc lộ những điểm yếu của Tổ chức OAS trong giải quyết căng thẳng khu vực. Cùng với những vấn đề dân sinh, liên quan tới lợi ích sát sườn của khu vực, thì sự ra đời của CELAC được nhìn nhận là phù hợp với xu thế phát triển của Mỹ La-tinh bởi không thể dựa dẫm vào OAS hay hy vọng nhiều vào Mỹ để giải quyết các vấn đề của khu vực.

Vì thế, việc thành lập Liên minh Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê chứng kiến sự hội nhập chính thức trở lại của Cu-ba, quốc đảo này bị đình chỉ tư cách thành viên Liên minh các quốc gia châu Mỹ từ năm 1962 do chính sách thù địch của Mỹ. Chủ tịch Ra-un Ca-xtơ-rô hoan nghênh ý tưởng thành lập liên minh mới, coi đó là một bước tiến quan trọng trong lịch sử, hướng tới xây dựng một tổ chức khu vực hoàn toàn do Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê làm chủ.

CELAC sẽ là tổ chức đầu tiên của tất cả các nước Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê, bao gồm những quốc gia cần phải có mặt mà không phải đối đầu với bất cứ ai, đây là một sự kiện trọng đại vì CELAC sẽ đại diện cho khu vực này. CELAC sẽ chính thức ra đời tại Hội nghị thượng đỉnh khu vực diễn ra tại Vê-nê-xu-ê-la.

Tổ chức này đề cao nguyên tắc tôn trọng dân chủ, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các nước thành viên, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực, bảo vệ môi trường, nhân quyền và luật pháp quốc tế, kiến tạo hòa bình và an ninh khu vực. Như vậy, Cộng đồng Các nước Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê ra đời không chỉ đơn thuần là cơ hội để các nước khẳng định tình đoàn kết trong nỗ lực chung chống đói nghèo, hướng tới sự phồn thịnh của cả khu vực; mà lớn hơn, đó là sự đoàn kết vì an ninh chung của khu vực và tìm đến một cân bằng mới trong quan hệ với Mỹ.

MINH PHƯƠNG