Vang mãi khúc quân hành (02/12/2009)

Gia đình nhạc sĩ Diệp Minh Tuyền ở số nhà 190, đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP Hồ Chí Minh. Đây là khu chung cư cao năm tầng đã xuống cấp: tường rêu phong, nhiều chỗ vôi vữa tróc lở. Căn phòng của nhạc sĩ ở tầng trệt, chỉ rộng khoảng 30 mét vuông, kể cả công trình phụ.

Một buổi chiều mùa hè, Diệp Bửu Chi, con gái đầu của anh tiếp chúng tôi. Cô đã tốt nghiệp khoa Pianô Nhạc viện thành phố Hồ Chí Minh và đang làm việc ở Đài truyền hình thành phố. Giọng nhỏ nhẹ, đượm buồn, Bửu Chi tâm sự:

• Ba tôi mất vào cuối năm 1997 thì đến cuối năm 1999, chưa đầy hai năm, má tôi lại mất theo. Bây giờ, trong căn phòng này, chỉ còn hai chị em gái chúng tôi sống với nhau. Em Bửu Diệp làm kế toán ở cảng Sài Gòn.

Chúng tôi ái ngại, cảm thương, đứng dậy thắp ba nén hương thơm lên bàn thờ của hai người đã khuất, hai chiến sĩ cách mạng. Chị Hoàng Bửu Lan nguyên là chiến sĩ biệt động, đội trưởng võ trang quận 4 Sài Gòn, đảng viên, bị địch bắt tù đày, tra tấn trong sáu năm trời. Tháng 2-1973, chị được trao trả tại Lộc Ninh và gặp Diệp Minh Tuyền, người bạn cũ, người đồng chí của chị. Sau đó hai người làm lễ thành hôn.

Giờ đây, anh chị đã ra người thiên cổ, những ánh mắt hiền từ của hai tấm hình đang nhìn xuống căn phòng đơn sơ, để lại cho hai con gái: Một cái đàn pianô đã cũ của Nhà nước cho mượn; một kệ sách cũ và một bộ bàn ghế gỗ cùng cái ti vi 14 inch.

Chính trong căn phòng nghèo mà thanh bạch, ấm cùng này, Diệp Minh Tuyền còn để lại cho đời một tài sản quý giá nữa. Đó là 5 tập thơ, một tập tiểu luận phê bình văn học, ba tập ca khúc tuyển chọn và hai Album nhạc, trong đó có những ca khúc nổi tiếng như: “Hát mãi khúc quân hành”, “Bài ca người lính”, “Tình biển”, “Cánh hoa lưu ly”, “Bài ca tạm biệt”...

Trong giới văn nghệ sĩ, Diệp Minh Tuyền là một người đa tài: làm thơ, viết báo, sáng tác nhạc, viết lý luận phê bình và làm công tác quản lý. Ở lĩnh vực nào anh cũng năng nổ, nhiệt tình, làm hết mình để tạo hiệu quả và gây ấn tượng sâu sắc. Mặc dù chưa một ngày trong quân ngũ, nhưng Diệp Minh tuyền đã sống mãnh liệt, sống như một người lính chiến, “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.

Quê ở Gò Cát, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang, anh là học sinh miền Nam tập kết, học tập và tốt nghiệp khoa ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1965. Diệp Minh Tuyền được điều về công tác tại Viện Văn học. Những năm bảy mươi của thế kỷ XX, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ngày càng mở rộng. Cùng với những sư đoàn quân chủ lực vượt Trường Sơn, lực lượng văn nghệ cũng lần lượt lên đường ra trận. Anh là một trong số đó, hăng hái hành quân, trèo đèo lội suối, vào chiến trường tham gia chiến đấu. Diệp Minh Tuyền tham gia làm báo “Văn nghệ Giải phóng”, lặn lội, xông xáo, không sợ gian khổ, hiểm nguy, hành quân cùng bộ đội trên khắp các chiến trường.

Đường hành quân, ba lô và cây súng

Đôi dép mòn nâng khúc hát trái tim

(Trở lại con đường)

Điều thiêng liêng, cao cả nhất trong anh là quê hương, đất nước; là cuộc sống độc lập - tự do của nhân dân. Vì thế, dù có phải hy sinh, đánh đổi mạng sống để giữ trọn phẩm giá của người nghệ sĩ, chiến sĩ thì cũng cam lòng:

Sống ở đây cực quá thành quen

Nguy hiểm lắm nên xem thường cái chết

Chỉ Độc lập - Tự do là trên hết

Miễn “Còn non, còn nước, còn người”.

(Mùa nước nổi)

Trong 8 năm, từ 1968-1975, Diệp Minh Tuyền gắn đời mình với cuộc sống chiến đấu của người chiến sĩ và luôn luôn làm thơ, viết nhạc về họ. Nhiều bài thơ hay của anh đã được các nhạc sĩ phổ nhạc, trong đó có những bài được phổ biến sâu rộng trong quần chúng như: Màu cờ tôi yêu - Phạm Tuyên; Tình Bác sáng đời ta - Lưu Hữu Phước; Mùa chim én bay - Hoàng Hiệp...

Ý nhạc trong thơ của Diệp Minh Tuyền đã tiềm ẩn từ lâu. Đến ngày đất nước hoà bình, thống nhất, anh tập trung sáng tác nhiều ca khúc. Các nhạc phẩm giàu cảm xúc thường viết về người chiến sĩ và cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước vô cùng oanh liệt của nhân dân ta. Những giai điệu khoẻ khoắn, hào hùng và trữ tình, sâu lắng được thể hiện qua các ca khúc hay của tác giả như: “Người giao liên Trường Sơn”, “Bài ca người lính”; “Tình biển”; “Thành phố bên sông Tiền”...

Nằm trong mạch sáng tác trên, Diệp Minh Tuyền cho ra đời nhạc phẩm: “Hát mãi khúc quân hành”. Có thể nói, đây là bài ca về người chiến sĩ Việt Nam hay nhất trong những năm cuối thế kỷ XX. Từ hồi tiền khởi nghĩa đến nay có hàng mấy trăm bài hát của các tác giả về người lính; nhưng được phổ biến nhất, đó là những bài: “Đoàn vệ quốc quân” - Phan Huỳnh Điểu; “Vì nhân dân quên mình” - Doãn Quang Khải; “Tiến bước dưới quân kỳ” - Doãn Nho và bây giờ là bài “Hát mãi khúc quân hành”. Ca khúc này đã đoạt giải nhất trong cuộc thi viết về đề tài các lực lượng vũ trang nhân dân năm 1984.

Với giai điệu trẻ trung, trong sáng, phơi phới niềm tự hào, ca từ như một bài thơ ngắn, súc tích, dễ nhớ, dễ thuộc:

Đời mình là một khúc quân hành

Đời mình là bài ca chiến sĩ

Ta ca vang, triền miên qua tháng ngày,

lượn bay trên núi đồn biên cương đến nơi đảo xa

Mãi mãi lòng chúng ta,

Ca bài ca người lính

Mãi mãi lòng chúng ta

Vẫn hát khúc quân hành ca...

Ca khúc này đã được hàng chục triệu thính giả đón nhận, yêu thích, nhất là các chiến sĩ trong lực lượng vũ trang nhân dân ta, các CCB, cựu quân nhân trong cả nước. Ở đâu, trên biên giới hay ngoài hải đảo, trong học viện, nhà trường hay trên bãi tập, bộ đội ta luôn luôn “Hát mãi khúc quân hành” trong giờ giải lao, trong các buổi sinh hoạt và hành quân bôn tập. Hơn nữa, qua các kỳ Hội diễn nghệ thuật, ca khúc này còn được nhiều biên đạo dàn dựng công phu thành tiết mục múa hát sôi động, gây ấn tượng mạnh mẽ đối với thế hệ trẻ đang làm nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là phần thưởng lớn đối với tác giả. Ngoài ca khúc “Hát mãi khúc quân hành”, Diệp Minh tuyền còn có nhạc phẩm “Bài ca người lính” cũng được đánh giá cao; được Bộ Quốc phòng tặng giải thưởng vào năm 1990.

Giữa lúc suy nghĩ đang chín muồi, tài năng đang nở rộ, Diệp Minh Tuyền có trái tim nhiệt huyết của người nghệ sĩ chiến sĩ đã vội ra đi ở tuổi 56. Đám tang anh đông chưa từng thấy từ trước tới nay, đủ biết rằng, đồng chí, đồng đội và nhân dân yêu mến, quý trọng và tự hào về Diệp Minh Tuyền biết chừng nào. Giáo sư, nhạc sĩ, nghệ sĩ nhân dân Trọng Bằng xót xa, tâm sự:

“... Tôi nhận thấy ở anh, một nghệ sĩ chân chính, có tinh thần yêu nước nhiệt thành, một lòng một dạ với cách mạng; phấn đấu không mệt mỏi vì hạnh phúc của nhân dân... Nhớ anh, thương tiếc anh, người nghệ sĩ - chiến sĩ, chúng ta Hát mãi khúc quân hành...

Chi Phan