Chuyển giao quyền lực, chấm dứt khủng hoảng ở Y-ê-men (28/04/2011)

Giống như Li-bi, Y-ê-men là một nước tập hợp các bộ tộc và cộng đồng với những lợi ích khác nhau. Chính sự đa dạng này đã khiến Y-ê-men trải qua nhiều cuộc xung đột làm hàng chục nghìn người thiệt mạng.

Theo nhận định của giới phân tích, tình hình bất ổn tại Y-ê-men sẽ tạo cơ hội cho mạng lưới khủng bố quốc tế An Kê-đa. Phần lớn lực lượng An Kê-đa ở bán đảo Ả-rập đang đóng tại Y-ê-men, quê hương của trùm khủng bố Ô-sa-ma Bin La-đen và bất ổn ở nước này sẽ gây trở ngại cho cuộc chiến chống khủng bố trên bán đảo Ả-rập, nơi được xem là có tổ chức An Kê-đa nguy hiểm nhất. Trong 32 năm cầm quyền của Tổng thống Xa-lê, với nền kinh tế phụ thuộc vào việc xuất khẩu dầu mỏ, Y-ê-men là quốc gia có mức thu nhập bình quân đầu người ở mức trung bình và là nước nghèo nhất trong 7 quốc gia nằm trên bán đảo Ả-rập. Tình trạng phân hóa giàu nghèo ở mức cao với một nửa dân số trong 23 triệu người có thu nhập dưới 2 USD/ngày. Tỷ lệ thất nghiệp từ nhiều năm trở lại đây luôn ở mức trên 30%. Không tự chủ được lương thực, Y-ê-men nằm trong số 20 quốc gia hàng đầu thế giới phải nhập khẩu lúa mì. Đặc biệt, vấn nạn tham nhũng trong chính quyền qua nhiều năm không được khắc phục.

Những tồn tại này cùng với tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế, giá cả lương thực không ngừng tăng và sự bất bình lan rộng trước khả năng hiến pháp sửa đổi nhằm cho phép Tổng thống Xa-lê được nắm quyền trọn đời đã góp phần tạo ra phong trào biểu tình chống chính quyền diễn ra tại thủ đô Xa-na và sau đó lan ra các thành phố khác. Bất chấp mọi sức ép, kể cả việc “quay súng” của các quan chức dưới quyền hay lời kêu gọi từ chức của Tổng thống Mỹ, một đồng minh quan trọng của Y-ê-men, Tổng thống Xa-lê đã thể hiện sự cứng rắn nhất định. Nhưng các nhà phân tích đã cảnh báo về nguy cơ một cuộc đảo chính có thể châm ngòi cho nội chiến tại Y-ê-men nếu nổ ra đụng độ giữa một số đơn vị quân đội ủng hộ phe đối lập với lực lượng và lực lượng vệ binh cộng hòa ủng hộ Tổng thống. Lực lượng vệ binh cộng hòa, được xem là lực lượng tinh nhuệ nhất của Y-ê-men do một trong số các con trai của ông chỉ huy và lực lượng an ninh thủ đô vẫn do một người cháu của vị tổng thống này nắm giữ.

Tuy nhiên, từ tình hình nội tại ở Y-ê-men, dễ dàng nhận thấy, sự cứng rắn của Tổng thống Xa-lê, có thể đoán định bạo lực lại tiếp diễn sẽ xảy ra tại quốc gia này và sự bất ổn sẽ diễn ra lâu dài trên đất nước. Tổng thống Xa-lê không chịu từ chức, Y-ê-men sẽ tiếp tục chìm trong vòng xoáy bạo lực, bởi các phong trào ly khai, khủng bố từ lâu vẫn hoạt động âm thầm ở Y-ê-men và quốc gia này sẽ phải đối mặt với nguy cơ bất ổn, khủng hoảng kéo dài.

Y-ê-men đang rung chuyển bởi các cuộc biểu tình chống chính quyền do phe đối lập phát động nhiều ngày qua, yêu cầu Tổng thống Xa-lê phải từ chức. Các cuộc đụng độ trong biểu tình ở Y-ê-men kể từ cuối tháng 1-2011 đến nay đã làm nhiều người thiệt mạng và bị thương.

Trước thực trạng đó, phái đoàn của Tổng thống Y-ê-men A-li Áp-đu-la Xa-lê đã trình một sáng kiến mới về chuyển giao quyền lực tại cuộc họp đặc biệt của ngoại trưởng các nước Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) ở A-bu Đa-bi, Các tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất - UAE. Theo sáng kiến này, Tổng thống Xa-lê sẽ rút lui và chuyển giao quyền lực trong hòa bình. Sáng kiến đề xuất thời gian biểu cho quá trình chuyển giao quyền lực để đổi lại việc ông Xa-lê cùng gia đình được hưởng quyền miễn truy tố sau khi ông thoái vị. Một quan chức chính phủ Y-ê-men cho rằng, nếu đề xuất do GCC làm trung gian không thiết lập được mối liên lạc giữa đảng cầm quyền của ông Xa-lê và phe đối lập, thì đất nước Y-ê-men có thể rơi vào cuộc nội chiến và ảnh hưởng xấu đến các nước GCC láng giềng gồm Ả-rập Xê-út, UAE, Ba-ranh, Ô-man, Ca-ta và Cô-oét.

Cuộc họp của các ngoại trưởng GCC ở A-bu Đa-bi hiện đưa ra thỏa thuận hòa giải nhằm chấm dứt khủng hoảng ở Y-ê-men. Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng đã có cuộc thảo luận chính thức đầu tiên về cuộc khủng hoảng đang leo thang ở đất nước này. Phe đối lập khẳng định định đã gửi tới Tổng thống Xa-lê đề xuất từ chức trong 30 ngày với bảo đảm sẽ không bị truy tố. Tổng thống Xa-lê đồng ý từ chức trong 30 ngày và đã chấp thuận kế hoạch do Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) làm trung gian, đảng cầm quyền nhấn mạnh ông Xa-lê sẽ giữ chức "tổng thống danh dự" trong 5 tháng sau khi chuyển giao quyền lực.

Tổng thống Xa-lê đã chấp thuận kế hoạch này, theo đó một chính phủ đoàn kết dân tộc sẽ được thành lập với sự tham gia của tất cả các chính đảng và do các đảng thuộc Hội nghị Chung (JMP) đối lập lãnh đạo. Ông Xa-lê sau 32 năm cầm quyền sẽ chuyển giao quyền lực cho Phó tổng thống để đổi lại quyền miễn truy tố cho mình và gia đình, được đảm bảo bằng một đạo luật dự kiến được quốc hội thông qua. Sự chuyển giao quyền lực trong hòa bình, sẽ chấm dứt khủng hoảng ở Y-ê-men.

ĐÌNH ANH