Từ khói lửa Quảng Trị 1972 đến hành trình xây dựng quê hương Hưng Yên mới

Trận chiến lịch sử - biểu tượng bất tử của bản lĩnh và ý chí Việt Nam

Mùa hè năm 1972, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương đề ra một nhiệm vụ chiến lược: Giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Trị, tạo bước ngoặt quan trọng trong tiến trình giải phóng miền Nam. Sáu sư đoàn chủ lực cùng pháo binh, phòng không, thiết giáp, công binh... hợp lực mở chiến dịch có quy mô lớn bậc nhất trong toàn cuộc kháng chiến. Chỉ trong 32 ngày, từ ngày 30-3 đến 2-5-1972, quân ta đã giải phóng toàn bộ tỉnh Quảng Trị, đánh sập “lá chắn thép” mà Mỹ - ngụy từng tuyên bố là bất khả xâm phạm.

Trước nguy cơ mất cả Thừa Thiên Huế, chính quyền Sài Gòn phát động chiến dịch “Lam Sơn 72”, tung lực lượng tinh nhuệ nhất, được hỏa lực khổng lồ của không quân Mỹ yểm trợ. Cường độ bom đạn trút xuống Quảng Trị lên đến mức khó tưởng tượng: 328 nghìn tấn trong 81 ngày - tương đương bảy quả bom nguyên tử từng ném xuống Nhật Bản năm 1945. Hãng tin UPI đã viết: “Mặt đất Quảng Trị luôn rung chuyển như động đất”. Phó tổng thống Mỹ - Spiro Agnew thốt lên: “Chúa cũng không hiểu nổi sao họ có thể sống được ở đó!”.

Suốt 81 ngày đêm, lực lượng quân ta ở Thành cổ chiến đấu bằng ý chí “còn người, còn trận địa”, bằng tinh thần “mỗi tấc đất là một tấc vàng”. Có những đơn vị chỉ còn ba, bốn chiến sĩ; có những đêm vượt sông Thạch Hãn, một trăm người đi chỉ sáu mươi người trở về. Bình quân mỗi chiến sĩ phải gánh chịu lượng bom đạn tương đương 15-16 tấn.

Kết thúc chiến dịch, quân ta tiêu diệt hơn 26 nghìn tên địch, bắn rơi 205 máy bay, phá hủy hàng trăm xe cơ giới. Quan trọng hơn, chiến thắng Quảng Trị góp phần buộc Mỹ ký Hiệp định Paris (ngày 27-1-1973) và rút quân viễn chinh về nước - một bước ngoặt quyết định đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn.

Chiến thắng ấy vừa là thành quả của chiến lược quân sự vừa là chiến thắng của ý chí dân tộc, của sức mạnh đoàn kết, của tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.

Sự tri ân và tiếp nối truyền thống

Những người lính trở về từ Quảng Trị mang theo những mảnh bom trên cơ thể, những vết thương chiến trận chưa lành, cùng những ám ảnh suốt đời không thể kể hết. Nhưng cũng chính họ, bằng nghị lực phi thường, đã lao vào học tập, lao động, sản xuất, đóng góp vào xây dựng quê hương bằng tất cả khả năng của mình.

Để gìn giữ ký ức lịch sử và tiếp tục nghĩa tình đồng đội, năm 2013, Chính phủ cho phép thành lập Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị 1972 toàn quốc. Tỉnh Hưng Yên và Thái Bình - hai địa phương có nhiều chiến sĩ tham gia chiến trường Quảng Trị - nhanh chóng thành lập Hội cấp tỉnh. Sau hơn một thập kỷ hoạt động, các Hội đã xây dựng hệ thống tổ chức bài bản, sinh hoạt nền nếp, trở thành điểm tựa tinh thần quan trọng.

Năm 2025, đất nước bước vào cuộc cải cách hành chính lớn nhất kể từ Đổi mới. Theo Nghị quyết 202/2025/QH15 của Quốc hội, tỉnh Thái Bình và Hưng Yên được hợp nhất thành tỉnh Hưng Yên mới. Trên cơ sở đó, hai Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị được sáp nhập thành một tổ chức chung - Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 tỉnh Hưng Yên.

Đến nay, toàn tỉnh có 3.009 hội viên, đa số là thương binh, bệnh binh, người bị nhiễm chất độc da cam. 159 chi hội đã được thành lập, phủ kín toàn bộ địa bàn tỉnh, duy trì sinh hoạt thường kỳ, triển khai nhiều chương trình nghĩa tình đồng đội, tham gia tích cực vào các phong trào thi đua yêu nước và các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội ở cơ sở.

Nhiều hội viên là bí thư chi bộ, trưởng thôn, trưởng ban công tác mặt trận, cán bộ đoàn thể... giữ vai trò nòng cốt trong phong trào xây dựng nông thôn mới, đời sống văn hóa và giữ gìn an ninh trật tự.

Hội không chỉ là nơi gắn kết đồng đội, mà còn là một lực lượng xã hội mẫu mực trong việc lan tỏa truyền thống yêu nước, giáo dục thế hệ trẻ, và góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân.

Giáo dục truyền thống và lan tỏa tinh thần cách mạng trong thời kỳ đổi mới

Trong nhiệm kỳ qua, Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị tỉnh Hưng Yên chú trọng công tác bồi dưỡng nhận thức chính trị, củng cố niềm tin của hội viên vào đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Nhiều buổi sinh hoạt chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh, về truyền thống Thành cổ Quảng Trị, về nhiệm vụ xây dựng quê hương trong giai đoạn mới đã trở thành nguồn sinh khí tư tưởng quan trọng.

Các hội viên luôn nêu cao tinh thần gương mẫu trong đời sống: Chấp hành pháp luật, xây dựng gia đình văn hóa, vận động con cháu sống thiện lương, tiến bộ. Họ chính là cầu nối đặc biệt giữa quá khứ và hiện tại, là những tấm gương sống giúp thế hệ trẻ hiểu rõ giá trị của hòa bình.

Tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, “Đồng đội mãi mãi là anh em” được các cấp Hội duy trì bằng những hoạt động cụ thể: Thăm hỏi hội viên ốm đau, hỗ trợ gia đình khó khăn, trao quà cho các hoàn cảnh mắc bệnh hiểm nghèo. Tỉnh Hưng Yên cũ trong 12 năm đã tặng 950 lượt quà, xây mới 11 nhà, sửa chữa 4 nhà, tặng 35 sổ tiết kiệm. Tỉnh Thái Bình cũ 5 năm gần đây xây dựng 15 nhà “Ấm tình đồng đội”, tặng 35 xe lăn, cùng hàng trăm suất quà Tết mỗi năm.

Nhiều hội viên phối hợp với gia đình và các cơ quan chức năng trong tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Ở Hưng Yên cũ, 49 liệt sĩ đã được đưa về an táng quê nhà, góp phần trả lại tên cho những người đã ngã xuống.

Bên cạnh đó, hội viên còn tích cực phát triển kinh tế, xây dựng các mô hình sản xuất, trang trại, doanh nghiệp nhỏ. Dù tuổi cao, họ vẫn là lực lượng đi đầu trong lao động, sáng tạo - tiếp tục cống hiến cho quê hương bằng bàn tay và khối óc.

Trong Đại hội Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 tỉnh Hưng Yên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 vừa được tổ chức, Đại hội không chỉ vinh danh những con người bình dị đã từng tham gia những ngày tháng bi tráng bảo vệ Thành cổ Quảng Trị, mà còn tri ân những người vợ, người mẹ ở hậu phương một lòng hướng về tiền tuyến, âm thầm hy sinh tuổi xuân để chồng, con yên tâm chiến đấu.

Bà Đặng Thị Xơ (ở thôn Văn Hanh, xã Lê Lợi, tỉnh Hưng Yên) là biểu tượng của sự thủy chung và lòng son sắt. Bà chỉ được sống với chồng - liệt sĩ Lê Văn Huỳnh - đúng 7 ngày. Cuộc chia ly không lời từ biệt, chỉ có vài lá thư còn vương nước mắt. Trong thư, người lính trẻ dặn vợ: “Nếu có điều kiện, hãy bước đi bước nữa”. Nhưng bà đã không làm vậy. Suốt 29 năm, bà âm thầm tìm kiếm và cuối cùng đưa được hài cốt chồng trở về quê mẹ. Sự chung thủy của bà là tấm gương sáng của phẩm hạnh Việt Nam, cũng là lời nhắc nhở rằng chiến tranh không chỉ lấy đi mạng sống, mà còn cướp mất hạnh phúc của biết bao gia đình.

CCB Lê Xuân Chinh - nhân vật trong bức ảnh “Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị” - mang trong người mảnh pháo, căn bệnh phổi triền miên và 30 năm sống không chế độ vì thất lạc hồ sơ. Nụ cười của ông giữa bom đạn năm xưa hôm nay vẫn nguyên vẹn sự lạc quan, nhưng ẩn chứa sau đó là cả một cuộc đời gian khổ. Sau khi phục viên vì sức khỏe yếu được hơn một năm, người con quê hương Thái Bình (cũ) quyết định lên Tây Bắc làm kinh tế mới. Hiện giờ, gia đình ông ở xã Thanh Yên, huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên). Ông có hai người con, đứa cháu nội duy nhất chịu di chứng chất độc da cam. Người cháu ấy bị bệnh tật hành hạ suốt 13 năm và mới mất cách đây chưa đầy hai năm. Vợ ông suốt nhiều năm trở thành “y tá bất đắc dĩ”, đêm nào cũng tiêm thuốc giúp chồng thở được. Đến năm 2002, khi nhân vật trong ảnh được xác minh còn sống, ông mới nhận được chế độ thương binh. Ông nói: “Sống sót đã là điều may mắn hơn bao đồng đội”.

Bà Nguyễn Thị Thu (ở xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị) - nguyên mẫu của nhân vật o Hồng trong phim “Mưa đỏ” - ở tuổi 18 đã cùng cha chồng chèo đò, đưa từng đoàn bộ đội vượt sông vào Thành cổ trong mùa hè đỏ lửa 1972. Đêm tối, bom pháo, xác người trôi theo dòng nước... tất cả không khiến bà chùn bước. Không thể nhớ hết bà đã chèo bao chuyến đò, chỉ biết rằng mỗi chuyến là một lần đối mặt tử thần. Bà kể lại với giọng nghẹn ngào, bởi ký ức ấy không thể nào phai: Những gương mặt trẻ trung bước lên thuyền rồi không bao giờ trở lại.

Những câu chuyện ấy - cùng hàng triệu câu chuyện chưa kịp kể khác - là nền tảng cảm xúc để mỗi người hiểu sâu sắc hơn giá trị của hòa bình.

Từ ký ức chiến tranh đến trách nhiệm xây dựng quê hương Hưng Yên mới

Tỉnh Hưng Yên mới - được thành lập trên cơ sở hợp nhất Hưng Yên và Thái Bình - đang đứng trước những cơ hội phát triển lớn lao. Đây là thời điểm đòi hỏi mỗi người dân, mỗi tổ chức đều phải chung sức, đồng lòng, xây dựng một quê hương giàu đẹp, văn minh, hiện đại. Trong hành trình ấy, Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị tỉnh Hưng Yên mang trên mình một sứ mệnh thiêng liêng: Ký ức về chiến tranh không phải để khơi dậy đau thương, mà để nhắc nhở về trách nhiệm. Hội chính là cầu nối giúp thế hệ trẻ hiểu rằng hòa bình hôm nay không tự nhiên mà có - đó là kết tinh của máu xương biết bao người.

Phát biểu tại Đại hội Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 tỉnh Hưng Yên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Đại tá Nguyễn Quang Tiệp - Chủ tịch Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 tỉnh Hưng Yên nhiệm kỳ 2025-2030 khẳng định: Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua từ mùa hè đỏ lửa 1972, nhưng hình ảnh người chiến sĩ Thành cổ, người vợ chờ chồng, người con gái chèo đò giữa dòng lửa đạn... vẫn còn đó như những tượng đài bất tử. Họ nhắc chúng ta rằng hòa bình hôm nay là tài sản vô giá, phải được gìn giữ bằng trách nhiệm và hành động. Hội tiếp tục thực hiện các hoạt động nghĩa tình, chăm sóc thương binh, bệnh binh, hỗ trợ hội viên nghèo, đồng hành với gia đình liệt sĩ - để “người sống được ấm lòng, người đã khuất được an yên”. Những người lính Thành cổ năm xưa, giờ tóc bạc nhưng lòng son vẫn vẹn nguyên, tiếp tục đóng góp vào công cuộc phát triển quê hương: Xây dựng nông thôn mới, bảo vệ an ninh trật tự, phát triển kinh tế gia đình, giữ gìn đời sống văn hóa.

Trong chiến dịch lịch sử “81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị”, CCB Nguyễn Quang Tiệp chiến đấu trong đội hình Trung đoàn 48, Sư đoàn 390, Quân đoàn 1. Năm tháng ấy, nơi từng vạt ruộng đều thấm máu đồng đội, nơi mỗi tấc đất đều bị bom đạn cày nát, đã trở thành dấu mốc không bao giờ phai trong cuộc đời người lính trẻ. Sau khi nghỉ hưu, với ý thức phải tiếp tục cống hiến cho xã hội, Đại tá Nguyễn Quang Tiệp thành lập Công ty TNHH Tuấn Tài, sau đổi tên thành Công ty TNHH Xây dựng và Kinh doanh Tuấn Anh, hoạt động trong các lĩnh vực xây dựng hạ tầng, dân dụng, thủy lợi và giao thông. Ông bắt đầu bằng những công trình nhỏ: Mương thoát nước, nhà văn hóa, trường mẫu giáo... rồi dần xây dựng uy tín, mở rộng hoạt động ra các tỉnh Thái Bình, Thanh Hoá, Hà Nội, Ninh Thuận... Đến nay, Công ty của ông duy trì doanh thu trung bình trên 150 tỷ đồng/năm; thu nhập công nhân đạt 7-12 triệu đồng/tháng.

Trong bối cảnh tỉnh Hưng Yên mới bước vào chặng đường phát triển mới, Hội Chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 tiếp tục giữ vai trò đặc biệt: Là nơi lưu giữ ký ức lịch sử, nơi nuôi dưỡng nghĩa tình đồng đội và là lực lượng góp phần làm nên sức mạnh đoàn kết của tỉnh nhà.

Phát huy truyền thống anh hùng, hội viên toàn tỉnh nguyện đoàn kết, đổi mới, cống hiến, xây dựng Hưng Yên ngày càng giàu mạnh - để xứng đáng với sự hy sinh của cha anh, và để những giá trị vĩnh hằng từ Thành cổ Quảng Trị mãi soi sáng con đường đi lên của quê hương đất nước.

Đại tá Nguyễn Quang Tiệp (thứ hai trái sang) tặng hoa các đại biểu được vinh danh tại Đại hội (từ trái qua phải): Bà Đặng Thị Xơ, CCB Hoàng Văn Thông, CCB Lê Xuân Chinh, CCB Lương Văn Bạo và bà Nguyễn Thị Thu.