Trong chuyến công du Nhật Bản hôm 5-6-2105, Tổng thống Philippines-Benigno Aquino chính thức tuyên bố mở ra đàm phán với Tokyo để chuẩn bị cho phép quân đội Nhật Bản sử dụng các căn cứ quân sự Philippines với mục đích hậu cần.
Thỏa thuận nói trên nếu đạt được, sẽ cho phép máy bay và tàu chiến của Nhật tuần tra lâu hơn, bao phủ phạm vi rộng hơn khi hoạt động tại Biển Đông, khu vực mà hiện nay căng thẳng đang dâng cao sau khi Trung Quốc liên tục mở rộng diện tích nhiều đảo tranh chấp tại Trường Sa.
Thỏa thuận quân sự này không được đưa vào Tuyên bố chung Nhật Bản-Philippines, mà được công bố sau cuộc hội kiến giữa Tổng thống Aquino và Thủ tướng Shinzo Abe. Tuy nhiên, theo Reuters, cả hai nhà lãnh đạo đã nhất trí mở đàm phán về một Hiệp định thăm viếng quân sự VFA (Visiting Forces Agreement). Hiện tại Philippines mới chỉ ký VFA với Mỹ và Úc.
Trước đó, hôm 4-6 Thủ tướng Nhật Bản-Shinzo Abe xác nhận rằng ông và Tổng thống Philippines-Benigno Aquino đều nhất trí phản đối các hành vi đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở Biển Đông. Tokyo cũng đồng ý xem xét việc bán máy bay chống tàu ngầm P-3C Orion cho Manila. Cũng theo Reuters, Tokyo dự kiến sẽ tham gia các cuộc tuần tra không quân cùng với Mỹ tại Biển Đông, để đáp trả các động thái mới đây của Trung Quốc.
Yêu sách đường chữ U của Trung Quốc, còn gọi là đường "lưỡi bò", chiếm khoảng 90% diện tích Biển Đông đã bị Philippines và nhiều nước lên án. Tháng 7-2015, Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye sẽ tổ chức phiên điều trần, liên quan đến vụ Philippines kiện Trung Quốc về các đòi hỏi chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông.
Cũng trong chuyến công du Nhật Bản, theo AFP, Tổng thống Aquino đã tuyên bố ủng hộ các đề nghị sửa đổi Hiến pháp hòa bình của nước Nhật, cho phép Nhật Bản có thể đóng vai trò "tích cực hơn vì hòa bình và an ninh trong khu vực". Hai bên cũng đã ký một hợp đồng trị giá 12,79 tỷ yen (tương đương 90 triệu euro) về việc đóng một hạm đội 10 tàu tuần tra cho hải quân Philippines, chi phí được Nhật Bản cho Philippines vay với lãi suất thấp. Điều này đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong chương trình viện trợ nước ngoài của Nhật Bản.
Nguyễn Đăng Song