Việc trả sổ BHXH cho NLĐ giúp NLĐ tự nắm bắt, kiểm soát được mức đóng - hưởng của bản thân, minh bạch thông tin quá trình đóng BHXH cũng như theo dõi được quá trình doanh nghiệp đóng BHXH cho NLĐ, giảm tình trạng trốn đóng BHXH. Quy định bàn giao sổ BHXH cho NLĐ quản lý là một bước đi cần thiết, giúp NLĐ giám sát quá trình đóng BHXH của các đơn vị, doanh nghiệp cho họ. Trong thời gian qua, tình hình nợ đọng BHXH diễn biến ngày càng phức tạp. Nhiều doanh nghiệp vẫn trừ tiền đóng BHXH hằng tháng của công nhân, NLĐ vào lương của họ nhưng không nộp cho cơ quan BHXH mà chiếm dụng để dùng vào việc khác. Điều này làm ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của NLĐ. Ngoài ra, còn có tình trạng chủ sử dụng lao động bỏ trốn, để lại rất nhiều hệ lụy trong giải quyết các chế độ liên quan đến NLĐ. Với việc NLĐ tự quản lý sổ và có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH, qua đó, NLĐ biết được quá trình cũng như mức tiền lương tham gia BHXH của mình, góp phần kịp thời phát hiện trường hợp doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH.
Bàn giao sổ BHXH cho NLĐ tuy có nhiều lợi ích, nhưng đồng thời có những vấn đề đáng lưu tâm. Thời gian gần đây, tại một số địa phương như Phú Yên, Vĩnh Long, Đồng Nai, T.P Hồ Chí Minh, Đắk Nông… sau khi thực hiện bàn giao sổ BHXH cho NLĐ đã xuất hiện tình trạng NLĐ đem sổ đi cầm cố tại các hiệu cầm đồ, ngân hàng, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH mới.
Việc cầm cố sổ BHXH ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của NLĐ, ảnh hưởng đến cơ quan BHXH, doanh nghiệp có người tham gia BHXH. Thực tế này không chỉ gây lộn xộn trong việc cấp, quản lý sổ BHXH mà còn chứa đựng nguy cơ rủi ro cao đối với các ngân hàng cũng như NLĐ nếu xảy ra tình trạng người vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ vay.
Đặc biệt, thông tin từ tỉnh Phú Yên cho biết, cơ quan BHXH tỉnh nhận được công văn từ ngân hàng đề nghị phối hợp trong việc cấp và chi trả chế độ cho NLĐ đã đem sổ BHXH đi thế chấp. Do việc hưởng chế độ BHXH mang tính đặc thù, gắn liền với nhân thân của một cá nhân nhất định và đối tượng hưởng được luật quy định cụ thể nên cơ quan BHXH phải thực hiện việc giải quyết, chi trả các chế độ BHXH đúng đối tượng và tuân thủ các quy định của pháp luật. Vì vậy, nếu ngân hàng không được NLĐ ủy quyền theo luật định thì cơ quan BHXH không thể chi trả tiền chế độ BHXH của NLĐ cho ngân hàng.
Theo lãnh đạo cơ quan BHXH, nếu NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại với lý do bị mất, hỏng thì không được cấp lại. NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó khai man là bị mất, hỏng và đề nghị cơ quan BHXH cấp lại, nếu bị phát hiện sẽ bị phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng theo quy định tại Nghị định số 95/2013/NĐ-CP.
Chính sách BHXH là chính sách an sinh, hướng đến những người yếu thế. Trước khi có những quy định cụ thể, những người đã được giao sổ thì không nên đi cầm cố để giải quyết những vấn đề trước mắt mà ảnh hưởng đến quyền lợi lâu dài.
Tại Hội nghị cung cấp thông tin định kỳ về BHXH, BHYT vừa qua, lãnh đạo cơ quan BHXH cho biết, với trách nhiệm của cơ quan tổ chức thực hiện, BHXH sẽ nghiên cứu để tiếp thu và đề xuất hướng giải quyết những vấn đề phát sinh từ thực tiễn để cho quyển sổ BHXH có thể lo được những vấn đề trước mắt cũng như lâu dài cho NLĐ.
Mai Anh