CƠ QUAN CỦA TRUNG ƯƠNG HỘI - TIẾNG NÓI CỦA CỰU CHIẾN BINH VIỆT NAM

“Đội quân tóc dài” Khu 5 trên “vành đai diệt Mỹ”

Đỗ Thị Ngọc Diệp • 16/10/2025 - 20:17

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, “vành đai diệt Mỹ” xuất hiện lần đầu tiên trên chiến trường Khu 5. Đó là hệ thống những làng xã chiến đấu liên hoàn, bao quanh, áp sát các căn cứ quân sự Mỹ nhằm vây hãm, tiêu hao, tiêu diệt địch. Là lực lượng chiến đấu thường trực tại đây, dưới sự chỉ đạo của Khu uỷ, phụ nữ Khu 5 hoạt động rộng khắp trên nhiều lĩnh vực từ đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang đến binh vận, phục vụ chiến trường, chăm lo hậu cứ ở cả nông thôn, thành thị cũng như vùng rừng núi.

mot-doi-nu-du-kich-tai-vanh-dai-diet-my-anh-tl — *Một đội nữ du kích tại vành đai diệt Mỹ. Ảnh TL*

Tại các khu vực có quân Mỹ đóng, phụ nữ xung phong gánh vác mọi công việc, mọi trách nhiệm, kể cả đảm nhận vai trò của bí thư chi bộ, chủ tịch chính quyền, xã đội, đội công tác, giao liên, tiếp tế cho căn cứ... Với tấm lòng yêu quê hương đất nước, căm thù giặc sâu sắc, cùng với hăng hái vận động chồng con tòng quân giết giặc, chị em tham gia vào lực lượng thanh niên xung phong và du kích thôn, xã. Đối mặt với kẻ thù được trang bị nhiều vũ khí hiện đại, “đội quân tóc dài” không hề nao núng. Vừa gài chông, mìn đánh địch đi càn, vừa đấu tranh chính trị trực diện bằng lý lẽ và tình cảm của người mẹ, người chị, làm thức tỉnh ý thức dân tộc, hạn chế hành động khủng bố của giặc.

Tháng 8-1965, hàng trăm phụ nữ ở 2 “vành đai diệt Mỹ” là Hoà Vang (Đà Nẵng) và Bắc Chu Lai (Quảng Nam) tổ chức các cuộc đấu tranh trực diện với quân Mỹ chống các hành động cướp bóc, phá hoại hoa màu, bảo vệ tài sản nhân dân, buộc chúng phải chấp nhập bồi thường. Phát huy kinh nghiệm đó, từ những tháng cuối năm 1965, hầu hết các địa phương của Quảng Nam, Đà Nẵng, Gia Lai, hàng ngàn phụ nữ đã bao vây quân Mỹ, cản đầu xe M113, không cho địch cày ủi hoa màu, nhà cửa, nương rẫy.

Ở mũi binh vận, các mẹ, các chị đã vận động, lôi kéo binh lính nguỵ, giải thích chính sách của cách mạng, khơi dậy tinh thần dân tộc, khơi sâu mâu thuẫn trong nội bộ địch làm cho chúng hoang mang, bỏ ngũ hoặc làm nội tuyến cho ta; vận động các gia đình binh sĩ nguỵ kêu gọi chồng, con, em trở về với cách mạng. Đối với quân Mỹ và chư hầu, phụ nữ theo học những lớp học tiếng Anh, tiếng Hàn để thuận tiện tiếp cận, rải truyền đơn, trưng biểu ngữ, tranh ảnh, khẩu hiệu, áp phích khơi gợi nỗi nhớ gia đình, quê hương, gây tâm lý hoang mang, bất mãn, vận động binh lính phản chiến, đòi về nước, hạn chế tính hung hăng, hiếu chiến...

Trong cuộc nổi dậy làm chủ của nhân dân Đà Nẵng từ tháng 3 đến tháng 5-1966, có khoảng 10 đến 15 vạn lượt phụ nữ tham gia xuống đường và 15 vạn chị em tham gia bãi công, góp phần quan trọng vào cao trào chống Mỹ - Thiệu ở đô thị. Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1968, ở Đà Nẵng và Quảng Nam, hàng vạn chị em tham gia tiến sát vào cửa ngõ thành phố, trung tâm thị xã, huyện lỵ để đấu tranh, có nơi đã chiếm được quận lỵ, trị trấn.

Tại huyện Điện Bàn (Quảng Nam), nữ du kích xã Điện Thọ là Trần Thị Chính đã dùng mưu kế tay không bắt sống giặc Mỹ. Mẹ Bảy ở Điện Hoà tự tay đặt mìn giết và làm bị thương 12 tên Mỹ... Ngày 25-6-1966, 3 nữ du kích Nguyễn Thị Tranh, Nguyễn Thị Hưởng, Lê Thị Luận và tiểu đội du kích Quyết tử của xã Điện Thắng đánh đồn Ngũ Giáp, làm nên chiến công vang dội giữa ban ngày.

Ở Tam Kỳ (Quảng Nam), ngày 20-2-1966, tiểu đội nữ du kích Kỳ An do xã đội phó Trương Thị Đào chỉ huy đã dựa vào giao thông hào, ụ chiến đấu đón đánh 1 tiểu đoàn Mỹ từ Cẩm Phước tràn xuống làng Phú Lai, diệt một số tên, bắn bị thương nhiều tên khác, bẻ gãy đợt tấn công của địch.

Trong phong trào “Tìm Mỹ mà đánh, tìm nguỵ mà diệt” xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu. Đó là du kích Đặng Thị Én, người con gái kiên trung của vùng cát Điện Ngọc, Huyện đội phó Điện Bàn, kiên cường trong chỉ huy chiến đấu, đánh được nhiều trận xuất sắc. Chị hai lần được tặng thưởng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ” cấp ưu tú, hai lần được tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt xe cơ giới” và năm 1978, được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Tại An Khê (Gia Lai), phụ nữ tích cực tham gia vào việc cắm chông thò, cạm bẫy, đào công sự, hầm bí mật, hầm cất giấu tài sản, đồng thời vận động nhân dân hạ thấp nhà sàn để tránh bom đạn của quân thù.

Chăm lo công tác hậu cần phục vụ du kích, bộ đội bám trụ, các mẹ, các chị không ngại mưa bom bão đạn, giải quyết sáng tạo và có hiệu quả từ việc vận động các gia đình lập hũ gạo nuôi quân, tiếp tế cơm nước, súng đạn đến vận chuyển, chăm sóc, cứu chữa thương bệnh binh, thu dọn chiến lợi phẩm...

Trưởng thành từ những “vành đại diệt Mỹ”, nhiều nữ thanh niên hăng hái gia nhập các đơn vị quân đội làm nhiệm vụ trên địa bàn Khu 5 thời chống Mỹ như: Tiểu đoàn vận tải 232 (Cục Hậu cần Quân khu 5) với hơn 600 nữ quân nhân; Sư đoàn 3 Sao Vàng có hơn 700 nữ quân nhân đảm nhận tiếp lương, tải đạn ra chiến tường, làm công tác nuôi quân, y tá, tải thương hay trực tiếp cầm súng chiến đấu với quân thù.

Không thể nào nói hết những cống hiến to lớn, bền bỉ và sự hy sinh thầm lặng của “đội quân tóc dài” trên “vành đai diệt Mỹ” Khu 5, góp phần làm nên bản anh hùng ca của dân tộc: Đại thắng mùa Xuân 1975. Các mẹ, các chị xứng đáng với lời khen tặng của đồng chí Tổng Bí thư Lê Duẩn : “Trong bức tranh hùng vĩ của chiến tranh nhân dân, đâu đâu cũng có phụ nữ, những người gan vàng, dạ sắt, không hề khiếp sợ, không chịu cúi đầu, hiên ngang chiến đấu đến cùng để cứu nước, cứu nhà”.