Bình luận: Nỗ lực vì hòa bình biển Đông (16/06/2011)

Phi-líp-pin, In-đô-nê-xi-a, Bru-nây, Ma-lai-xi-a, Xinh-ga-po, Thái Lan và Cam-pu-chia. Biển Đông có ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống của trên 300 triệu người dân các nước nói trên. Không những thế, vùng biển này còn là địa bàn địa kinh tế - chính trị chiến lược không chỉ đối với ASEAN, các nước khác trong khu vực mà còn cả châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ. Biển Đông nằm trên tuyến đường giao thông biển huyết mạch nối liền Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương, châu Âu - châu Á, Trung Đông - châu Á. Đây được coi là tuyến đường hàng hải quốc tế nhộn nhịp thứ hai của thế giới với khoảng 150 - 200 tàu lớn qua lại mỗi ngày và khoảng 536 cảng biển, trong đó có hai cảng vào loại lớn và hiện đại nhất thế giới là cảng Xinh-ga-po và Hồng Công. Thế nhưng, vì là một vùng biển "vàng" nên biển Đông luôn tiềm ẩn những bất ổn có thể bùng phát bất cứ lúc nào nếu các bên liên quan bất chấp luật pháp quốc. Vì thế, hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở biển Đông là mối quan tâm và lợi ích chung của tất cả các nước; khu vực và tất cả các nước cần phải tiếp tục nỗ lực và chung sức vì những mục tiêu này.

Tuy nhiên, khu vực vẫn tiếp tục chứng kiến những diễn biến và vụ việc phức tạp, gây bất ổn định ở biển Đông. Tình hình ở biển Đông sau hơn 1 thập kỷ tương đối yên tĩnh bắt đầu nóng lên bằng việc tháng 5-2009, Trung Quốc đưa ra cái gọi là yêu sách "đường lưỡi bò" phi lý bao trùm khoảng 80% diện tích biển Đông và thi hành lệnh cấm đánh bắt cá vô căn cứ ở các vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam đã làm dấy lên những quan ngại đáng kể cho Việt Nam cùng các nước trong khu vực.

Rõ ràng, đáng quan ngại và nghiêm trọng là những vụ việc xảy ra liên tiếp gần đây. Ngày 26-5, tàu Bình Minh 02 của Việt Nam, trong khi đang hoạt động hoàn toàn trong vùng thềm lục địa và đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam đã bị tàu hải giám Trung Quốc cắt cáp. Tiếp đó, sáng ngày 9-6, một vụ việc tương tự lại xảy ra, tàu Trung Quốc được sự yểm trợ của tàu ngư chính cỡ lớn đã tiến hành các hoạt động phá hoại tuyến cáp thăm dò của tàu Viking II đang tiến hành thu nổ địa chấn trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam. Các hành động nêu trên của Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam; làm cho tình hình của biển Đông tiếp tục căng thẳng.

Cần chỉ ra rằng đây là hành động ngang ngược không thể chấp nhận được. Việt Nam phản đối mạnh mẽ những hành động này, những vụ việc nêu trên càng làm cho tình hình biển Đông thêm bất ổn định, tìm cách biến khu vực hoàn toàn không có tranh chấp thành “khu vực có tranh chấp”, gây quan ngại không chỉ cho các quốc gia liên quan mà còn cho tất cả các nước cũng như cho hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở khu vực nói chung. Việt Nam khẳng định mạnh mẽ nguyên tắc tôn trọng luật pháp quốc tế và chủ quyền quốc gia, kiên quyết yêu cầu không để tái diễn những vụ việc như nêu trên, đồng thời chủ trương tiếp tục đối thoại, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.

Có thể nói, điều thiết yếu là phải tăng cường hơn nữa các thiết chế luật pháp ở khu vực; tất cả các bên phải nghiêm túc tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, UNCLOS và DOC; giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế và không có các hành động làm phức tạp thêm tình hình. Đây là điều có ý nghĩa quyết định đối với hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở biển Đông. Tầm quan trọng của DOC đối với hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở biển Đông, ASEAN sẽ tích cực phấn đấu nhằm sớm hoàn tất Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC và xúc tiến tham vấn về việc xây dựng Bộ quy tắc về ứng xử ở biển Đông. Yêu cầu Trung Quốc cùng ASEAN tiếp tục nỗ lực, với tinh thần xây dựng, cởi mở và chân thành, giải quyết các vấn đề tồn đọng, để có thể sớm hoàn tất Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC.

Duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn trên biển Đông là lợi ích chung và là mối quan tâm lớn của các nước ASEAN, trong khu vực. Với thiện chí của các bên và vì lợi ích chung của khu vực, các bên liên quan cần tiếp tục tuân thủ và thực hiện tốt DOC, cũng như Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Nhưng chỉ có Việt Nam có thiện chí và muốn ổn định không thôi là chưa đủ, mà trước hết, cần có sự tuân thủ và thiện chí hợp tác của tất cả các bên liên quan, đặc biệt là từ phía Trung Quốc.

Mong muốn một môi trường hòa bình cho biển Đông không chỉ là nguyện vọng riêng của Việt Nam, mà còn là của tất cả các nước trong khu vực và các quốc gia khác có lợi ích liên quan. Bởi không ai muốn xung đột mà tất cả chúng ta đều muốn sử dụng các nguồn tài nguyên mà vùng biển này cung cấp để trở nên thịnh vượng về kinh tế và sinh sống hòa bình. Một số nhân vật chính trên sân khấu biển Đông cần phải từ bỏ tâm lý thắng bằng mọi giá trong việc đòi chủ quyền và bảo vệ lợi ích của họ tại biển Đông. Sự ổn định để hợp tác ở biển Đông sẽ là con đường dẫn tới sự thịnh vượng chứ biển Đông không phải là sân khấu cho các cuộc tranh chấp và xung đột của những lực lượng kỳ vọng chiến thắng trên sự phi lý.

Minh Phương