Điệp viên Sidney Reilly.

Những ai quan tâm và thông thạo lịch sử Nhà nước Xô-viết hẳn biết đến sự ra đời, phát triển cùng những chiến tích lẫy lừng của Uỷ ban Đặc biệt toàn Nga về chống các phần tử phản cách mạng (CHECA) – tổ chức tiền thân của Ủy ban An ninh quốc gia Liên Xô (KGB).

Một trong những chiến công đầu tiên là CHECA đã đập tan âm mưu móc nối giữa cơ quan tình báo nước ngoài với tổ chức phản động bên trong nước Nga nhằm lật đổ chính quyền Xô-viết non trẻ. Tên gián điệp nước ngoài chủ chốt Sidney Reilly – nhân viên Cơ quan Tình báo mật Anh (SIS), tiền thân của Mi-6, đã bị bắt và bị kết án tử hình.

Ít người biết rằng Sidney Reilly chính là nguyên mẫu cho nhân vật Điệp viên 007 trong loạt phim cùng tên của đạo diễn Yan Flemming, đến nay vẫn được xem là một trong những phim ăn khách nhất của mọi thời đại.

Reilly tên thật là Slomo Rosenblum, sinh ra tại Ukraine. Y được các nhà nghiên cứu đương đại miêu tả là một kẻ khéo léo, biết cách lấy lòng tin ở người khác, một kẻ thích gái đẹp và đặc biệt, là một kẻ say nghề sát nhân chứ không phải là anh hùng cái thế như thường thấy trong phim. Sidney Reilly từng sát hại một người bạn để chiếm đoạt cô vợ trẻ 24 tuổi cùng toàn bộ tài sản của anh này.

Sự liên quan của S. Reilly với nước Nga chủ yếu thể hiện qua vụ án Savinkov - một điệp vụ nổi tiếng được thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch CHECA F. E. Dzherzhinsky.

Mùa hè năm 1918, nước Anh đầy thù hằn đối với chính quyền Xô-viết đã phái quân đội phối hợp với lực lượng quân sự 13 nước khác tiến hành cuộc can thiệp vũ trang hòng tiêu diệt Nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới. Mặt khác, họ cử điệp viên Bruce Loccart núp dưới bình phong ngoại giao đến Moscow, bề ngoài là để “tiếp xúc không chính thức" với những người Bolshevik, song trên thực tế là tìm cách gây bạo loạn từ bên trong nước Nga để phối hợp với lực lượng can thiệp từ bên ngoài. Sidney Reilly chính là điệp viên nằm vùng của Loccart.

Reilly đã bắt liên lạc với B. Savinkov, một thủ lĩnh của đảng Xã hội Dân chủ cánh tả. Hai người này lập kế hoạch nổi dậy giết chết các nhà lãnh đạo Bolshevik đúng vào đêm quân đồng minh đổ bộ vào Nga.  F. E. Dzherzhinsky đã phái 2 cán bộ CHECA đóng giả 2 sĩ quan Hồng quân bất mãn thâm nhập vào hàng ngũ Savinkov xin nhận trách nhiệm ám sát Lenin và Trotsky (lúc này Trotsky là Dân uỷ (Bộ trưởng) Quốc phòng kiêm Chủ tịch Hội đồng quân sự).

Âm mưu của Loccart - Savinkov do vậy bị phá sản từ trong trứng. Loccart bị bắt và bị trục xuất; Savinkov bị bắt, bị đưa ra toà và bị kết án tử hình. Còn S. Reilly tuy thoát về Anh chỉ nửa tiếng đồng hồ trước khi các cán bộ an ninh của CHECA ập đến, nhưng đến năm 1925 lại bị CHECA dụ đến Liên Xô, bị bắt và xử tử.

Chi tiết về cái chết của Reilly mãi đến thời gian gần đây mới được công khai hoá. Sinh thời, Đại tá Tình báo Liên Xô Boris Godz, người từng tham gia vào chiến dịch "nhử" S. Reilly cho biết: Ban lãnh đạo CHECA (vào thời điểm 1925 đã đổi tên là Tổng cục Chính trị toàn liên bang - OGPU) đã cho thành lập một tổ chức giả mang tên TREST nhằm thu hút các phần tử chống đối chính quyền Xô-viết. Mặc dù đã được cảnh báo trước về mối nguy hiểm đang rình rập tại Nga, song Reilly vẫn quay lại xứ sở này, tự chui đầu vào cái bẫy đã giăng sẵn ở Moscow, bị bắt và bị giết.

Trong cuốn "Sidney Reilly trong cơ quan mật vụ Anh" của tác giả Andrew Cook xuất bản gần đây, đại tá B.Godz được miêu tả là người từng thực hiện chiến dịch cài bẫy Reilly và chứng kiến cái chết của điệp viên nguyên mẫu cho 007.

Theo đại tá Godz, chính nhà lãnh đạo I. V. Stalin đã trực tiếp ra lệnh tử hình Reilly. Ba đồng đội của vị đại tá già là Ibrahim Abisalov, Grigory Feduleev và Grigory Suroezkin là những người trực tiếp thi hành án tử hình đối với S. Reilly trong một khu rừng. Thi thể Reilly sau đó được chuyển đến cơ quan chức năng của OGPU để giám định y khoa và chụp ảnh. Cho đến tận năm 1937, B.Godz vẫn còn giữ được khẩu súng ngắn đã từng bắn Reilly do chính người bạn I. Abisalov tặng. Rất tiếc là do những thăng trầm của thời cuộc, đại tá Godz đã không lưu giữ được khẩu súng đó.

Tác giả Adrew Cook đưa ra kết luận của ông về nhân vật về sau được chọn làm nguyên mẫu cho điệp viên 007 lừng danh: "Nghịch lí mang tính hài hước là ở chỗ, kẻ biết chiếm lòng tin của người khác thì bản thân đã trở thành nạn nhân của chính khả năng đó".

Nói cách khác, một tên lừa siêu hạng lại chết vì chính cú lừa do người khác thực hiện.

NGUYÊN PHONG