Đối ngoại Quốc phòng nhìn từ Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam - Campuchia lần thứ 2

Sự kiện có sự tham gia của lãnh đạo quốc phòng cấp cao, lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới và đông đảo nhân dân hai bên, đồng thời bao gồm các hoạt động hội đàm, tuần tra song phương, tô son cột mốc, khởi công công trình hữu nghị và giao lưu sĩ quan trẻ,...

Khi nghi lễ đi cùng hành động

Nghi thức tô son cột mốc, trồng cây hữu nghị và tuần tra chung là những hình ảnh mà công chúng dễ tiếp nhận, có ý nghĩa vượt xa giá trị tuyên truyền. Đó là biểu hiện công khai của cam kết bảo vệ chủ quyền, quản lý biên giới hòa bình và đồng thời là biện pháp củng cố niềm tin lẫn nhau giữa lực lượng hai nước.

Khi hai Bộ trưởng Quốc phòng cùng nhau thực hiện nghi thức này, thông điệp gửi tới cả trong nước và khu vực rất rõ, quan hệ quốc phòng Việt Nam -Campuchia đang vận hành trên nền tảng thực chất, có cơ sở hành động chung để xử lý tình huống tại biên giới.

Tuy mang tính nghi lễ, nhưng tuần tra song phương, kết nghĩa đồn/trạm, diễn tập quân y, cứu trợ nhân đạo, khám chữa bệnh phát thuốc miễn phí chó nhân dân 2 nước thể hiện chiều sâu hành động.

Đây là những hoạt động “đánh trực tiếp” vào năng lực phối hợp, xử lý tội phạm xuyên quốc gia, chống vận chuyển bất hợp pháp, hỗ trợ dân cư khi thiên tai, và xử lý các vụ việc phát sinh nơi tuyến biên.

Việc chuyển từ đối thoại sang hành động chung giúp thu hẹp “khoảng trống thực thi”, điều mà nhiều thỏa thuận chỉ dừng ở lời nói không làm được.

Đối ngoại quốc phòng vì nhân dân

Một điểm sáng trong giao lưu lần này là việc khởi công Trường Tiểu học Sang Sovan tại huyện Svay Teap (tỉnh Svay Rieng), do Bộ Quốc phòng Việt Nam hỗ trợ. Đó là một minh chứng cụ thể cho mô hình “đối ngoại quốc phòng vì con người”.

Việc đầu tư cho giáo dục, y tế và cơ sở hạ tầng nhỏ ở khu vực biên giới không chỉ nâng cao đời sống vật chất cho cộng đồng mà còn tạo nên “vùng đệm tinh thần” cho quan hệ hữu nghị; dân chúng sống tốt hơn sẽ ít bị lợi dụng, dễ tin tưởng vào cơ chế phối hợp song phương.

Mô hình này có hai lợi thế chiến lược, đó là, tăng tính bền vững cho hợp tác an ninh, lợi ích đời sống làm giảm xung đột vi mô trên biên giới; và gia tăng “mềm” trong quan hệ quốc phòng, là tạo ra vốn xã hội thuận tiện cho hợp tác sâu hơn về công nghệ, đào tạo và trao đổi chuyên môn.

Vì vậy, việc biến các công trình hữu nghị thành chuỗi dự án có giám sát, bảo trì và phát triển liên tục là điều cần được đặt ưu tiên.

Quản lý biên giới thời nay là quản trị rủi ro liên ngành. Các hoạt động tại giao lưu cho thấy hai bên hướng tới liên thông giữa biên phòng, hải quan, cảnh sát, lực lượng hiến binh và chính quyền địa phương. Những việc này nhằm giảm đáng kể nguy cơ leo thang từ sự cố nhỏ thành sự cố chính trị.

Ảnh hưởng khu vực và vị trí chiến lược của hợp tác song phương

Mối quan hệ quốc phòng hiệu quả giữa Việt Nam và Campuchia không chỉ là lợi ích song phương, đó là củng cố môi trường an ninh ổn định trong khu vực Tiểu vùng sông Mekong và ASEAN.

Khi hai nước láng giềng giải quyết được tranh chấp, phối hợp tốt công tác quản lý biên giới, khu vực lân cận sẽ bớt “điểm nóng” tiềm tàng và thuận lợi cho phát triển kinh tế, thương mại xuyên biên giới.

Hơn nữa, mô hình hợp tác thực chất này có thể trở thành minh chứng tích cực cho đối ngoại quốc phòng "đóng góp cho hòa bình khu vực", một thông điệp có giá trị trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ở Đông Nam Á.

Do đó, cần củng cố cơ chế pháp lý và hành chính cho tuần tra chung, như phải có văn bản hướng dẫn chi tiết về phạm vi hoạt động, quyền và trách nhiệm của lực lượng tuần tra song hành để tránh chồng chéo thẩm quyền khi phối hợp.

Chuyển các công trình hữu nghị thành dự án liên tục, thiết kế gói hỗ trợ có lộ trình bảo trì, đào tạo giáo viên/nhân viên và giám sát hiệu quả, tránh tình trạng “khởi công rồi để đó”.

Tổ chức các khóa đào tạo chung về quản lý di cư, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, y tế khẩn cấp, và quản lý thiên tai cho cán bộ biên phòng hai nước.

Đẩy mạnh truyền thông đối ngoại có chiến lược, minh bạch hóa hoạt động, kể cả những bước triển khai hậu giao lưu, để cộng đồng biên giới và dư luận khu vực hiểu đúng, tránh khoét sâu hiểu lầm.

Tăng cường đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật biên giới, như hệ thống liên lạc, cầu phao, đường giao thông nông thôn… là những yếu tố thực tế giúp phản ứng nhanh và hiệu quả khi có sự cố.

Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam - Campuchia lần thứ 2 đã cho thấy một thực tế quan trọng, đó là đối ngoại quốc phòng hiệu quả là tổng hòa của nghi lễ chính trị, hành động thực chất và lợi ích nhân dân.

Vấn đề bây giờ là biến những thành tựu này thành khuôn khổ, quy trình và dự án liên tục, để an ninh, phát triển và hữu nghị ở tuyến biên không chỉ là tuyên bố mà trở thành hiện thực lâu dài.