Hố sâu khó lấp đầy (18/05/2011)

Giới lãnh đạo Pa-ki-xtan thời gian gần đây đã bắt đầu tỏ rõ thái độ muốn giảm bớt sự phụ thuộc an ninh vào Mỹ để đa dạng mối quan hệ với nhiều đối tác "nặng ký" khác như Trung Quốc, Nga.

Hiện tại, chính quyền của Tổng thống A. Da-đa-ri đang chịu sức ép rất lớn từ dư luận trong nước xung quanh việc để Mỹ đơn phương thực hiện vụ đột kích này ngay trên đất Pa-ki-xtan. Điều này đi ngược lại những quy tắc trong quan hệ giữa hai quốc gia có chủ quyền và gây phương hại tới quan hệ đồng minh giữa I-xla-ma-bát và Oa-sinh-tơn. Quan trọng hơn, việc xâm nhập bất hợp pháp lãnh thổ của một quốc gia có chủ quyền để tiêu diệt đối thủ của mình là sự vi phạm luật pháp quốc tế, đồng thời cũng là một tiền lệ xấu đối với hoà bình và an ninh trên thế giới.

Chính vì vậy, Quốc hội Pa-ki-xtan đã yêu cầu có một cuộc điều tra độc lập về vụ việc trên, nhằm bảo đảm rằng những điệp vụ đơn phương của Mỹ sẽ không tái diễn; cảnh báo sẽ ngừng hỗ trợ về hậu cần cho liên quân tại Áp-ga-ni-xtan. Các nghị sĩ Pa-ki-xtan cũng kêu gọi chính phủ nước này xem xét lại những điều kiện hợp tác với Mỹ, để bảo đảm rằng lợi ích quốc gia của Pa-ki-xtan được tôn trọng một cách trọn vẹn. Quan hệ Mỹ-Pa-ki-xtan trong năm qua vốn đã sứt mẻ với việc Mỹ đẩy mạnh các cuộc không kích của máy bay không người lái từ Áp-ga-ni-xtan xuyên biên giới nhằm vào phiến quân ở Pa-ki-xtan, còn I-xla-ma-bát bắt giữ công dân Mỹ nghi ngờ là nhân viên tình báo. Đằng sau những căng thẳng đó là mâu thuẫn ngày càng gay gắt về mục tiêu chiến lược của hai bên đối với Áp-ga-ni-xtan. I-xla-ma-bát từ chối cắt đứt quan hệ với các nhóm phiến quân vì muốn sử dụng chúng như những 'tài sản chiến lược' để duy trì ảnh hưởng ở Áp-ga-ni-xtan. Trong khi đó, sức ép ngày càng lớn phải chấm dứt cuộc chiến hao người tốn của ở Áp-ga-ni-xtan khiến Oa-sinh-tơn ngày càng mất kiên nhẫn với việc I-xla-ma-bát cầm chừng trong việc tiêu diệt các tay súng dọc biên giới với Áp-ga-ni-xtan.

Không phải ngẫu nhiên chuyến thăm nước Nga của Tổng thống Pa-ki-xtan A.Da-đa-ri lại diễn ra vào đúng thời điểm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Dương Khiết Trì cũng công cán tại Mát-xcơ-va trong các ngày vừa qua. Những chuyển động đó hoàn toàn hợp lẽ bởi cả Nga và Trung Quốc đều muốn lôi kéo Pa-ki-xtan tham gia ngày càng tích cực hơn vào Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Đây là diễn đàn hợp tác an ninh có tham vọng trở thành đối trọng với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) do Mỹ nắm quyền chi phối. Hiện tại, dựa trên chiến lược cân bằng các mối quan hệ giữa các nước lớn, đặc biệt là Nga - Mỹ, Pa-ki-xtan mới chỉ nắm vai trò quan sát viên tại SCO.

Điểm đáng quan tâm trong chuyến thăm của Tổng thống A. Da-đa-ri, ngoài các hiệp định hợp tác thương mại, là bản Tuyên bố chung với người đồng cấp Nga D. Mét-vê-đép, qua đó đặt ưu tiên cho cuộc chiến chung chống khủng bố và tội phạm ma tuý. Cái bắt tay giữa I-xla-ma-bát với Mát-xcơ-va trong lĩnh vực này cho thấy tuyên bố của Pa-ki-xtan trước đó rằng sẽ xem xét lại chương trình hợp tác chống khủng bố với Mỹ là hoàn toàn có khả năng, khi tình bằng hữu với Oa-sinh-tơn bị sứt mẻ, không loại trừ khả năng I-xla- ma-bát sẽ tham dự sâu hơn vào SCO. Vì thế, không ít ý kiến cho rằng, chuyến thăm Mát-xcơ-va vừa qua nằm trong tính toán của chính quyền I-xla-ma-bát nhằm sở hữu một lá bài có sức nặng trên bàn thương lượng với Oa-sinh-tơn trong thời gian tới.

Tuy nhiên, Mỹ và Pa-ki-xtan vẫn còn cần nhau, điều Mỹ lo ngại nhất là nguy cơ một nước Pa-ki-xtan có vũ khí hạt nhân rơi vào hỗn loạn và trở thành “đất thánh” cho các nhóm khủng bố. Chính phủ dân sự ở I-xla-ma-bát vẫn cần viện trợ của Mỹ để tồn tại trước sức ép từ chính giới quân sự, các cơ quan tình báo cũng như các nhóm cực đoan đang hoạt động ngày càng mạnh tại Pa-ki-xtan. Vì vậy, người phát ngôn Nhà trắng M.Tô-nơ cũng tuyên bố: “Viện trợ của Mỹ cho Pa-ki-xtan là vì những lợi ích lâu dài của Pa-ki-xtan cũng như cho cả lợi ích quốc gia và lợi ích an ninh của Mỹ”. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, Thượng nghị sỹ Giôn Ke-ri, bày tỏ mong muốn Pa-ki-xtan sẽ là một đồng minh thực sự của Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố.

Quan chức Oa-sinh-tơn này đưa ra tuyên bố trên ngay khi vừa đặt chân tới Áp-ga-ni-xtan trong chuyến công du Nam Á cũng đưa ông tới Pa-ki-xtan nhằm hòa giải mối quan hệ đang trong giai đoạn sóng gió giữa hai nước sau vụ biệt kích Mỹ tiêu diệt trùm khủng bố Bin La-đen hồi đầu tháng trên lãnh thổ Pa-ki-xtan. Mỹ muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Pa-ki-xtan, vì sự hợp tác của Pa-ki-xtan rất cần thiết để giúp tìm một giải pháp lâu bền cho Áp-ga-ni-xtan. Thế nhưng, liệu sự chung sống tương lại giữa I-xla-ma-bát và Oa-sinh-tơn có sự thay đổi cơ bản hay không, có tốt đẹp hơn không? Phải chăng 10 năm ảm đạm tìm diệt trùm chống khủng bố vừa qua sẽ trở thành “quá khứ đã được chấm dứt”? Câu trả lời có lẽ là không? Bởi quan hệ giữa hai bên vẫn sẽ bị chia cắt trong triết lý chính trị, trong tính cách, tâm lý, trong các lợi ích của họ và hố sâu khó lấp đầy.

MINH PHƯƠNG