Vũng lầy ngoại giao

Thủ tướng Canada - Justin Trudeau và Thủ tướng Ấn Độ - Narendra Modi. Quan hệ Ấn Độ - Canada.

Ấn Độ đang trở thành tâm điểm kết nối của thế giới khi nhiều quốc gia đã công bố chiến lược hướng về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Vậy nhưng, những diễn biến mới đây trong quan hệ Canada - Ấn Độ đã đẩy quốc gia Bắc Mỹ vào “vũng lầy ngoại giao” và có thể còn làm lung lay vị trí Thủ tướng Canada của ông Justin Trudeau nếu ông vẫn tiếp tục theo đuổi sự nghiệp chính trị.

Mọi chuyện bắt đầu từ tuyên bố của ông Trudeau trước Quốc hội Canada ngày 18-9 rằng chính quyền Canada đang điều tra “những cáo buộc đáng tin cậy” về mối liên hệ tiềm tàng giữa “các đặc vụ của Chính phủ Ấn Độ” và vụ sát hại Hardeep Singh Niijar - một công dân Canada gốc Ấn Độ theo đạo Sikh. Ông Niijar bị một số người mang mặt nạ bắn chết vào tháng 6-2023 tại Surrey, tỉnh British Columbia. Hiện cảnh sát vẫn chưa công khai danh tính hai người mang mặt nạ đã nổ súng bắn ông Najjir khi ông ta ngồi trong xe tải ở lối vào phía sau của trụ sở tổ chức Guru Nanak Sikh Gurdwara.

Ông Nijjar là người vận động ủng hộ việc thành lập một nhà nước Khalistan riêng biệt của người Sikh, tách nhà nước này khỏi bang Punjab của Ấn Độ. Phong trào Khalistan bị đặt ngoài vòng pháp luật ở Ấn Độ và bị chính phủ coi là mối đe dọa an ninh quốc gia. Một số nhóm liên quan đến phong trào này được liệt vào danh sách “các tổ chức khủng bố” theo Đạo luật Phòng, chống hoạt động bất hợp pháp của Ấn Độ. Vì thế, Nijjar đã bị nhà chức trách Ấn Độ đưa vào danh sách đen khủng bố và phát lệnh truy nã từ tháng 7-2020.

Ngay sau tuyên bố của ông Trudeau cho rằng New Delhi đứng đằng sau vụ sát hại ông Niijar, vào ngày 18-9, Ngoại trưởng Canada - Melanie Joly đã ra lệnh trục xuất ông Pavan Kumar Rai - thành viên cấp cao nhất của cơ quan tình báo nước ngoài Ấn Độ hoạt động tại Canada. Chính quyền Ấn Độ đã trả đũa ngay sau đó, triệu tập Cao ủy Cameron Mackay và yêu cầu một nhà ngoại giao cấp cao của Canada rời khỏi nước này trong vòng 5 ngày. Không chỉ trục xuất ngoại giao, Canada cũng cập nhật lời khuyên đi lại, cảnh báo du khách Canada phải hết sức thận trọng khi đến Ấn Độ trước mối đe dọa tấn công khủng bố trên khắp đất nước. Đáp lại, Bộ Ngoại giao Ấn Độ ngày 20-9 kêu gọi công dân Ấn Độ ở Canada “Hết sức thận trọng và luôn cảnh giác”, vì “Môi trường an ninh đang xấu đi”.

Khúc mắc trong quan hệ giữa New Dehli và Ottawa thực sự rất nhạy cảm, khó giải quyết nếu hai bên không thật sự hợp tác và tin tưởng nhau. Ấn Độ từ lâu đã yêu cầu Canada có hành động kiểm soát phong trào đòi độc lập của người Sikh, vốn bị cấm ở Ấn Độ nhưng lại nhận được sự ủng hộ ở các quốc gia có cộng đồng người Sikh đông đảo, như Canada, Australia và Anh. Canada có dân số theo đạo Sikh lớn nhất ngoài Ấn Độ, với khoảng 770.000 người, chiếm 2% dân số quốc gia, coi đạo Sikh là tôn giáo của họ. Trong những lần lời qua tiếng lại gần đây, Ấn Độ cũng chẳng hề úp mở khi cáo buộc Canada đang cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho “những kẻ khủng bố và cực đoan Khalistan” mà nước này cảnh báo sẽ làm suy yếu “chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ” của Ấn Độ.

Trong khi Ấn Độ coi việc người Sikh muốn thành lập nhà nước Khalistan là vấn đề an ninh quốc gia thì quan điểm của Canada lại hoàn toàn khác biệt. Canada, như nói ở trên, là nơi người Sikh sống nhiều nhất ngoài lãnh thổ Ấn Độ nhưng với các thiết chế về dân chủ thì người Sikh được hưởng các quyền mà Hiến pháp Canada dành cho họ. Do đó, cùng một nhóm đối tượng thì ở Canada được hưởng những quyền tự do phát triển trong khi Ấn Độ lại coi là kẻ thù đối với an ninh quốc gia của mình. Mâu thuẫn thực sự khó bề giải quyết.

Vũng lầy ngoại giao của Canada đang níu chân ông Trudeau. Theo nhiều nguồn tin, cáo buộc của Canada đưa ra nhờ thông tin từ liên minh tình báo Ngũ nhãn. Ấy nhưng, sau cáo buộc của ông Trudeau với Ấn Độ, các thành viên trong liên minh này chỉ bày tỏ “quan ngại sâu sắc” chứ chẳng đưa ra bằng chứng cụ thể nào. Ông Trudeau có vẻ đơn độc trên chính trường thế giới. Đã thế, sự nghiệp chính trị trong nước cũng chẳng suôn sẻ. Trước tháng 9, tỷ lệ ủng hộ dành cho ông đã xuống mức thấp nhất trong 3 năm qua, 63% người dân Canada không ủng hộ vị Thủ tướng được bầu lên từ năm 2015 này. Thế khó về ngoại giao với Ấn Độ cùng với việc mất đi sự ủng hộ của cử tri trong nước là thế khó đối với ông Trudeau nếu ông muốn tiếp tục tranh cử trong cuộc bầu cử sắp tới.

Thanh Huyền