Cán bộ, chiến sĩ Đại đội Công binh, Bộ CHQS tỉnh Gia Lai, hủy đạn còn sót lại sau chiến tranh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, quốc lộ 19 là con đường chiến lược, nối liền các tỉnh đồng bằng ven biển với mặt trận Bắc Tây Nguyên, nên kẻ địch thường xuyên tuần tra, kiểm soát rất gắt gao. Mỗi lần đi tuần, đến những đoạn nghi ngờ có lực lượng của ta phục kích, chúng thường dừng lại, dùng hỏa lực bắn mạnh vào hai bên đường. Khi có những đoàn xe quan trọng đi qua, địch thường cho máy bay tuần tiễu và rải quân chốt ở những đoạn đường trọng yếu để bảo vệ. Hằng ngày, trên đoạn đường này thường có từ 600-800 lượt xe quân sự của địch qua lại, chủ yếu là vào ban ngày và có lực lượng hộ tống đi cùng.

Để phá vỡ kế hoạch vận chuyển, tiếp tế lương thực thực phẩm, vũ khí trang bị nhằm chuẩn bị cho cuộc tiến công mùa khô của địch trên chiến trường Bắc Tây Nguyên và mừng Ngày Quốc khánh 2-9 của dân tộc, cuối tháng 8-1967, Ban Chỉ huy Tỉnh đội Gia Lai giao nhiệm vụ cho Đại đội Công binh 17 phối hợp cùng du kích huyện An Khê (nay là thị xã An Khê) tổ chức phục kích, tiêu diệt từ 20-30 xe địch, phá cầu, cắt giao thông trên đường 19. Tại thời điểm đó, Đại đội Công binh 17 là đơn vị có nhiều kinh nghiệm đánh phá giao thông, rất thông thạo địa bàn, từng hiệp đồng với dân quân, du kích các xã làm nhiều bom, mìn để đánh địch, đạt hiệu suất chiến đấu cao.

Sau khi trinh sát thực địa, các lực lượng thống nhất chọn khu vực phục kích là đoạn đường đèo dốc quanh co nối giữa hai cống Kà Tung và Đắk Pơ, cách trung tâm thị trấn An Khê 15km về hướng tây, xung quanh thoáng rộng, có nhiều bụi cây rậm, thấp, mọc sát ra mặt đường. Tuy đoạn đường này chỉ cách trận địa pháo binh Mỹ và tiểu đoàn địa phương quân ngụy khoảng 3km, nhưng với sự chuẩn bị chu đáo, kỹ càng, bảo đảm tốt yếu tố bí mật, bất ngờ, các lực lượng của ta rất phấn khởi, tự tin, quyết tâm giành chiến thắng.

Đúng 4 giờ sáng ngày 2-9-1967, các bộ phận vào chiếm lĩnh xây dựng công sự trận địa, ngụy trang kín đáo và bổ sung nhiệm vụ xong. Hai giờ sau, 3 xe tuần tra của địch đi qua khu vực này nhưng không phát hiện có lực lượng ta bố trí. Khoảng 8 giờ sáng, đài quan sát báo cáo, có một đoàn xe lớn khoảng 100 chiếc đang chạy từ hướng Quy Nhơn lên Gia Lai. Sau khi hội ý, Chỉ huy Đại đội công binh quyết định không đánh vì đoàn xe này quá lớn và có nhiều binh lính hộ tống, đi cùng. Kiên trì mật phúc, đến 17 giờ, đài quan sát ở hướng tây báo cáo, có một đoàn xe địch khoảng 40 chiếc từ Pleiku đang cơ động về, hiện còn cách trận địa 3km. Nhận định đây chính là mục tiêu cần nổ súng tiêu diệt, Đại đội trưởng ra lệnh cho các bộ phận chuẩn bị chiến đấu.

Khoảng 17 giờ 15 phút, toàn bộ đoàn xe địch lọt vào trận địa phục kích. Theo hiệp đồng, bộ phận chặn đầu bắn liền 2 quả B40, nhưng không trúng mục tiêu. Lợi dụng lúc hỗn loạn, 3 chiếc xe đi đầu tăng tốc chạy thoát, đến chiếc xe thứ tư thì mìn của ta phát nổ, toàn bộ quân địch trên xe bị tiêu diệt gọn; những chiếc xe phía sau không kịp giảm tốc độ, đâm vào nhau thành một hàng dài. Bị chặn đầu, khóa đuôi, chia cắt thành từng tốp nhỏ, quân địch hốt hoảng nhảy xuống vệ đường tìm cách chống trả, rồi bỏ chạy tán loạn về hướng An Khê. Sau 8 phút chiến đấu, ta làm chủ hoàn toàn trận đánh. Lúc này, máy bay địch từ An Khê cũng bắt đầu bay lên quần lượn, bắn phá chi viện. Đại đội trưởng ra lệnh cho các bộ phận gài mìn, thu dọn chiến trường, bí mật lui quân về vị trí tập kết.

Theo thống kê, trong trận này, ta phá hủy hoàn toàn 37 xe quân sự của địch (trong đó có 2 xe bọc thép M113), loại khỏi vòng chiến đấu 57 tên Mỹ, phá sập 2 cống, thu 1 đại liên, 2 máy thông tin, 0,5 tấn thuốc nổ, hơn 1.000 viên đạn và nhiều quân trang, quân dụng các loại. Về ta, có 2 đồng chí bị thương. Sáng 3-9, địch cho quân đến lấy xác, kéo xe và sửa đường nhưng tiếp tục bị vấp mìn khiến hàng chục tên thương vong.  

Trận phục kích giao thông trên quốc lộ 19 là trận đánh phối hợp có hiệu suất chiến đấu cao, là chiến công đặc biệt xuất sắc của Đại đội Công binh 17 và lực lượng dân quân, du kích địa phương chào mừng kỷ niệm 22 năm Ngày Quốc khánh 2-9.

Phát huy truyền thống vẻ vang của các thế hệ cha anh đi trước, những năm qua, cán bộ, chiến sĩ Đại đội Công binh 17 (Bộ CHQS tỉnh Gia Lai) luôn đoàn kết, chung tay khắc phục khó khăn, ngày đêm tích cực tham gia huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng công trình các công trình chiến đấu, phòng thủ, rà phá bom mìn, làm hồi sinh những vùng đất chết, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, là điểm sáng trong phong trào thi đua Quyết thắng của LLVT tỉnh. Kỷ niệm 76 năm Ngày Quốc khánh của dân tộc, cán bộ, chiến sĩ Đại đội Công binh 17 tự hào ôn lại những chiến công, truyền thống vẻ vang của đơn vị mình.

Bài và ảnh: Thuận An