Gian nan con đường gieo chữ ở vùng cao sau lũ

Trường học tan hoang phòng đâu mà học?

Sau hơn ba tuần cơn lũ lịch sử cuối tháng 7 xảy ra tại các huyện miền núi tỉnh Nghệ An, PV Báo Cựu chiến binh Việt Nam quay trở lại Trường tiểu học Mỹ Lý 2, xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An. Hiện ra trước mắt chúng tôi cả ngôi trường đẹp trước đây giờ các dãy phòng cấp bốn từng là phòng ở học sinh, giáo viên và các phòng chức năng khác số đã bị lũ cuốn trôi, số còn lại cũng bị nước lũ, bùn đất vùi lấp hư hỏng nặng không còn có thể sử dụng mặc dù lực lượng công an, giáo viên nhà trường đã cố gắng lau chùi, rửa dọn. Dãy phòng học hai tầng là nơi khang trang nhất của ngôi trường này thì vẫn còn ngập bùn đến nửa tầng hai. Đi sâu hơn vào trong từng phòng các cấu kiện dầm, giằng, mái, trần nhà đều đã bị nứt, gãy, sụt xuống không có khả năng khắc phục lại.

Đôi mắt đỏ hoe, thân người gầy đen do hơn hai tuần liền cố gắng khắc phục hậu quả lũ cho trường học thầy Trần Sỹ Hà, Hiệu trưởng Trường PTDTBT tiểu học Mỹ Lý 2, xã Mỹ Lý gạt nước mắt nói: “Trường vốn đã thiếu cơ sở vật chất, mấy năm qua được nhà nước quan tâm, các đoàn thể, tổ chức từ thiện hảo tâm quan tâm xây dựng cũng đỡ được phần nào khó khăn. Vậy mà giờ lại trắng tay cả rồi, cả hai tuần giáo viên trường được huy động lên hết khắc phục hậu quả nhưng càng đào bới, tìm kiếm càng xót xa các anh ạ. Gần như không một cái gì có thể sử dụng lại được nữa ngay cả những phòng học kiên cố”.

Theo dự kiến năm học 2025 – 2026, Trường PTDTBT tiểu học Mỹ Lý 2 có hơn 200 học sinh học tại 5 điểm trường gồm 1 điểm trường chính và 4 điểm trường lẻ. Trong đó, có 170 em học sinh học và ở bán trú tại điểm trường chính đóng tại bản Xằng Trên. Tuy nhiên, trận lũ trường học bị tàn phá không còn sử dụng được nên trường đang lên kế hoạch phải rải giáo viên đi dạy tại các điểm lẻ như Piêng Pèn, Cha Nga, Yên Hòa, Nhọt Lợt mà không đưa học sinh về hết điểm trường chính như dự kiến. Riêng điểm trường chính vận dụng nhà cộng đồng bản để dựng phòng học tạm, phòng ở tạm trong thời gian xây dựng trường học mới do Bộ Công an tài trợ.

Tuy nhiên, hiện nay các điểm lẻ cũng rơi vào tình trạng đường đi vào rất khó khăn. Thậm chí nhiều điểm bản như Cha Nga còn thuộc diện khó tiếp cận, điện lưới nhiều bản không có, sóng điện thoại không có. Chính vì vậy việc giáo viên đến dạy ở điểm trường cũng gặp rất nhiều khó khăn và nguy hiểm.

“Trường mới Bộ Công an đã tiếp nhận tài trợ xây dựng ở một điểm mới nhưng không biết khi nào xong. Giờ chính sách từ cấp trên dãn học sinh ra về dạy ở các điểm lẻ nhưng do đường khó lại sau lũ như Yên Hòa, Piêng Pèn, Nhọt Lợt thì cầu đứt, nước sông mà dâng cao chảy xiết thuyền không qua được việc đi dạy cũng gặp nhiều khó khăn. Riêng bản Cha Nga thì không điện, không sóng điện thoại lâu nay nay đường chia cắt theo nhiều cung đoạn nên việc đi dạy của giáo viên cũng rất vất và và nguy hiểm. Còn trường cũng xác định do điều kiện như hiện nay một số môn như tin học, tiếng Anh rồi cũng phải cho học sinh nợ môn”, thầy Hà chia sẻ thêm.

Trận lũ vừa qua nhiều trường học bị lũ ngập, sạt lở ảnh hưởng nặng nề lại nằm ở các vùng sâu, xa khó đi lại nên việc khắc phục càng gặp nhiều khó khăn như Trường PTDTBT tiểu học  Mỹ Lý 2, Trường PTDTBT tiểu học Bắc Lý 2, Trường PTDTBT tiểu học Mường Típ 2, Trường mầm non Mường Típ. Hầu hết các trường này các trang thiết bị nhà trường bị hư hỏng nặng, nhiều thiết bị không còn khả năng hồi phục. Hiện các trường, chính quyền địa phương, công an, quân đội đang dồn lực lượng dọn bùn đất, thau rửa lại các phòng học, vận động các nguồn hỗ trợ xã hội hóa tặng sách vở, trang thiết bị phục vụ dạy và học để kịp chuẩn bị cho năm học mới.

Gian nan đường đến điểm trường

Trận lũ lịch sử tàn phá nhiều con đường dẫn vào nội bản ở các xã biên giới Mỹ Lý, Bắc Lý, Nhôn Mai, Mường Típ, Na Loi, Keng Đu. Đến nay nhiều bản vẫn thuộc diện khó đi lại, khó tiếp cận đi lại như: bản Cha Nga, Xốp Dương, Piêng Pèn, Nhọt Lợt, Phà Chiếng, Piêng Vai... (xã Mỹ Lý); Phả Kháo, Huồi Măn, Huồi Cọ, Piêng Coọc.. (xã Nhôn Mai); Nhọt Kho, Cha Nga, Xám Thanh, Kẻo Nam… (xã Bắc Lý). Trong khi đó với đặc thù mầm non trẻ nhỏ mỗi điểm bản có mỗi điểm trường nên các giáo viên đều phải đến tận bản để dạy học. Giáo viên mầm non lại toàn các giáo viên nữ nên việc đến điểm trường vào các lúc bình thường đã gặp nhiều khó khăn nay đường sá hư hỏng, cắt đứt nhiều đoạn không còn đường nên việc đi lại còn gặp khó khăn gấp trăm lần.

“Nhà trường đóng ở các bản vùng sâu của xã biên giới Mỹ Lý, nay đường vào các bản gần như đứt hết, sạt lở khắp nơi chưa khôi phục được. Đến như cầu treo Yên Hòa qua sông Nậm Nơn cũng bị đứt nên trước đây các giáo viên của trường phải mất vài ba tiếng thì nay có nơi phải đi cả ngày mới đến điểm trường. Sau lũ nhà trường cũng đã cắt lực lượng giáo viên đi đánh giá, kiểm tra, dọn dẹp lại các điểm trường nhưng có những điểm trường ở bản Xốp Dương bị hư hại nặng, bản Cha Nga đang rất khó đi nên nhà trường vẫn chưa thể vào khắc phục được. Trường toàn giáo viên nữ nên thực sự gặp quá nhiều khó khăn các anh ạ”, cô Kha Thị Thảo, phó hiệu trưởng Trường MN Mỹ Lý 2, xã Mỹ Lý cho biết.

Tại các trường học khác năm nay giáo viên cũng được huy động quay trở lại trường sớm hơn các năm vừa khắc phục lũ, vừa đánh giá tình trạng cơ sở vật chất để chuẩn bị cho năm học mới. Nhiều trường giáo viên được cử đi điểm lẻ sau gần hai ngày mới có báo cáo được về ban giám hiệu nhà trường bởi đường vào ra khó, mất sóng điện thoại phải tìm các điểm sóng treo để báo cáo về.

Cô Vi Thị Sầm, giáo viên Trường MN Mai Sơn, xã Nhôn Mai cho biết: “Nhà tôi cách trường chính đã gần 200km nên thường trước đây tôi đi xe máy đến trường dạy học đi từ chiều chủ nhật đến chiều thứ sáu hàng tuần mới về nhà lần. Năm nay được phân công dạy điểm lẻ Piêng Cọc trước đi xe máy chỉ mất có khoảng 30 phút từ điểm trường chính nhưng mấy hôm trước đi đánh giá cơ sở vật chất tôi với đồng nghiệp phải đi bộ mất cả buổi bởi đường lên bản đã bị xói lở hết không thể đi xe được nữa, sóng điện thoại cũng mất. Tôi đang tính chuẩn bị sẵn gạo, thực phẩm như cá khô, lạc khi vào điểm trường dạy vài tuần mới về nhà lần. Nếu gặp mưa chắc có khi cả tháng mới về nhà được lần. Nhà xa, con nhỏ nhưng giờ biết làm sao được các anh, phải cố gắng để gieo con chữ cho học sinh thôi ạ”.

Ngoài vấn đề dạy học việc tổ chức ăn bán trú cho học sinh bậc học mầm non tại các điểm lẻ ở các xã vùng lũ cũng gặp nhiều khó khăn sau lũ. Thực phẩm, lương thực để chuyển đến các điểm lẻ nấu ăn bán trú cho các cháu rất khó khăn. Trong khi đó nhiều bản hiện chưa có điện để dùng tủ lạnh lưu trữ thực phẩm tươi. Nhiều trường học đang lên phương án vận động phụ huynh gùi lương thực, thực phẩm dễ bảo quản vào các điểm trường. Rau củ quả tươi huy động dân đóng góp tại chỗ để các điểm trường  vẫn đảm bảo các bữa ăn bán trú cho các cháu.