Hướng tới việc xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng

Bộ trưởng Bộ LĐTBXH Đào Ngọc Dung cho biết: Hiện cả nước hiện có trên 14,6 triệu người tham gia BHXH, chiếm khoảng 30,4% lực lượng lao động trong độ tuổi và 27% lao động ngoài độ tuổi. Bên cạnh những mặt đạt được, chính sách BHXH thời gian qua bộc lộ không ít hạn chế. Diện bao phủ BHXH còn thấp; vẫn còn hơn 34 triệu người trong độ tuổi lao động (khoảng 69,6%) chưa tham gia BHXH. Số người tham gia BHXH tự nguyện sau chín năm triển khai chính sách này mới chỉ đạt hơn 219 nghìn người. Do đó rất cần có sự biến chuyển của chính sách BHXH nhằm thu hút nhiều hơn lượng tham gia BHXH.
Tại Hội thảo quốc tế về cải cách chính sách BHXH cuối năm 2017, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng: Quy định 20 năm đóng BHXH trở lên mới được hưởng lương hưu là cứng nhắc. Do đó cần có cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính để đơn giản hóa và giảm thời gian đóng BHXH, thu hút người tham gia. Phó thủ tướng dẫn chứng số liệu của ngành Lao động cho thấy mỗi năm có thêm 700.000 người đóng BHXH nhưng có tới 600.000 người cũng rời khỏi hệ thống để nhận BHXH một lần. Như vậy, sự gia tăng nguồn quỹ hưu trí hằng năm gần như không đáng kể. Do đó, phải tính toán hấp dẫn hơn để người lao động (NLĐ) không hưởng BHXH một lần.
Bộ LĐTBXH cũng khẳng định, việc quy định thời gian tham gia BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu 20 năm như hiện nay là quá dài. NLĐ thay vì phải đóng BHXH 20 năm mới được hưởng lương hưu, tới đây, sẽ xây dựng lộ trình điều chỉnh thời gian tối thiểu để hưởng lương hưu xuống từ 10 đến 15 năm; điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu đối với một số nhóm đối tượng lao động, ngành nghề phù hợp… hướng tới việc xây dựng hệ thống BHXH đa tầng. Đề xuất đó hiện chỉ là trao đổi khoa học ban đầu, những gợi mở để nghiên cứu, đi tìm giải pháp để khắc phục hạn chế.
Việc giảm thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu được các chuyên gia lao động nhận định không chỉ thu hút được người tham gia mà còn tạo điều kiện cho NLĐ có lương hưu. Qua nghiên cứu, thấy rằng việc điều chỉnh thời gian tối thiểu để được hưởng lương hưu xuống 15 năm, 10 năm là có cơ sở. Thực tế cho thấy, nếu đóng BHXH trong thời gian ngắn sẽ hưởng mức lương thấp hơn nhưng nếu thời gian là 10 năm thì NLĐ sẽ hào hứng hơn. Ngoài ra, nếu rút ngắn thời gian tham gia BHXH để được hưởng lương hưu, những người khi 40-50 tuổi mới đóng BHXH thì vẫn đủ điều kiện hưởng lương hưu. Ý kiến của chuyên gia Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, về bản chất của BHXH, mục tiêu phải là bảo đảm an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ, do đó hưu trí luôn là vấn đề được quan tâm nhất. Nếu có chính sách rút ngắn thời gian tham gia BHXH còn 15 năm hoặc 10 năm thay vì 20 năm như hiện nay sẽ tốt và có lợi hơn cho người tham gia BHXH.
Chắc chắn rằng, việc giảm thời gian đóng BHXH sẽ giúp nhiều lao động được hưởng lương hưu hơn so với hiện nay. Việc băn khoăn về tỷ lệ hưởng lương hưu sẽ thấp khi thời gian đóng ngắn hơn, đây là thực tế theo nguyên tắc đóng - hưởng. Tất nhiên, muốn có lương hưu cao, ngoài việc triển khai nhiều chính sách đồng bộ khác thì một yếu tố rất quan trọng là phải thay đổi mức tiền đóng vào quỹ BHXH. Muốn hưởng lương hưu cao thì chỉ có cách là phải đóng BHXH hằng tháng cao.
Việc giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu không nhằm mục đích ngăn chặn người tham gia BHXH xin hưởng chế độ BHXH một lần. Chính sách này nhằm khắc phục những bất cập hiện nay của chính sách BHXH, tạo điều kiện tốt hơn cho người tham gia, có nhiều sự chọn lựa hơn.
Dương Sơn