Được sự chỉ dẫn của cán bộ Sở VHTTDL tỉnh Cao Bằng, chúng tôi đến thăm làng Khuổi Ky (xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng), ngôi làng nằm giữa hai điểm du lịch nổi tiếng của vùng biên giới Cao Bằng là Thác Bản Giốc (cách khoảng 2km) và Động Ngườm Ngao. Cái tên “Làng đá” và phong tục thờ thần đá của đồng bào nơi đây đã trở thành điểm đặc biệt thu hút du khách tới khám phá và trải nghiệm.

Khuổi Ky là nơi sinh sống của 100% đồng bào dân tộc Tày. Ở đây những ngôi nhà sàn làm bằng đá tồn tại qua hàng trăm năm. Theo người dân địa phương, truyền thống dùng đá của người Tày đã có từ cách đây hơn 600 năm. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử và thời gian, những ngôi nhà sàn vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, mang dáng dấp cổ kính, trầm mặc giữa không gian bao la của núi rừng biên giới.

Nhà sàn ở làng Khuổi Ky khá đặc biệt, tường và bậc tam cấp được làm bằng đá, mái nhà lợp ngói âm dương, cột nhà được tạo nên từ các khối gỗ lim, nghiến đẽo tròn. Bên trong nhà là khung ván gỗ ngăn chia thành các gian sinh hoạt đặc trưng của người Tày gồm gian thờ cúng tổ tiên, gian bếp lửa (sinh hoạt chung) và các phòng ngủ cho mỗi thành viên trong gia đình. Thông thường, để hoàn thành một ngôi nhà sàn bằng đá, người dân phải mất từ 2-3 năm tính từ khâu chuẩn bị nguyên liệu cho tới lúc hoàn thành. Bởi vậy, mỗi nếp nhà sàn nơi đây đều được tạo thành từ bàn tay khéo léo chăm chỉ, óc sáng tạo và tính thẩm mỹ của đồng bào dân tộc.

Từ tâm niệm này, người dân làng Khuổi Ky có thói quen sử dụng đá như một vật liệu không thể thiếu trong đời sống hằng ngày. Du khách sẽ ngỡ ngàng khi đến Khuổi Ky, đá hiện hữu ở mọi nơi: từ con đường lát đá phẳng phiu, tường rào, bàn ghế, đến bếp lửa, cối xay, cối giã… và không thể thiếu những ngôi nhà sàn là điểm nổi bật nhất ở đây. Đối với người Tày ở Trùng Khánh, đá như một vị thần giúp che chở những khắc nghiệt của thiên nhiên, mang đến một cuộc sống ấm no, mùa màng tươi tốt. Vì vậy mỗi năm, người Tày đều có những ngày nhất định để tế lễ cảm tạ các vị thần đá, thần rừng…

Hiện nay, làng Khuổi Ky có 15 ngôi nhà sàn đá, ngoài những ngôi nhà được sửa chữa, nâng cấp sau này thì có khá nhiều ngôi nhà được gìn giữ nguyên vẹn từ hàng trăm năm trước. Hiện Khuổi Kỵ đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc ít người.

Thu Hằng