Không chỉ Mỹ. Không chỉ Liên Hợp quốc. Không chỉ NATO mà nhiều nước, nhiều người trên thế giới đang ngạc nhiên trước những gì diễn ra quá bất ngờ ở Afghanistan.
Ngạc nhiên nhất là tại sao hơn 20 năm qua được Mỹ, NATO và nhiều nước khác đổ hàng nghìn tỷ đô-la; chấp nhận để hơn 3.500 binh sĩ Mỹ và các nước, 64.000 binh sĩ trong nước cùng hàng trăm nghìn dân thường bỏ mạng, để phục dựng mà chính quyền Afghanistan lại sụp đổ một cách nhanh chóng trước Taliban - một tổ chức chỉ là Phong trào Hồi giáo Sunni cực đoan của người Pashtun.
Lại không có đổ máu đáng kể trên đường tiến quân như chẻ tre của Taliban. Và tuyên bố gần đây nhất của Taliban sau khi Kabul sụp đổ là họ đứng về phía nhân dân, bảo vệ nhân dân…; cũng không có chuyện trả thù, khi mà phát ngôn viên Taliban Shaheen trả lời phỏng vấn CNN ngày 15-8: “Khi chúng tôi nói về một chính phủ Hồi giáo bao phủ Afghanistan, điều đó có nghĩa là những người Afghanistan khác cũng tham gia vào chính quyền…”.
Nhưng ngạc nhiên nhất của ngạc nghiên là loài người đã bước sang thế kỷ thứ XXI mà dường như nhiều nước lớn không chịu rút bài học trong lịch sử, tự phụ áp đặt sức mạnh vật chất - kể cả văn hóa của nước mình vào nước khác - muốn “dạy” nước khác một bài học, khi chính mình lại chưa thuộc bài học buồn của lịch sử do chính nước mình từng viết nên.
Với địa chính trị đặc biệt nhất thế giới; với những quan điểm tôn giáo còn cực đoan..., phía trước Afghanistan chắc chắn còn nhiều truân truyên, nhưng chỉ có người Afghanistan xây dựng đất nước Afghanistan được thôi.
Mong không có một nước lớn khác nhầm theo “vết xe” của nước Mỹ, để vừa bớt “ngạc nhiên” vừa bớt hao người, tốn của, góp phần cho trái đất được bình yên hơn.
Huy Thiêm