Phó tổng thống Mỹ - JD Vance phát biểu tại Hội nghị an ninh Munich, công khai chỉ trích châu Âu.
Chẳng những không hề đề cập đến những vấn đề mà Hội nghị an ninh Munich quan tâm như xung đột Nga - Ukraine, an ninh của châu Âu, Phó tổng thống Mỹ - JD Vance lại công khai chỉ trích châu Âu đang xa rời các giá trị mà Mỹ chia sẻ. Quan hệ Mỹ - châu Âu đang rơi vào sóng gió.
Trong bài phát biểu được coi là thông điệp chính thức đầu tiên của chính quyền Tổng thống Mỹ - Donald Trump với châu Âu tại Hội nghị an ninh Munich mới diễn ra tại Đức, ông Vance đã khiến chính trường châu Âu bị sốc khi tuyên bố: “Mối đe dọa với châu Âu mà tôi lo ngại nhất không phải Nga, Trung Quốc hay bất cứ yếu tố bên ngoài nào khác. Điều tôi lo ngại là nguy cơ từ bên trong, là sự thoái lui của châu Âu trong một số giá trị cơ bản nhất”.
Đây có thể coi là phát “đại bác” mà Washington nhằm vào người đồng minh bên kia bờ Đại Tây Dương. Việc ông Trump có nhiều quan điểm khác với châu Âu không phải là điều bất ngờ bởi nó từng được ông đưa ra ngay từ chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ. Các lãnh đạo châu Âu đã phần nào lường trước, nhưng khi điều đó xảy ra, quy mô và tốc độ của nó vẫn khiến châu Âu bối rối.
Bao năm nay, có thể nói Mỹ và châu Âu luôn được coi là đồng minh thân cận, cùng một chiến tuyến trong cuộc tranh giành ảnh hưởng toàn cầu với các đối thủ như Trung Quốc, Nga. Dưới thời Tổng thống Mỹ - Joe Biden, Washington và Brussels luôn đồng hành trong nỗ lực trợ giúp Kiev. Những quan điểm như tăng cường cấm vận Nga, sẵn sàng mở cửa đón nhận Ukraine vào Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) có thể coi là nền tảng cho sự gắn kết giữa Mỹ và châu Âu trong cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Nhưng mọi chuyện đã quay ngoắt 180 độ ngay sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tuyên bố với những người đồng cấp NATO trong cuộc gặp tại Brussels, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ - Pete Hegseth khẳng định: “Việc Ukraine muốn quay lại đường biên giới trước năm 2014 là không thực tế và việc Kiev gia nhập NATO cũng không phải một phần giải pháp cho cuộc xung đột”. Theo ông Hegseth, mục tiêu của Ukraine đẩy lùi hoàn toàn Nga khỏi bán đảo Crimea và vùng Donbass chỉ là “ảo tưởng khiến chiến tranh kéo dài và gây thêm đau khổ”.
Chưa hết, trong con mắt của Washington, châu Âu giờ không còn đóng vai trò quan trọng trong tìm giải pháp cho cuộc xung đột Nga - Ukraine. Chẳng những không hề báo trước với châu Âu về các cuộc điện đàm với Tổng thống Nga - Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine - Volodymyr Zelensky, ông Trump còn cho rằng châu Âu quá xơ cứng và thiếu hiệu quả, không thể giải quyết cuộc xung đột Ukraine trong 3 năm qua. Giải thích cho việc bỏ qua vai trò châu Âu trong đàm phán hòa bình Ukraine, Đặc phái viên của ông Trump về vấn đề Ukraine, ông Keith Kellogg tuyên bố thẳng rằng: Quá nhiều tiếng nói sẽ làm tăng thêm nguy cơ làm chệch hướng các cuộc đàm phán vì hòa bình.
Có nhiều thứ khiến ông Trump không hài lòng với châu Âu. Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump từng tuyên bố: “Chúng tôi đã bị các quốc gia châu Âu lừa đảo cả về thương mại và NATO”. Bằng chứng là trong khi châu Âu chỉ đóng góp chưa đến 1/3 ngân sách của NATO, thì phần lớn trong gánh nặng tổng chi phí 1440 nghìn tỷ USD của liên minh này đổ hết lên vai Mỹ. Trong lĩnh vực thương mại, châu Âu tìm mọi cách tận dụng tối đa thị trường tiêu thụ to lớn của Mỹ, trong khi lại dựng hàng rào thuế quan với hàng của Mỹ nhập vào châu lục này.
“Tổng thống Trump sẽ không để bất cứ ai biến “chú Sam” - biệt danh và hình tượng nhân hóa của nước Mỹ - thành kẻ ngốc”, lời cảnh báo của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ - Hegseth với các đồng minh châu Âu cho thấy quan hệ Mỹ - châu Âu không còn êm ấm như trước. Giờ đây, an ninh của châu Âu và việc bảo đảm an ninh cho Ukraine một khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn là việc của châu Âu, do người châu Âu đảm nhiệm, chứ không phải là trách nhiệm của Mỹ.
Một lần nữa, người ta được chứng kiến khẩu hiệu “nước Mỹ trước tiên” của ông Trump được hiện thực hóa một cách không hề kiêng nể, kể cả với người đồng minh thân cận như châu Âu. “Đây là một nước Mỹ mới. Quốc gia mà châu Âu quen thuộc suốt hàng chục năm qua đã không còn nữa” - một cựu quan chức Mỹ đã bình luận về cách hành xử mới của Washington với Brussels.
Diễn biến này là lời cảnh tỉnh, đánh thức châu Âu phải nhanh chóng tìm cách thích ứng. Chứng kiến những lời chỉ trích của Phó tổng thống Mỹ - JD Vance tại Hội nghị an ninh Munich, Tổng thống Pháp - Emmanuel Macron đã phải gấp rút triệu tập hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp của các nhà lãnh đạo châu Âu tại Paris để tìm cách đối phó. Có điều, trong bối cảnh châu Âu còn đang chia rẽ trong nhiều chính sách, nguồn lực thì èo ọt vì kinh tế tăng trưởng chỉ 0,8% trong năm 2024, hội nghị kết thúc mà không ra được tuyên bố chung. Nỗ lực của châu Âu mới dừng ở các tuyên bố.
Tiến Thành