Xung đột Nga - Ukraine chưa thể hạ nhiệt do bất đồng trong giải pháp hòa bình.
Những tín hiệu tích cực trong nỗ lực tìm kiếm hòa bình ở Ukraine vừa mới nhen nhóm đã nhanh chóng tan biến sau cuộc tranh cãi gay gắt giữa Tổng thống Ukraine - Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ - Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 28-2.
Chẳng những không ký thỏa thuận về việc cùng nhau khai thác tài nguyên thiên nhiên của Ukraine, văn bản được coi là yếu tố quan trọng đối với nỗ lực hòa bình, lãnh đạo của cả Mỹ và Ukraine rời bàn đàm phán với những lời chỉ trích nhằm vào nhau. Trong khi ông Trump cho rằng ông Zelensky “không muốn có lệnh ngừng bắn” đồng thời tỏ ra không hài lòng về thái độ của đối tác trong cuộc gặp, thì người đứng đầu Ukraine công khai chỉ trích cách tiếp cận mềm mỏng của ông chủ Nhà Trắng đối với Tổng thống Nga - Vladimir Putin.
Mới cách đây không lâu, ông Trump từng phấn khích thông báo đã có những cuộc điện đàm rất tốt cả với Tổng thống Nga và Ukraine. Ông tỏ ra khá lạc quan: “Chỉ 4 tuần trước, không ai nói chuyện với ai cả. Thậm chí không ai nghĩ đến đối thoại. Không ai nghĩ có thể đạt được hòa bình”. Theo ông Trump, bước tiếp theo hướng tới một giải pháp hòa bình ở Ukraine nên là lệnh ngừng bắn, mà ông tin rằng có thể đạt được nhanh chóng.
Bên cạnh đó, nỗ lực cải thiện quan hệ Mỹ - Nga cũng tiến triển tích cực. Các phái đoàn từ Nga và Mỹ đã gặp nhau tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), để thảo luận về việc khôi phục hoạt động của các Đại sứ quán hai nước. Cuộc họp diễn ra chưa đầy 10 ngày sau khi phái đoàn ngoại giao hai nước gặp nhau tại thủ đô Riyadh (Saudi Arabia) để thảo luận về cuộc xung đột ở Ukraine cũng như quan hệ song phương. Đây là những bước đi nhằm bình thường hóa quan hệ Mỹ - Nga, mở ra cơ hội cho việc đi vào đàm phán hòa bình Ukraine.
Hy vọng càng tăng lên khi lần đầu tiên kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, hôm 24-2, Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc (HĐBA LHQ) đã thông qua được một nghị quyết do Mỹ soạn thảo kêu gọi nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột, đồng thời hối thúc thiết lập nền hòa bình bền vững giữa Ukraine và Nga. Nghị quyết không chỉ trích Moscow, bất chấp nỗ lực của Pháp, Anh, Đan Mạch và Slovenia muốn đưa những câu từ phản đối Nga vào văn bản. Theo Đại sứ Nga tại LHQ - Vassily Nebenzia, nghị quyết này là nỗ lực đầu tiên nhằm đưa ra một văn bản thực dụng, hướng tới tương lai và Moscow coi đây là nền tảng cho các nỗ lực hòa bình tiếp theo.
Nhưng cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Ukraine đổ vỡ đã làm mờ đi những tia hy vọng, có nguy cơ đẩy triển vọng hòa bình Ukraine vào ngõ cụt. Tranh cãi gay gắt đã làm lộ ra những bất đồng sâu sắc giữa Washington và Kiev về phương cách giải quyết xung đột. Với ông Trump, điều quan trọng trước hết là phải có thỏa thuận ngừng bắn để chấm dứt chiến sự trên chiến tuyến và Mỹ không muốn kéo dài sự can dự vào xung đột ở Ukraine. Nhưng ông Zelensky lại muốn có bảo đảm an ninh mạnh hơn từ phía Mỹ, điều mà Mỹ cho rằng đó chỉ là tính toán của Ukraine nhằm có lợi thế lớn trong đàm phán với Nga, chứ không phải là hướng tới hòa bình.
Quan điểm giữa hai bên xung đột còn khác xa hơn nữa. Phía Nga cho rằng điều kiện về chấm dứt xung đột là Ukraine phải từ bỏ tham vọng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và rút quân khỏi toàn bộ 4 vùng lãnh thổ của Ukraine mà Nga tuyên bố chủ quyền và đang kiểm soát phần lớn. Trong khi đó, Ukraine lại khẳng định bất kỳ giải pháp hòa bình nào cũng phải đi liền với các cam kết vững chắc, như tư cách thành viên NATO cho Kiev hoặc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của các nước phương Tây đến Ukraine.
Đặc biệt, những nỗ lực đàm phán hòa bình ở Ukraine hiện gặp phải thái độ tiêu cực từ phía châu Âu. Trong các chuyến thăm đến Mỹ mới đây, cả Thủ tướng Anh - Keir Starmer và Tổng thống Pháp - Emmanuel Macron đều bày tỏ lo ngại rằng việc ông Trump quyết liệt theo đuổi chấm dứt chiến sự có thể sẽ phải nhượng bộ quá nhiều với ông Putin. Thủ tướng Anh - Starmer đã thúc giục ông Trump cần bảo vệ Ukraine sau bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào có thể đạt được với Moscow, đồng thời cảnh báo không nên “ban thưởng” cho Tổng thống Putin quá nhiều.
Trong quan điểm của châu Âu, một nền hòa bình toàn diện, công bằng và lâu dài cho Ukraine phải gắn với việc kết nạp Ukraine vào NATO, đồng thời phản đối việc ông Trump “đóng cửa” gia nhập NATO đối với Kiev. Không những thế, sau khi Mỹ tuyên bố ngừng các khoản viện trợ cho Ukraine, EU đã lên kế hoạch gặp nhau tại Brussels (Bỉ), vào ngày 6-3 tới để thảo luận về tăng cường phòng thủ châu Âu và về gói viện trợ quân sự mới cho Kiev. Đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại của EU - Kaja Kallas đề xuất liên minh này cần cam kết cung cấp vũ khí mới càng sớm càng tốt cho Ukraine. Chiến lược “Hòa bình thông qua sức mạnh” của châu Âu khiến con đường đi đến hòa bình ở Ukraine thêm chông gai.
Tiến Thành