Ra đời trong khi đất nước có hai nhiệm vụ chiến lược: miền Bắc xây dựng CNXH, là hậu phương lớn và đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ; miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh giải phóng, tiến tới thống nhất đất nước và làm nhiệm vụ quốc tế cao cả; 55 năm qua, dù phải đụng đầu với lực lượng hải quân, không quân đối phương đông đảo, giàu tiềm lực và hiện đại gấp nhiều lần nhưng Hải quân nhân dân ta với ý chí quyết đánh, quyết tâm trừng trị kẻ xâm lược đã chiến đấu 716 trận, bắn rơi 118 máy bay, bắn chìm và bị thương 45 tàu thuyền của địch, tháo gỡ, rà phá và làm mất hiệu lực 2.400 quả thuỷ lôi bảo vệ miền Bắc. Trong 14 năm vận chuyển bằng tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển, Đoàn M25 đã đưa hàng ngàn tấn vũ khí, đạn dược, thuốc men, hàng chục lượt cán bộ, chiến sĩ vào các chiến trường miền Nam, huấn luyện và chi viện hơn 5.000 cán bộ, chiến sĩ đặc công, chiến đấu trên 300 trận, đánh chìm, đánh cháy 336 tàu xuồng chiến đấu, phá huỷ, tiêu diệt nhiều phương tiện chiến tranh và sinh lực địch, góp phần to lớn vào Đại thắng mùa Xuân năm 1975 và giải phóng quần đảo Trường Sa, tiếp tục 10 năm làm nhiệm vụ quốc tế tại Cam-pu-chia và đào tạo, huấn luyện cán bộ, chiến sĩ, thợ kỹ thuật, đóng tàu cho nước bạn Lào anh em.
Trong quá trình chiến đấu, chiến thắng và phát triển, quân chủng Hải quân được tuyên dương Đơn vị Anh hùng LLVTND, được tặng thưởng Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, 2 huân chương Độc lập hạng nhất và nhì, 3 huân chương Quân công, Huân chương Lao động hạng ba. Trong quân chủng có 64 lượt tập thể và 34 cá nhân là Anh hùng LLVTND và Anh hùng Lao động, 6.937 tập thể và cá nhân được tặng các loại huân chương các loại.