Ngày 17-12-2014, Chủ tịch Cuba Raul Castro và Tổng thống Mỹ Barack Obama đồng thời công bố quyết định tái thiết lập quan hệ ngoại giao, mở đường cho việc bình thường hóa quan hệ song phương sau 53 năm gián đoạn.
Quyết định trên là kết quả của một loạt các cuộc đàm phán bí mật ở cấp cao, trong đó có cuộc điện đàm trực tiếp giữa Chủ tịch Raul và Tổng thống Obama, với sự trung gian của Tòa thánh Vatican và Canada.
Chủ tịch Raul Castro từng nhiều lần bày tỏ sẵn sàng đối thoại với Chính phủ Mỹ trên cơ sở tôn trọng chủ quyền và bình đẳng trong tất cả các vấn đề gai góc nhất trong quan hệ song phương, và đây là thời điểm những ước mong đó trở thành hiện thực.
Tổng thống Obama thừa nhận chính sách trừng phạt, bao vây cấm vận chống Cuba đã lỗi thời, nhiều thời điểm chính nước Mỹ lại bị cô lập ở khu vực và quốc tế vì chính sách này khiến cho khả năng tạo ảnh hưởng của Washington ở Tây bán cầu bị hạn chế. Chính vì vậy, những điều chỉnh trong chính sách với Cuba sẽ tạo điều kiện để hai bên xích lại gần nhau hơn, tìm lại sự tin tưởng lẫn nhau để hướng tới một tương lai phát triển bền vững và ổn định ở khu vực.
Quyết định tái thiết lập quan hệ ngoại giao cho thấy cả Cuba và Mỹ đã sẵn sàng cho một mối quan hệ cùng chung sống trên cơ sở tôn trọng những khác biệt và quyết tâm giải quyết những bất đồng thông qua đối thoại và đàm phán.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là vấn đề chính đã được giải quyết; để hai bên thực sự bình thường hóa thì chính sách bao vây cấm vận kinh tế, tài chính và thường mại cần phải được dỡ bỏ. Chủ tịch Raul đề xuất hai bên cùng đưa ra các biện pháp để cải thiện tình hình và hướng tới việc bình thường hóa quan hệ song phương trên cơ sở luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ. Ông cũng nhấn mạnh rằng Cuba sẽ không từ bỏ các nguyên tắc CNXH của mình.
Hôm 19-12, Quốc hội Cuba đã nhất trí thông qua thỏa thuận mà La Habana đạt được với Washington về việc bình thường hóa quan hệ song phương.
Về phần mình, Tổng thống Obama khẳng định sẽ sớm thảo luận với Quốc hội để tìm cách dỡ bỏ chính sách bao vây cấm vận đã lỗi thời, đồng thời chỉ đạo Ngoại trưởng John Kerry sớm xúc tiến các cuộc đối thoại để chuẩn bị cho tiến trình bình thường hóa quan hệ song phương, đồng thời xem xét việc đưa Cuba ra khỏi danh sách các nước bảo trợ khủng bố, một yếu tố quan trọng để Mỹ có thể chấm dứt các lệnh trừng phạt đối với quốc đảo này.
Chính phủ Mỹ cũng quyết định điều chỉnh chính sách đi lại giữa hai nước, quy định về kiều hối, cho phép bán và xuất khẩu thương mại một số loại hàng hóa và dịch vụ tới Cuba, tạo điều kiện cho các cơ quan của Mỹ có thể mở tài khoản tại các ngân hàng của Cuba để tạo thuận lợi cho việc thực hiện những giao dịch tài chính được cho phép.
Để đạt được thỏa thuận lịch sử trên, Cuba đã nhất trí trả tự do cho Alan Gross - một điệp viên làm việc cho Chính phủ Mỹ bị kết án tù tại Cuba, trong khi Washington trả tự do cho 3 chiến sĩ tình báo Cuba bị giam giữ tại các nhà tù ở Mỹ.
Dư luận thế giới đã lên tiếng hoan nghênh quyết định của các nhà lãnh đạo Mỹ, Cuba. Mặc dù đây mới chỉ là bước đi đầu tiên trong quá trình dài trước mắt, song sự kiện này là bước ngoặt quyết định, đánh dấu mốc lịch sử để Mỹ sớm dỡ bỏ lệnh bao vây cấm vận kéo dài suốt hơn nửa thế kỷ qua, qua đó giúp thúc đẩy mối quan hệ song phương trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, văn hóa, giáo dục, thể thao... đáp ứng nguyện vọng chính đáng của nhân dân hai nước.
Tiến trình đàm phán chính thức hướng tới bình thường hóa quan hệ hoàn toàn giữa Mỹ và Cuba sẽ được khởi động tại Thủ đô La Habana vào cuối tháng 1-2015.
Đức Bình