Ông sinh ra ở làng Đại Lai, xã Phú Xuân, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Cái làng quê ngày xưa ông ra đi nghèo lắm, đồng trắng nước trong, lối ngõ lầy lội, nhà cửa điêu tàn. Nay về cánh đồng xưa đầy ắp màu xanh, đường làng trải nhựa thẳng băng, phẳng lì, bóng loáng. Nhà xây mái ngói, mái bằng san sát, cao ngất bên đường, khiến ông không nhận ra dấu vết làng xưa. Tên tuổi ông dân làng chẳng mấy ai còn nhớ. Và có ai đó nhắc tới thì cũng cho rằng ông đã về thế giới bên kia từ lâu lắm rồi. Người ta thấy bát hương thờ có tên Bùi Văn Kệch ở góc chùa làng, cũng đã lâu lắm rồi.
Bà Nguyễn Thị Để, em dâu ông, quay về phía ông Kệch, lau nước mắt, giọng bà nghẹn lại: “Lúc sắp nhắm mắt, bu bắt em đi tìm anh, chúng em không biết anh ở đâu mà tìm...”.
Bà oà khóc. Ông Bùi Văn Kệch vẫn im lặng ngơ ngơ nhìn mọi người. Từ đôi mắt mờ bạc của ông bỗng ứa ra hai giọt nước.
Bức thư của Hội CCB tỉnh Bình Định do anh Bốn Bông ký tên gửi ra là đầu mối để gia đình tìm đến địa chỉ nơi ông Kệch nương tựa trong quãng đời tuyệt vọng nơi đất khách quê người.
Lần theo địa chỉ trong thư, người em trai và người cháu ruột của ông là Bùi Văn Tuyết và Bùi Văn Thành đã tức tốc lên đường vào xã Cát Tường, Bình Định đón ông Kệch.
Tại gia đình anh Sáu Út, người nuôi dưỡng cưu mang Bùi Văn Kệch, hôm ấy dân làng An Xuân, xã Cát Tường đến rất đông, vì họ biết tin ông Kệch có người nhà ngoài Bắc vào đón.
Trong căn nhà đơn sơ, chật hẹp, mà lòng người rộng mở mênh mông. Quanh ấm trà ấm áp, mọi người ôn lại những ngày đầu đón ông Kệch về đây. Những ông bà tuổi ngoài 60 được chứng kiến buổi tiếp nhận ông Kệch về làng đã kể lại tỉ mỉ những biến cố trong cuộc đời phiêu bạt của ông.
Dân làng kể: Vào khoảng cuối tháng 12 -1949, sau trận chiến đấu diễn ra quyết liệt giữa bộ đội Việt Minh và quân địch tại làng An Xuân, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, trong lúc mọi người đang xao xác, hốt hoảng, vừa thoát khỏi cảnh tượng quân địch càn quét vào làng, tàn sát dã man người dân lương thiện, bỗng có hai anh bộ đội cáng một chiến sỹ đầu quấn băng trắng, máu loang đỏ, bất tỉnh đến bên mọi người. Một anh bộ đội từ tốn nói:

  • Thưa bà con, chúng tôi là chiến sỹ Tiểu đoàn 1, trung đoàn... Trong trận chiến đấu đêm qua, một số anh em hy sinh. Chiến sỹ Bùi Văn Kệch bị thương rất nặng. Vì đơn vị còn phải tiếp tục chiến đấu truy quét quân giặc, nên chúng tôi xin gửi lại, nhờ bà con dân làng chăm sóc, chữa trị giúp. Sau chiến dịch này đơn vị chúng tôi sẽ quay lại đón anh Kệch.
    Mọi người xúm lại khiêng anh chiến sỹ Bùi Văn Kệch vào trong nhà. Từ đó anh được sống trong vòng tay yêu thương đùm bọc của bà con cô bác làng An Xuân. Dân làng ở đây nghèo đói, nhưng tình người thì không thiếu. Họ góp gạo, góp tiền, mua thuốc chữa trị vết thương, chữa bệnh, thay nhau nuôi dưỡng, trông nom, tắm giặt cho Kệch. Được thuốc men và chăm sóc chu đáo, vết thương của anh dần dần lành lại. Sức khoẻ cũng dần dần được phục hồi. Nhưng ác thay, mảnh đạn sâu hoắm trên đỉnh đầu đã cướp mất âm thanh giọng nói và trí nhớ của anh.
    Kệch trở thành người vô thức, vô lời. Anh ngẩn ngơ và quên hết mọi thứ. Bố mẹ, anh em ruột thịt và cả vợ con, làng xóm, anh chẳng còn nhớ gì. Trước mặt anh chỉ còn một thế giới hiện tại với những con người giàu lòng nhân ái của làng An Xuân, mà chính anh cũng chẳng biết họ là ai, ở đâu. Quá khứ đã bị xoá sạch trong sự im lặng và quên lãng.
    Tuy bị thương nặng, vô thức và không nói được thành lời, nhưng Bùi Văn Kệch vẫn đi lại và làm lụng được. Anh rất chịu khó. Dân làng bàn cách lập cho anh một gia đình riêng. Người góp công, góp tiền, người góp vật liệu, tre, nứa, dựng cho anh một căn nhà hai gian. Cắt cho anh hai sào ruộng và thay phiên đến cày, cấy, gặt hái giúp anh. Rồi mọi người vun vén lập cho anh một tổ ấm gia đình. Ông Tư Hiền cùng tuổi, ngày ngày thường qua lại chơi với anh, cho biết:
  • Ngày ấy dân làng định cưới cho cậu ấy một người vợ. Nhưng khi nói đến chuyện vợ con, cậu ấy chỉ lảng đi, thỉnh thoảng lại lắc đầu. Hình như có lúc cũng biết, nhưng không nói nên lời. Một hôm tôi bảo: “Này, lấy vợ đi. Lấy vợ để sau này già yếu có người nâng đỡ. Cậu ấy lắc lắc”.
    Anh Bốn Bôn - người trưởng thôn tốt bụng luôn luôn gần gũi ông, biết ông rất khao khát muốn tìm được gia đình, tìm được người thân. Anh đã biên hàng chục lá thư gửi đi khắp nơi lần tìm gốc tích của Kệch.
    Anh Bông bảo:
  • Nhiều lần chúng tôi gạn hỏi quê quán ông Kệch, nhưng ông cứ giương mắt lên nhìn, vẻ khao khát được bày tỏ ước muốn. Nhưng ông có nhớ gì đâu. Và dẫu có nhớ cũng chẳng nói nên lời được.
    Rồi một lần ông Kệch tự dưng nói nhớ quê: “Ông nhớ ra gì cơ?” - Tôi hỏi - “Nhớ quê...”- “Quê ông ở đâu?” - Tôi hỏi dồn.
    “Ở... Tổng Tri... Lai... Thư Trì... Thái... Bình... anh ạ”.
    Tổng Tri Lai... Cái địa danh bao năm trời quên lãng, bao năm trời chờ mong, gần cuối đời ông Kệch mới hồi nhớ ra nó, mới gọi được tên quê mẹ bằng chính tiếng nói của mình. Và nhờ cái địa danh ông Kệch nhớ ra, anh Bốn Bông đã viết thư gửi ra báo tin cho gia đình và địa phương của ông. Tổng Tri Lai thời ông Kệch ra đi nay là xã Phú Xuân, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
    Sáng ngày 15-6-1997, bà con dân làng An Xuân, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định tập trung rất đông tại gia đình anh Sáu Út tiễn đưa ông Bùi Văn Kệch trở về miền Bắc. Hơn nửa thế kỷ lưu lạc, anh bộ đội Bùi Văn Kệch mới tìm được về quê mẹ ở Thái Bình.
    Dẫu quá nửa đời người ông được dân làng An Xuân, tỉnh Bình Định chăm sóc, nuôi dưỡng, nhưng được về sống nơi quê cha đất mẹ, ông Kệch thấy lòng phấn chấn hẳn lên.
    Hơn 50 năm mang trên mình vết thương hiểm nghèo, ông Bùi Văn Kệch chưa được hưởng chế độ thương tật, chưa được hưởng cả chế độ quân nhân phục viên. Chỉ có một quyền lợi duy nhất, ngay sau khi trở về làng, nhờ Hội CCB xã Phú Xuân giúp tích cực, ông được công nhận là hội viên Hội CCB Việt Nam.
    Về quê cha đất tổ, khi vết thương trên đầu của ông đang chờ đợi, chưa kịp được xét chế độ, nó đột nhiên tái phát rất nguy kịch. Ông sốt cao, đau đớn, vật vã hàng tháng trời. Khi hết sốt, hết đau, ông lại quên tất cả như hơn 50 năm trước. Và hơn một tháng sau, ông Bùi Văn Kệch thanh thản về cõi vĩnh hằng.
    Sau ngày ông về cõi hư vô, chúng tôi và gia đình ông tiếp tục kiến nghị các cơ quan chính sách và Bộ CHQS tỉnh Thái Bình nơi cử ông đi Nam tiến, xem xét để ông được Nhà nước và quân đội ghi nhận công lao, chính sách, nhưng đã gần 20 năm trôi qua, ông vẫn chỉ vẻn vẹn là một CCB.
    Minh Chuyên