Người lao động tại Công ty CP khóa Minh Khai lo lắng khi công ty nợ đóng BHXH kéo dài.

Theo thông tin từ các cấp Công đoàn, đến thời điểm cuối năm 2022, tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN vào khoảng hơn 22.000 tỷ đồng, tương ứng trên 5% tổng số phải thu. Tính đến thời điểm hiện nay, có gần 29.500 đơn vị, doanh nghiệp (với hơn 206.000 lao động) đã phá sản, giải thể, ngừng hoạt động chậm đóng BHXH, BHTN với số tiền là hơn 3.200 tỷ đồng.

Tại T.P Hà Nội, nhằm bảo đảm quyền lợi cho người lao động, BHXH thành phố có Công văn số 5760 gửi các đơn vị, doanh nghiệp nợ đóng, chậm đóng BHXH yêu cầu khắc phục tình trạng nợ đóng trước ngày 31-12-2022. Sau thời gian này, BHXH Hà Nội sẽ đề nghị cơ quan có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra tại đơn vị, doanh nghiệp chưa hoàn thành nghĩa vụ đóng BHXH, đơn vị nào vi phạm nghiêm trọng sẽ bị chuyển cơ quan điều tra để xử lý hình sự. Nhưng tính đến thời điểm cuối tháng 1-2023, trên địa bàn vẫn còn gần 60.000 đơn vị, doanh nghiệp nợ, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Tổng số tiền nợ do chậm đóng các loại bảo hiểm hơn 1.500 tỷ đồng. Thời gian các doanh nghiệp nợ, chậm đóng dao động từ 1 đến 182 tháng.

Cơ quan BHXH đã tăng cường phối hợp các cơ quan, đơn vị chức năng thanh tra, kiểm tra liên ngành, đôn đốc các đơn vị, doanh nghiệp thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về BHXH. Các cấp Công đoàn Việt Nam khi được người lao động ủy quyền cũng đã tiến hành “đòi nợ” doanh nghiệp tiền lương và các khoản BHXH. Với những trường hợp doanh nghiệp còn đang hoạt động bình thường, kết quả “đòi nợ” khá khả quan, nhưng đối với những doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, phá sản, chủ doanh nghiệp bỏ trốn hoặc sản xuất, kinh doanh thua lỗ…, quyền lợi của người lao động có nguy cơ bị mất trắng.

Nợ các loại bảo hiểm đối với người lao động không còn là câu chuyện mới, không chỉ gây khó khăn cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động. Nhưng đến nay giải pháp hạn chế tình trạng nợ đọng tiền BHXH và giải pháp của các cơ quan nhà nước trong việc quản lý các doanh nghiệp thực hiện pháp luật về BHXH vẫn còn là vấn đề nan giải đối với các cấp, các ngành chức năng.

Cùng với việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, tăng cường các hoạt động đối thoại, lắng nghe các ý kiến từ đơn vị sử dụng lao động, kịp thời tìm biện pháp hỗ trợ, giải quyết khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện để doanh nghiệp ổn định sản xuất, kinh doanh, cần có thêm các giải pháp cụ thể như:

- Để bảo vệ quyền lợi của người lao động, cần có cơ chế đặc thù giải quyết quyền lợi cho người lao động ở các doanh nghiệp phá sản, giải thể, có chủ bỏ trốn còn chậm đóng tiền BHXH.

- Luật BHXH cần sửa theo hướng linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại, bình đẳng, công khai, hội nhập, theo nguyên tắc đóng - hưởng và chia sẻ như cho phép người lao động tự nộp các khoản BHXH theo quy định thông qua tài khoản cá nhân thay vì các doanh nghiệp thu hộ, nộp hộ như hiện nay. Hiện tượng này khá phổ biến. Vừa qua, ở Đồng Nai, một doanh nghiệp trích thu nhập của người lao động cho khoản đóng BHXH nhưng không hề nộp cho cơ quan bảo hiểm. Quyền lợi của nhiều lao động và gia đình họ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi ốm đau, thai sản và lâu dài hơn là hưu trí sẽ không được giải quyết.

- Người lao động cần chủ động nắm bắt thông tin, theo dõi quá trình tham gia, thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT qua ứng dụng VssID của Bảo hiểm xã hội Việt Nam để phát hiện kịp thời những bất hợp lý, phản ánh tới cơ quan chức năng để bảo vệ quyền lợi của chính mình. Tránh tình trạng như ở Công ty cổ phần khóa Minh Khai, hơn 40 lao động không được đóng BHXH trong 9 năm mà không hay biết.

- Để nâng cao ý thức của doanh nghiệp đối với việc đóng các khoản bảo hiểm cho người lao động cần bổ sung thêm quy định để gắn trách nhiệm của doanh nghiệp với người lao động như: Trong quá trình cấp phép đăng ký thành lập cho doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp cần lập một tài khoản giống như tài khoản thu phí đường bộ không dừng, với số tiền tương ứng với số lượng người lao động đăng ký ban đầu. Tài khoản này do cơ quan chức năng quản lý, nếu doanh nghiệp vi phạm sẽ bị trừ trực tiếp và hằng năm phải đóng thêm đủ theo quy định.

Hồ Thanh Hương