Lễ Tết Mừng tiếng sấm còn được gọi là lễ cúng Tết Chăm Phtrong ở bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương (Nghệ An)

Nước ta có 54 dân tộc, trong đó dân tộc Kinh chiếm 85% dân số với gần 80 triệu người, còn lại 53 dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm 14,6%. Dân tộc Ơ Đu là dân tộc ít người nhất, mới có gần 400 người (theo điều tra dân số năm 2009).

Người Ơ Ðu xưa kia cư trú quần tụ thành bản dọc theo hai con sông Nậm Mộ và Nậm Nơn bắt nguồn từ Lào chảy vào tỉnh Nghệ An. Sau này, do những biến cố của lịch sử và nhu cầu của đời sống kinh tế - xã hội, họ phải di dời đi các nơi, sống cùng với các tân tộc khác. Hiện nay, Xốp Pột và Kim Hòa là hai bản thuộc xã Kim Đa, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An có số dân thuộc dân tộc Ơ Ðu cư trú đông nhất.  

Cũng do sống xen kẽ với đồng bào các dân tộc khác nên đồng bào Ơ Đu bỏ dần được những phong tục lạc hậu. Điển hình như những phong tục trong sinh đẻ. Trước đây phụ nữ Ơ Đu chỉ được ngồi đẻ ở góc nhà phía gian dành cho phụ nữ;  nhau thai của trẻ bỏ vào ống tre, đem chôn ngay dưới gầm sàn; tuổi đứa con được tính từ ngày có tiếng sấm trong năm, khi đó đứa bé được coi là đầy năm và được bố mẹ làm lễ đặt tên; hay phong tục làm nhà sàn, phải dựng quay đầu vào núi… nay  không còn nữa. Phụ nữ sinh đẻ đến nhà hộ sinh; ngươi Ơ Đu ở nhà sàn  giống như nhà sàn người Thái.

Ngay phong tục Lễ hội “Mừng tiếng sấm đầu năm”, là phong tục độc đáo, điển hình nhất của người Ơ Đu cũng đã mai một nhiều; hiện chỉ còn được lưu giữ, duy trì khá nguyên vẹn (khi có tiếng sấm đầu tiên trong năm, người Ơ Đu mở hội tế trời, mổ trâu, bò, lợn ăn mừng, làm lễ cúng tạ ơn trời đất và mới bắt đầu một mùa canh tác mới), ở bản Xốp Pột, xã Kim Ða,huyện Tương Dương.

Theo khảo sát năm 2020 cuả Ủy ban Dân tộc và tỉnh Nghệ An thì đồng bào Ơ Đu cũng là tộc người có đời sống khó khăn nhất. Chính vì thế để bảo tồn dân tộc Ơ Đu, nhiệm vụ đặt ra là phải kết hợp giữa khơi dậy những giá trị văn hoá truyền thống, phong tục tập quán trong đời sống cộng đồng, với phát triển kinh tế - xã hội;  kết hợp giữa “xây” và “chống” trong quá trình đẩy mạnh phong trào xây dựng đời sống văn hóa mới, chủ động phòng ngừa, ngăn chặn văn hóa ngoại lai hoặc phục hồi một cách máy móc văn hóa truyền thống.

Phạm Vũ Hoàng