Chính sách giao đất, giao rừng được triển khai nhằm giúp đồng bào các dân tộc thiểu số có sinh kế từ rừng, góp phần giải quyết việc làm tại chỗ và tăng thu nhập, từ đó tạo động lực và sự chủ động cho người dân tham gia trồng và bảo vệ rừng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai chính sách giao đất, giao rừng không thể tạo sự chuyển biến lớn về xóa đói giảm nghèo và phát triển sinh kế cho dân tộc thiểu số. Tỷ lệ lao động trong nông nghiệp vẫn chiếm trên 90% và thu nhập từ doanh nghiệp chiếm khoảng 65%, trong khi thu nhập từ lâm nghiệp chỉ chiếm 8,5%. Mặc dù có thể thấy, Ngành lâm nghiệp đầu tư cao, chậm mang lại thu nhập nên nếu đầu tư hiệu quả sẽ mang lại thu nhập trung và dài hạn cho các khoản chi lớn, tiết kiệm, tái đầu tư phát triển lâm nghiệp. Tuy nhiên khả năng xóa đói giảm nghèo của đa phần đồng bào dân tộc thiểu số đều từ trồng trọt, chăn nuôi hoặc từ các nghề khác như viên chức, cán bộ, công nhân…
Tại Diễn đàn thường niên về phát triển dân tộc thiểu số do Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Dân tộc và các Chương trình phát triển LHQ (UNDP) tại Việt Nam tổ chức mới đây, nhiều ý kiến cho rằng, nghề rừng có tiềm năng phát triển đối với một số nhóm dân tộc thiểu số nhất định, có thể góp phần xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống. Song đây không phải là giải pháp cơ bản để giải quyết vấn đề xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số. Thay vào đó, phải có hệ thống chính sách toàn diện và dài hạn được thiết kế phù hợp với từng nhóm dân tộc thiểu số. Các chính sách đưa ra phải phù hợp với đặc tính kinh tế, văn hóa xã hội, môi trường, năng lực và trình độ phát triển của từng nhóm dân tộc thiểu số. Phải có chính sách phát triển sinh kế đa dạng, dài hạn khác cho người nghèo dân tộc thiểu số để có cuộc sống ổn định hơn. Trong thời gian tới, chính quyền địa phương cần khuyến khích, hỗ trợ phát triển nông lâm kết hợp, có thể kết hợp lâm nghiệp với chăn nuôi trâu, bò, ong… trồng xen kẽ các cây nông nghiệp thích hợp phát triển các đặc sản như nấm, măng tre, thuốc dược liệu… Bên cạnh đó, chính quyền địa phương khuyến khích, hỗ trợ phát triển các hoạt động phi nông nghiệp như thu hút các doanh nghiệp đầu tư phát triển các hoạt động dịch vụ gắn với rừng như du lịch sinh thái, mạo hiểm, văn hóa, nghỉ dưỡng…; đào tạo chuyển đổi nghề gắn với tái định cư, xây dựng nông thôn mới, tạo cơ hội xuất khẩu lao động đối với nhóm dân tộc thiểu số thích hợp.
Giao đất giao rừng là một trong những chính sách lớn của Nhà nước ta nhằm hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số xóa đói, giảm nghèo, cải thiện đời sống và góp phần bảo vệ rừng. Do vậy, để chính sách phát huy hiệu quả hơn nữa, cần có hệ thống chính sách toàn diện và dài hạn phù hợp với từng nhóm dân tộc thiểu số.
Mai Anh