Lời sám hối muộn mằn (03/09/2009)

Báo chí và dư luận Mỹ lại có dịp nhắc đến vụ thảm sát kinh hoàng tại Mỹ Lai ngày 16-3-1968 như một lời cảnh tỉnh tới trách nhiệm, lương tri và đạo lý của người Mỹ về một cuộc chiến đã qua.

Lương tri đã thúc giục cả một tổ hợp truyền thông lớn nhất nước Mỹ lên tiếng, sau khi cựu Trung úy Mỹ Uy-li-am Côn-li (năm nay 66 tuổi), kẻ từng trực tiếp gây ra một trong những tội ác man rợ nhất trong chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam ở Mỹ Lai, làng Sơn Mỹ, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Sau hàng chục năm trời im lặng, lảng tránh đề cập đến hành động phi nghĩa này, lần đầu tiên ông ta đã lên tiếng hối tiếc về những tội ác và những sai lầm đã gây ra: “Tôi thấy có lỗi với những người dân Việt Nam đã bị sát hại và gia đình họ, cũng như những binh sĩ Mỹ dính líu vào vụ thảm sát này. Tôi rất xin lỗi”.

Lời “sám hối” muộn mằn được thốt ra một cách rời rạc từ miệng Côn-li tại bang Ô-hai-ô (ngày 21-8) mới chỉ làm sáng tỏ thêm phần nào câu hỏi luôn ám ảnh, day dứt lương tri suốt ngót nửa thế kỷ: “không ngày nào tôi không cảm thấy ân hận về những gì đã xảy ra tại Mỹ Lai” suốt những năm qua.

Lời sám hối này khơi dậy tấn bi kịch đau thương mà hàng trăm gia đình tại một ngôi làng nhỏ ở miền Trung Việt Nam đã phải hứng chịu cách đây 41 năm. Một vụ thảm sát làm chấn động dư luận Mỹ và cả thế giới, các binh sĩ Mỹ điên cuồng xả súng vào thường dân, mà phần lớn là người già, phụ nữ và trẻ em, làm 504 người dân ở Mỹ Lai đã phải bỏ mạng trong cuộc thảm sát kinh hoàng, dã man như thời Trung cổ.

Khi tội ác ở Sơn Mỹ được tiết lộ, kể từ đó, Mỹ Lai trở thành một vết nhơ trong chính lịch sử nước Mỹ. Cả bộ máy chiến tranh chịu trách nhiệm về tội ác này, song chỉ có Trung úy Côn-li bị kết án với 22 tội danh giết người và ngay sau đó được Oa-sinh-tơn “ân xá”.

Có thể nói, các thông tin về cuộc thảm sát Mỹ Lai được đưa ra thế giới như một đòn chí tử giáng vào niềm kiêu hãnh của quân đội Mỹ, làm xói mòn nghiêm trọng sự tin tưởng của nhiều người dân Mỹ vào đội quân này. Từ Mỹ Lai, thế giới càng hiểu hơn về cuộc “thập tự chinh” nhân danh vì “tự do” của thế lực diều hâu Mỹ lúc đó. Tội ác Mỹ Lai là một sự mỉa mai cay đắng, vết nhơ đối với hình ảnh của quân đội Mỹ. Nó hâm nóng phong trào phản chiến trên khắp thế giới và đã thành một trong những nguyên nhân dẫn tới sự triệt thoái của quân đội Hoa kỳ khỏi Việt Nam.

Nhìn lại cuộc chiến đã qua, những tiết lộ của Uy-li-am Côn-li một lần nữa phơi bày tính chất tàn bạo và vô nhân đạo của cuộc chiến tranh mà Mỹ tiến hành ở Việt Nam, đặc biệt là trong cuộc vụ thảm sát Mỹ Lai.

Lời thú tội muộn mằn của Côn-li mới chỉ là một điểm trong vô số nỗi đau của người dân Việt Nam sau chiến tranh và hậu quả của nó vẫn chưa thực sự được giải quyết. Dù nước Mỹ đã hợp tác với Việt Nam để khắc phục hậu quả chiến tranh, nhưng nỗi đau mà binh lính và cỗ máy chiến tranh khổng lồ của Mỹ để lại trên đất nước Việt Nam đã biến những trợ giúp dưới danh nghĩa “nhân đạo” từ bên kia đại dương trở nên nhỏ nhoi. Điều đó nói lên rằng, chính quyền Mỹ vẫn cố tình lẩn tránh trách nhiệm trong hàng loạt những vấn đề mà họ gây ra, chưa từng nhìn thẳng vào sự thật và chối bỏ hành động mà lương tri đang đòi hỏi. Thật trớ trêu, mới đây thôi, tòa án Mỹ đã cố tình bác bỏ đơn kiện của các nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam, trong khi trước đó đã buộc các nhà máy hóa chất Mỹ phải bồi thường cho các CCB nước này…

Theo tiếng gọi của lương tri, đây là một sự sám hối muộn mằn, khó có thể chấp nhận sau hành động sát hại nhiều người như vậy, thì chí ít cũng là một sự thừa nhận trách nhiệm. Và dẫu sao, nó cũng giúp làm vơi đi nỗi đau không chỉ của người dân Mỹ Lai hôm nay mà còn với hàng triệu gia đình Việt Nam cũng như hàng triệu gia đình Mỹ cũng đã chịu tổn thất trong cuộc chiến tranh mà nhân dân Mỹ đã nhận ra là sự phi nghĩa ngay từ những người lính Mỹ đầu tiên đến chiến trường Việt Nam.

Lời thú nhận muộn mằn này đã thu hút sự chú ý của dư luận rộng rãi trên thế giới; nó không chỉ vì đó là một khoảng cách thời gian dài để người Mỹ bình tâm và nhận định về những gì đã xảy ra, mà quan trọng hơn đây còn là dịp thích hợp để cảnh tỉnh về lương tri, đạo lý con người.

Giờ đây, nhìn những gì đang hồi sinh từ Mỹ Lai và những dấu hiệu tiến triển tốt đẹp trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, nhiều người Mỹ cảm thấy nhẹ nhõm một phần lương tâm khi thấy quá khứ đau thương đang dần được khép lại. Tuy nhiên, cái đích lớn hơn là cần chung sức ngăn chặn không để một Mỹ Lai nào nữa xảy ra tại bất kỳ nơi đâu trên trái đất.

Minh Phương