Toàn cảnh buổi làm việc với Đoàn Trường đại học Harvard/Hoa Kỳ
Ngày 14/4/2023, Ban chỉ đạo 515 tỉnh - Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị có buổi làm việc với Đoàn Trường đại học Harvard/Hoa Kỳ về trao đổi thông tin về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ (HCLS) Việt Nam hy sinh trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Đại tá Nguyễn Bá Duẩn - Chính ủy Bộ CHQS tỉnh, Phó trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo (BCĐ) 515 tỉnh chủ trì buổi làm việc, tham gia đoàn Việt Nam còn có đại diện lãnh đạo Cục Đối ngoại, Cục Chính sách - Bộ Quốc phòng; Văn phòng BCĐ 515 Quốc gia, Sở Ngoại vụ, Sở LĐTBXH và Hội CCB tỉnh Quảng Trị; Sư đoàn 968, Đoàn Kinh tế QP 337, các đội quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn tỉnh. Đại diện Trường đại học Harvard/Hoa Kỳ có ông Anthony Saich - Giám đốc trung tâm Ash về quản lý dân chủ và đối mới thuộc Trường Quản lý chính sách nhà nước Kennedy, Đại học Harvard/Hoa Kỳ, trưởng đoàn cùng với Giám đốc Sáng kiến nghiên cứu chiến tranh Việt Nam và thế giới; chuyên gia nghiên cứu về các Dự án chiến tranh của Trung tâm Ash.
Tại buổi làm việc, 2 đoàn đã trao đổi các nội dung liên quan, trong khuôn khổ bản ghi nhớ về việc tìm kiếm, cung cấp thông tin, quy tập HCLS Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quy tập. Tiến sỹ Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Sáng kiến nghiên cứu chiến tranh Việt Nam và thế giới, báo cáo dự án về công tác tìm kiếm, cung cấp thông tin HCLS Việt Nam do Trường đại học Harvard/Hoa Kỳ thực hiện; Đến nay đoàn đã nghiên cứu 3 triệu trang tài liệu, 94 cuốn sách với độ dài 19 km, trong đó có 50 nghìn tài liệu tóm tắt, được chia thành 5 chiến trường từ Quảng Trị vào đến Cà Mau. Căn cứ vào các tài liệu của cả 2 phía, dựa vào năm xảy ra chiến sự, đơn vị tham gia, danh sách, giấy báo tử, thư tay, nhật ký của liệt sỹ; tài liệu phía Mỹ cung cấp như báo cáo sau trận đánh, nhân chứng từng tham chiến tại Việt Nam, thông tin ngày, tháng chết, sơ đồ tọa độ, đơn vị tham chiến…. để tìm ra nơi hy sinh, chôn cất ban đầu, phiên hiệu của đơn vị, củng cố hồ sơ, bổ sung dữ liệu còn thiếu để xây dựng tại Đại học Harvard/Hoa Kỳ một trung tâm lưu trữ, chia sẻ thông tin cho phía Việt Nam từ TW đến địa phương, nhằm hiểu rõ thêm về cuộc chiến, cung cấp thông tin cho các cơ quan chức năng của địa phương Quảng Trị, các đội quy tập tiến hành khảo sát, quy tập HCLS trên địa bàn tỉnh.
Ông Nguyễn Bá Duẩn và đoàn Quảng Trị chia sẻ với đoàn Mỹ, tại tỉnh Quảng Trị có hơn 70 nghìn liệt sỹ hy sinh, hiện nay đã quy tập được 55.434 liệt sỹ (trong đó có 19 nghìn liệt sỹ người Quảng Trị) được an táng tại 72 nghĩa trang, trong đó có Nghĩa trang LS quốc gia Đường 9, Nghĩa trang LS quốc gia Trường Sơn và Thành Cổ Quảng Trị; trong 55.434 phần mộ liệt sỹ có hơn 34 nghìn mộ xác định được danh tính, song có 2500 mộ thông tin chưa đầy đủ cần được bổ sung. Việc giải mã AND hiệu quả chưa cao, hàng năm gửi đi 200 di vật để giám định song kết quả thấp (gần 3%) do trang thiết bị, công nghệ, mẫu xấu… cần được phối hợp, đầu tư giám định để trả lại danh tín cho các phần mộ “Chưa biết tên” tại các nghĩa trang trong tỉnh.
Quảng Trị được xác định là nơi đụng đầu lịch sử, cuộc chiến diễn ra vô cùng khốc liệt và hơn 50 năm đã trôi qua, với nhiều lý do khác nhau, hiện còn nhiều hài cốt chưa được quy tập, đang nằm lại trong lòng đất. Tuy nhiên từ năm 1999 đến năm 2023 thông qua Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao phía Việt Nam và Mỹ đã có nhiều hoạt động nhất là sự giúp đỡ của các tổ chức, CCB Mỹ - Việt, tỉnh Quảng Trị đã tiếp nhận 22 thông tin, trong đó có 18 thông tin có giá trị về nơi chôn cất HCLS … Tại 18 điểm quy tập như ở Ba Lòng-Đakrông tìm được 43 HCLS; Nông trường Cồn Tiên- Gio Linh 58 HCLS; mộ tập thể Cầu Đầu Mầu, Cam Lộ… hiện còn 4 địa điểm đã và đang tìm kiếm, quy tập song chưa có kết quả do còn thiếu thông tin hoặc thông tin chưa chính xác như điểm Cam Phú- Cam Lộ và địa phận huyện Đakrông, tài liệu phía Mỹ cung cấp gồm 600 HCLS chôn cất ngày 21/1/1968, phía Mỹ cung cấp tháng 9/1996, Quảng Trị đã rất nhiều lầm tìm kiếm song chưa có kết quả; Tại Núi Cồn Tiên (căn cứ Cồn Tiên) chôn cất 172 HCLS của Sư đoàn 324 (Việt Nam) ngày chôn cất 8/5/1967, cung cấp tháng 9/2004, Quảng Trị đã tìm kiếm được 58 HCLS; 200 mộ chôn cất tại Bệnh viện 88 Quân khu Trị Thiên tại xã Húc Nghì- Đakrông vừa được tiếp cận thông tin, tài liệu ngày 7/4/2023 song giải mã toạ độ, vị trí… còn nhiều khó khăn do thời gian đã lâu, địa hình thay đổi; 161 HCLS do Mỹ cung cấp ngày 13/3/2023 tại xã Cam Tuyền- Cam Lộ cần cung cấp thêm thông tin, dữ liệu…Những thông tin mà các tổ chức, cá nhân cung cấp cho phía Quảng Trị có ý nghĩa rất quan trọng về chính sách hậu phương quân đội, mang tính nhân văn sâu sắc và cần thiết đối với Nhà nước và Nhân dân Việt Nam, nhiều liệt sỹ hy sinh chưa xác định được danh tính, nếu tìm thấy 1 chi tiết nhỏ cũng sẽ thắp lên tia hy vọng, làm ấm tình người.
Trong không khí chân tình, cởi mở 2 đoàn hy vọng cuối năm 2023 đề án hoàn thành, sẽ cung cấp thêm thông tin, dữ liệu để 2 bên cùng hợp tác, đẩy nhanh tiến độ cung cấp thông tin, tìm kiếm, hoàn thành việc quy tập HCLS và bổ sung đầy đủ thông tin cho các phần mộ được an táng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.
Lê Phước Thọ