Với trên 12.000 quân tinh nhuệ được trang bị vũ khí, phương tiện hiện đại, quân Pháp hình thành hai “gọng kìm” lớn theo đường số 4, số 3 và phối hợp với cánh quân tiến theo sông Lô, sông Gâm nhằm vây chặt căn cứ Việt Bắc; đồng thời, cho quân nhảy dù xuống trung tâm chiến khu, tiến hành càn quét, tìm diệt chủ lực và cơ quan đầu não kháng chiến của ta.
Ngày 7-10-1947, quân Pháp nhảy dù xuống Bắc Kạn mở đầu cuộc tiến công. Chỉ một ngày sau, ngày 8-10, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thư kêu gọi toàn thể đồng bào đoàn kết kháng chiến, ra sức giết giặc. Ngày 15-10, Thường vụ T.Ư Đảng ra chỉ thị “Phải phá tan cuộc tấn công mùa đông của giặc Pháp”.
Nghiên cứu thế lực của ta và địch trên chiến trường, Bộ Tổng chỉ huy quyết định tập trung lực lượng đánh địch trên 3 mặt trận: Sông Lô, đường số 4 và đường số 3 nhằm phá vận tải tiếp tế địch, phục kích các đường rừng, đánh đường sông; tại những căn cứ của địch luôn quấy rối, với những vị trí nhỏ thì bao vây tiêu diệt để phối hợp với Việt Bắc. Chiến dịch tấn công của quân Pháp bắt đầu thì chiến dịch phản công của ta cũng bắt đầu. Bộ Tổng chỉ huy trực tiếp chỉ huy, đồng chí Võ Nguyên Giáp làm Chỉ huy trưởng.
Ở mặt trận Sông Lô, địch vừa đổ bộ lên bến Bình Ca thì bị bộ đội ta bắn chìm một pháo thuyền, tiếp đó diệt hơn một tiểu đội địch lập chiến công đầu tiên trên sông Lô. Tiếp đó, bộ đội pháo binh cùng các tiểu đoàn chủ lực phối hợp bắn chìm một số tàu chiến và ca nô của quân Pháp tại Đoan Hùng, Khoan Bộ, Khe Lau. Những trận đánh địa lôi, phục kích, bắn tỉa của quân ta làm quân Pháp không thể tiến theo đường thủy, đường bộ, buộc phải tiếp viện quân nhảy dù xuống Chiêm Hóa.
Ở mặt trận đường số 4, các đại đội độc lập và du kích Cao Bằng, Lạng Sơn phục kích, bắn tỉa trên đường địch hành quân, tiến công tiêu diệt địch tại Đông Khê, Thất Khê. Tiểu đoàn tập trung Lạng Sơn lợi dụng địa hình đánh trận phục kích xuất sắc ngày 30-10, diệt 33 xe cơ giới, gần 300 tên địch tại Bông Lau, thu toàn bộ vũ khí. Đường số 4 thành “con đường máu” của quân Pháp.
Mặt trận đường số 3, tự vệ quân giới phối hợp với du kích dân tộc ít người đánh quân Pháp đi lẻ. Các tiểu đoàn tập trung thuộc Bộ Tổng chỉ huy và Bộ chỉ huy Chiến khu 1 tập kích, đánh địa lôi tiêu diệt hàng trăm lính Pháp trong công sự, cắt đứt đường tiếp viện của quân Pháp từ Cao Bằng xuống Bắc Kạn.
Từ những trận đánh dũng cảm, mưu lược của bộ đội ta đã ra đời những cái tên đầy tự hào: Trung đoàn Sông Lô, Tiểu đoàn Bông Lau, Tiểu đoàn Bình Ca, Tiểu đoàn pháo binh 410…
Quân Pháp càng đi sâu vào căn cứ Việt Bắc càng bị chia cắt và hao mòn lực lượng.
Ngày 19-12-1947, cuộc chiến đấu chống địch tấn công Việt Bắc kết thúc thắng lợi. Ta bắn rơi 18 máy bay, đánh chìm 54 tàu, xuồng, phá hủy 100 khẩu pháo, thu hàng nghìn súng, hàng trăm xe quân sự và rất nhiều quân trang, quân dụng. Việt Bắc trở thành “mồ chôn” hơn 3.000 quân lính Pháp, cùng 270 tên ra hàng và hơn 3.000 tên bị thương.
Chiến thắng Việt Bắc Thu - Đông 1947 đã làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” để sớm kết thúc chiến tranh của Pháp. Chiến thắng là minh chứng hùng hồn về sự lãnh đạo, chỉ đạo sắc bén, tài thao lược của T.Ư Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Quân ủy và Bộ Tổng chỉ huy. Là thắng lợi của đường lối chiến tranh nhân dân, của sức mạnh đoàn kết chiến đấu của quân và dân ta ở Việt Bắc và các chiến trường phối hợp trên toàn quốc. Qua chiến dịch, QĐND Việt Nam có bước phát triển về hình thức, chiến thuật và phương thức tổ chức lực lượng, tích lũy kinh nghiệm về “du kích chiến”, “vận động chiến”, đặc biệt là phương châm tác chiến “đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung”. Đây cũng là chiến dịch phản công đầu tiên của QĐND Việt Nam, vận dụng thành công nghệ thuật chiến dịch “Tiến công trong phản công trên địa bàn rừng núi”, góp phần đưa cuộc kháng chiến của dân tộc ta bước sang giai đoạn mới.
Đăng Song