Mực thước như Tướng quân Nguyễn Quốc Thước

Con đường binh nghiệp

Đầu năm 1949, chàng thanh niên trí thức Nguyễn Quốc Thước tình nguyện nhập ngũ, đi học Trường Sĩ quan lục quân Trần Quốc Tuấn (khóa V). Cuối năm 1950 ra trường, ông vào chiến trường Bình - Trị - Thiên cùng đơn vị vượt qua muôn vàn khó khăn giữ vững địa bàn phát động kháng chiến giành thắng lợi. Trong chiến dịch Trung Hạ Lào cuối năm 1953 - đầu năm 1954, với cương vị Đại đội phó rồi Đại đội trưởng, ông đã chỉ huy đơn vị phối hợp cùng các đơn vị bạn và bộ đội Pha-thét Lào chiến đấu dũng cảm, mưu trí tiêu diệt nhiều tiểu đoàn lính Âu - Phi, bắt tù binh, thu vũ khí của địch, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Quân uỷ Trung ương và Tổng tư lệnh giao là kìm chân lực lượng lớn chủ lực của địch từ xa, tạo điều kiện cho chiến trường chính Điện Biên Phủ giành thắng lợi.

Năm 1965, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc ta đang ở thời kỳ ác liệt nhất, ông được điều động vào chiến trường Tây Nguyên. Mười năm gian khổ cùng bộ đội Mặt trận B3 - Tây Nguyên, cùng nhân dân các dân tộc chiến đấu giành đất, giữ dân với những chiến thắng vang dội ở cứ điểm A Sầu, Sa Thầy, Pô Cô, Đak Tô - Tân Cảnh, bắc Kon Tum... Có những lần đồng chí nhận nhiệm vụ đột xuất của lãnh đạo Mặt trận Tây Nguyên dẫn Trung đoàn 24 hành quân khẩn cấp tham gia “Mặt trận An Sơn” ở Hạ Lào, xuôi dòng Sê-kông xuống giải phóng thị xã Stung-treng, đông bắc Campuchia, rồi đột ngột nhận lệnh trở lại Tây Nguyên với nhiệm vụ khác khó khăn hơn. Lại chỉ huy hành quân chiến đấu, phối hợp giải phóng tỉnh A-tô-pư và một vùng rộng lớn trên cao nguyên Bô-lô-ven, ổn định tình hình nhân dân, tạo thế liên hoàn chiến lược Trung Đông Dương, giữ vững và mở rộng hành lang an toàn cho đường Hồ Chí Minh đảm bảo vận tải cung cấp hậu cần thông suốt vào Nam. Trung đoàn 24A do đồng chí Nguyễn Quốc Thước chỉ huy chiến đấu đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được Chính phủ nước Việt Nam và Chính phủ nước Lào cùng tặng Huân chương.

Đến chiến dịch giải phóng Tây Nguyên, đồng chí là quyền Tham mưu trưởng của Mặt trận, trực tiếp báo cáo và nhận mệnh lệnh từ Quân ủy Trung ương xây dựng kế hoạch giải phóng Tây Nguyên. Tiếp nối là cùng Quân đoàn 3 tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng hoàn toàn miền Nam. Sau đó đồng chí tiếp tục chỉ huy Quân đoàn 3 làm nhiệm vụ bảo vệ biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc, về lại lãnh đạo chỉ huy Quân khu 4 quê hương...

Những dấu ấn khi làm đại biểu Quốc hội

Ông là đại biểu Quốc hội 3 khóa liên tục (khóa VIII, khóa IX và khóa X). Trong những năm ông là đại biểu Quốc hội, cũng là giai đoạn đầu của công cuộc đổi mới, đất nước còn nhiều khó khăn, hoạt động của các cơ quan nhà nước, trong đó có Quốc hội cũng đang đổi mới. Ông thường có nhiều đóng góp xây dựng pháp luật hay đánh giá sắc sảo về kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, đối ngoại, đề xuất chính sách, nhất là chính sách với hậu phương Quân đội, với thương binh, bệnh binh và CCB. Ông là đại biểu luôn tích cực phát biểu và nổi tiếng với phong cách thẳng thắn, có lúc rất quyết liệt, gay gắt. Nhiều năm trước, trong Quốc hội và cả những người quan tâm theo dõi hoạt động của Quốc hội thường nhớ câu “nhất Thước, nhì Trân, tam Lân, tứ Quốc”. Đó là nhận định vui về những đại biểu hăng hái phát biểu, lập luận sắc bén, có nhiều đóng góp tại các phiên họp toàn thể của Quốc hội.

Ông luôn tâm niệm: Dù là đại biểu kiêm nhiệm còn phải lo nhiều nhiệm vụ chuyên môn khác, nhất là khi làm Tư lệnh Quân khu 4, nhưng đã là đại biểu của nhân dân, do nhân dân tín nhiệm bầu ra thì không thể để mang tiếng là “Nghị gật”. Để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ đại biểu Quốc hội, xứng đáng với sự tin cậy của nhân dân, ông đã tìm hiểu, tự học hỏi nghiên cứu nhiều tài liệu về các lĩnh vực kinh tế - xã hội, nhất là lắng nghe từ thực tiễn cuộc sống.

Vốn đức tính thẳng thắn, cương nghị, luôn mong cán bộ của Đảng, của Nhà nước được Quốc hội tin tưởng phê chuẩn hay bầu giữ các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước phải thật sự là công bộc của dân, không dựa vào chức quyền để tham nhũng, quan liêu làm khó cho dân. Ông thấy có bộ, ngành khi ban hành chủ trương, quyết định không đứng trên lợi ích của dân,... mà tại các phiên chất vấn trực tiếp trên hội trường, ông hay hỏi những câu rất hóc, nêu những vấn đề nóng và trúng. Có lần ông nêu vấn đề cần thanh toán tiền đường điện nông thôn do nhân dân tự làm, nay ngành điện chuyển sang kinh doanh, yêu cầu là phải bồi hoàn lại cho dân. Qua nhiều kỳ họp của hai nhiệm kỳ khóa IX và khóa X mà Bộ Năng lượng (sau này là Bộ Công Thương) cứ trả lời loanh quanh, không giải quyết đến nơi đến chốn. Ông đã đề nghị thẳng lên Thủ tướng là phải trả lời công khai trước cử tri, Thủ tướng Phan Văn Khải đáp ứng đã trả lời là Nhà nước sẽ bồi hoàn lại cho dân để đưa vào đầu tư cơ sở hạ tầng, cán bộ không được bớt xén, thế là dân yên tâm và hoan nghênh Thủ tướng, càng quý ông đại biểu là sĩ quan Quân đội hay nói thẳng vì lợi ích chính đáng của dân và tin hơn vào hoạt động của Quốc hội.

Đóng góp với Trung ương Đảng

Ông Nguyễn Quốc Thước là đại biểu chính thức dự 4 kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng (từ Đại hội V đến Đại hội VIII) và là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương khóa VI (nhiệm kỳ 1986 đến 1991). Đây là giai đoạn mà tình hình các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó có Liên Xô là trụ cột đang rơi vào trì trệ và khủng hoảng nghiêm trọng, bọn cơ hội xét lại đang tìm cách chiếm quyền lãnh đạo, dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa. Tình hình xấu đó tác động sâu sắc đến nội bộ Đảng ta và nhân dân ta. Đã có một số luận điểm về đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng được phát tán, tuyên truyền, mà người có chủ trương ấy là ông Trần Xuân Bách - Ủy viên Thường trực Bộ Chính trị.

Tại Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương khóa VI đã bắt đầu cuộc đấu tranh chống lại các quan điểm đa nguyên, đa đảng. Trên địa bàn Quân khu 4, cũng có biểu hiện dao động ở một số người, ảnh hưởng đến tư tưởng cán bộ đảng viên trong Quân khu. Với tư cách là Phó bí thư Đảng ủy, Tư lệnh Quân khu, ông đã kịp thời chấn chỉnh, đấu tranh kiên quyết với những nhận thức sai lệch, mơ hồ về dân chủ, khẩn trương thống nhất quan điểm trong Thường vụ Quân khu. Với tư cách là Ủy viên Trung ương Đảng, ông đã làm văn bản báo cáo lên đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh và Bộ Chính trị kiên quyết đề nghị kiểm điểm, xử lý thật nghiêm ông Trần Xuân Bách và những người đồng quan điểm để giữ vững sự thống nhất trong Đảng, trước hết là trong Ban Chấp hành Trung ương. Tại Hội nghị lần thứ 8, Trung ương đưa vấn đề vi phạm của ông Trần Xuân Bách ra xem xét, ông Nguyễn Quốc Thước đã trình bày ý kiến tổng hợp của Đảng bộ Quân khu 4 và thẳng thắn nêu ý kiến cá nhân phê phán tính chất nghiêm trọng trong quan điểm sai trái làm suy yếu Đảng của ông Trần Xuân Bách, đề nghị Trung ương kỷ luật nghiêm. Và thực tế Ban chấp hành Trung ương Đảng đã bỏ phiếu khai trừ ông Bách ra khỏi Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương.

Ngày 26-12-2020, tại hội trường Bộ Quốc phòng, Trung tướng Nguyễn Quốc Thước vinh dự được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thừa ủy quyền của Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu "Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân" vì những thành tích xuất sắc trong chiến đấu và chỉ huy chiến đấu, lãnh đạo chỉ đạo các đơn vị trong Quân đội những năm tháng hào hùng, oanh liệt của đất nước cho vị Trung tướng già, người CCB mẫu mực, người đảng viên chân chính, người đại biểu gần gũi của dân. Được tin Trung tướng Nguyễn Quốc Thước được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, hàng trăm đồng đội cũ từ khắp nơi về chúc mừng ông tại nhà riêng. Có đồng chí nói vui: Thủ trưởng của chúng ta còn xứng đáng là Anh hùng cả khi đã nghỉ hưu vì công lao tận tình chăm sóc bác gái hơn chục năm bệnh nặng cuối đời. Ông cười vui: Chính bà ấy đã là chỗ dựa tinh thần tuyệt vời với tôi, suốt mấy chục năm tần tảo ở quê nghèo Nghệ An để tôi yên tâm đi đánh giặc. Rồi ông nói thật chân thành: “Tôi muốn tặng danh hiệu Anh hùng này cho bà nhà tôi”.

Dù không còn khỏe nhưng ông vẫn minh mẫn, thường xuyên theo dõi tình hình thời sự của đất nước, nhất là về các Hội nghị Trung ương hay các kỳ họp của Quốc hội, nơi mà những năm trước ông có nhiều đóng góp.