Những dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư vú

Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, thế giới ghi nhận gần 2,3 triệu ca mắc mới và 666.000 ca tử vong do UTV mỗi năm. Việt Nam ghi nhận khoảng 24.563 ca mới mắc mỗi năm (chiếm khoảng 28,9% tổng số ca ung thư ở nữ giới) và hơn 10.000 ca tử vong. UTV là loại ung thư phổ biến hàng đầu ở nữ giới Việt Nam. Tỷ lệ mắc UTV đang có dấu hiệu gia tăng nhanh trên toàn thế giới, gia tăng về tỷ lệ mắc mới qua các năm và có hiện tượng trẻ hóa độ tuổi mắc bệnh, đặc biệt ở các thành phố lớn do ảnh hưởng của lối sống hiện đại.

Bác sĩ Chuyên khoa II Đặng Văn Khiêm - nguyên Trưởng khoa Ung bướu Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết: “Các dấu hiệu UTV giai đoạn đầu thường không gây đau và đôi khi rất tinh tế, khiến phụ nữ dễ nhầm lẫn với các thay đổi thông thường của vú hoặc các bệnh lý lành tính khác. Các triệu chứng có thể gặp là đau âm ỉ vú kéo dài, cảm giác đau nhẹ, tức, nặng ở một bên vú, không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt và kéo dài dai dẳng, hoặc đau ở một vị trí cố định. Thay đổi nhỏ ở da vú, xuất hiện các vùng da bị lõm nhẹ, tạo thành vết "lúm đồng tiền" (dimpling), hoặc da vùng đó bị dày lên cục bộ mà không có khối u rõ ràng. Sưng vú hoặc thay đổi kích thước, vú bỗng nhiên sưng to hơn, hoặc một bên vú thay đổi hình dạng/kích thước rõ rệt so với bên còn lại. Thay đổi ở núm vú, là núm vú bỗng dưng bị lệch, tụt vào trong (co kéo), hoặc bị ngứa nhẹ, có vảy, đỏ ở núm vú/quầng vú. Nổi hạch ở nách, sờ thấy một cục nhỏ, cứng, không đau, ít di động ở vùng nách hoặc gần xương đòn. Các triệu chứng này thường dễ nhầm lẫn với các bệnh lành tính khác như viêm da, dị ứng da, viêm tuyến vú, đau vú trong chu kỳ kinh...

Ở giai đoạn muộn có thể gặp các biểu hiện như sờ thấy một khối u mới ở vú hoặc nách, thường cứng, có ranh giới không rõ ràng, ít di động và không biến mất sau chu kỳ kinh nguyệt. Chảy dịch (tiết dịch) từ núm vú không phải sữa, đặc biệt là dịch có máu, dịch màu trong suốt, vàng hoặc xanh và chỉ xảy ra ở một bên vú. Da vú bị sần sùi, dày lên, lỗ chân lông to và có vết lõm rõ rệt giống như vỏ quả cam. Da có thể đỏ, sưng nóng và ngứa kéo dài. Xuất hiện vết loét, bong tróc hoặc đóng vảy trên núm vú hoặc da vú, không lành sau vài tuần điều trị các loại thuốc thông thường”.

Bác sĩ Khiêm cho hay, UTV có thể chữa khỏi được, đặc biệt nếu được phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm, ở Giai đoạn 0, I và II có tiên lượng rất tốt. Tỷ lệ sống thêm 5 năm sau điều trị ở giai đoạn này thường đạt 90% - 99%. Nhiều bệnh nhân sau điều trị khỏi bệnh vẫn sống khỏe mạnh hàng chục năm, lập gia đình và sinh con. Tiên lượng điều trị giảm dần theo các giai đoạn bệnh muộn hơn.

Nguyên nhân chính gây UTV là do biến đổi (đột biến) gen trong tế bào tuyến vú, dẫn đến sự phân chia và tăng trưởng không kiểm soát. Sự biến đổi gen này thường là sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố di truyền và các yếu tố môi trường, lối sống làm tăng phơi nhiễm estrogen hoặc gây tổn thương ADN. Nhóm phụ nữ có nguy cơ mắc UTV cao là tuổi >40, có tiền sử gia đình, mang đột biến gen di truyền, phổ biến nhất là BRCA1 và BRCA2. Yếu tố nội tiết tố, dậy thì sớm, mãn kinh muộn, sử dụng hormone thay thế kéo dài sau mãn kinh, tiền sử bệnh lý vú.

Tầm soát (Screening) là việc kiểm tra sức khỏe ở những người chưa có triệu chứng rõ rệt của bệnh. Mục tiêu của tầm soát UTV là phát hiện bệnh trước khi có triệu chứng, khi khối u còn rất nhỏ, chưa sờ thấy được hoặc chưa gây ra bất kỳ thay đổi nào. Phát hiện ung thư vú ở giai đoạn I hoặc II giúp tăng tỷ lệ sống thêm 5 năm lên trên 90%. Phát hiện sớm có thể giúp bệnh nhân tránh được hóa trị, xạ trị nặng nề hoặc phẫu thuật quá lớn.

“Phương pháp tầm soát hiệu quả nhất hiện nay là chụp nhũ ảnh (Mammography). Có khả năng phát hiện các vi vôi hóa (microcalcifications) hoặc các khối u nhỏ chưa sờ thấy được. Đây là phương pháp đã được chứng minh giúp giảm tỷ lệ tử vong do UTV. Các phương pháp bổ sung như siêu âm vú có thể đánh giá bản chất của khối u (rắn hay dịch) và tầm soát cho phụ nữ trẻ hoặc những người có mô vú dày. Khám lâm sàng vú (CBE) được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Lợi ích của việc tầm soát UTV bằng nhũ ảnh vượt xa nguy cơ phơi nhiễm bức xạ nhỏ bé này. Phát hiện sớm UTV là yếu tố quan trọng nhất giúp giảm tỷ lệ tử vong và tăng cơ hội chữa khỏi. Chụp nhũ ảnh sử dụng tia X (X-quang) để tạo hình ảnh mô vú” - Bác sĩ Khiêm cho biết thêm.

Theo ghi nhận, các tiến bộ điều trị UTV hiện nay tập trung vào ba lĩnh vực chính là điều trị toàn thân cá thể hóa, kỹ thuật phẫu thuật bảo tồn và chẩn đoán phân tử chính xác. Những tiến bộ này đã biến UTV thành một căn bệnh có khả năng điều trị thành công cao và được quản lý như một bệnh mãn tính ngay cả ở giai đoạn di căn, giúp bệnh nhân kéo dài thời gian sống với chất lượng cuộc sống tốt hơn rất nhiều so với trước đây. Tuy nhiên, hiện nay nhiều người thường không quan tâm đến sức khỏe của mình dẫn đến khi phát hiện ra bệnh đều vào giai đoạn muộn. Từ đó rất khó điều trị và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của bệnh nhân ung thư.

Việc thảo luận với bác sĩ chuyên khoa để xác định đúng nhóm nguy cơ và lịch trình tầm soát cá nhân là điều cần thiết để đảm bảo hiệu quả cao nhất. Phụ nữ trong nhóm nguy cơ cao nên có kế hoạch tham gia tầm soát UTV sớm giúp bảo vệ sức khoẻ bản thân, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật cho gia đình và toàn xã hội.