Làng khô cá biển Gành Hào (Đông Hải, Bạc Liêu) nhộn nhịp khi vào mùa làm cá khô Tết.

Hằng năm vào khoảng cuối tháng 10 âm lịch, các làng khô cá biển khu vực Đồng bằng sông Cửu Long vào chính vụ. Vào những ngày này, ghe tàu cập bến lên hàng tấp nập; công nhân chế biến khô từ trẻ em đến người già đều bận rộn với việc chọn cá, sơ chế và phơi khô, tạo sản phẩm phục vụ thị trường Tết. Tùy vào loại cá lớn, nhỏ mà phải phơi nhiều hay ít nắng, nhưng có lẽ chính cái nắng, cái gió của miền biển và sự mặn mòi của muối biển quê nhà đã làm nên thương hiệu khô biển miền Tây nổi tiếng gần xa.

Vào thời điểm này, giá cá khô được bày bán tại các sạp và ở các vựa cũng bắt đầu “nóng lên”, nhưng thị trường cá khô năm nay giá cả kém hơn so với năm trước. Theo đó, khô cá kèo thành phẩm có giá từ 250.000-290.000 đồng/kg, khô mực từ 330.000-800.000 đồng/kg, khô cá đuối tẩm 130.000 đồng/kg, khô cá sặc bổi 200.000-220.000 đồng/kg, khô cá đù từ 80.000-120.000 đồng/kg, tôm khô 360.000-1.100.000 đồng/kg…

Thị trấn Gành Hào (Đông Hải, Bạc Liêu) là một trong những làng nghề truyền thống, chuyên sản xuất thực phẩm khô nổi tiếng không chỉ trong tỉnh mà còn lan rộng sang các tỉnh lân cận khác như Sóc Trăng, Cà Mau, Bến Tre, Trà Vinh, Cần Thơ hay T.P Hồ Chí Minh… Chị Trần Thị Mai, ở ấp 3, người có 20 năm trong nghề làm khô chia sẻ: “Mỗi cơ sở lại có một bí quyết chế biến riêng. Ðể sản phẩm được người tiêu dùng vừa ý, khô phải có mùi vị thơm ngon, độ khô vừa phải, thịt khô phải chắc, đảm bảo vệ sinh thực phẩm…thì người làm khô phải có kinh nghiệm từ khâu chọn cá, mổ cá, ướp cá đến phơi cá. Bí quyết làm khô ngon là muối cá qua đêm thật mặn, sau đó rửa sạch. Nếu rửa không sạch, muối nổi trắng trên con khô, khách hàng chê; nếu lượng muối không đủ, cá sẽ bị bủn, thịt bở”.

Vùng đất Cà Mau, có cửa biển Sông Đốc là cửa biển lớn trong khu vực ĐBSCL, có lượng tàu khai thác thủy sản đông nhất ở khu vực. Từ lâu vốn nổi tiếng khắp cả nước bởi những làng làm cá khô. Những ngày này làng khô Sông Đốc (thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời), Cái Đôi Vàm (thị trấn Cái Đôi Vàm, huyện Phú Tân) nhộn nhịp hơn hẳn khi vào mùa làm cá khô Tết với hàng chục cơ sở làm nghề. Vào thời điểm này, nhà nhà và ai nấy đều tranh thủ thời gian, làm không kể ngày đêm để kịp cung ứng sản phẩm cho thị trường...

Tại làng nghề cá khô Cái Đôi Vàm (thị trấn Cái Đôi Vàm, Phú Tân, Cà Mau) rộn ràng hơn hẳn khi vào mùa làm cá khô Tết với gần 60 hộ làm nghề, các mặt hàng đặc trưng như cá trích, cá mối, cá đù… nổi bật nhất là khô cá khoai. Hiện nay, khô cá khoai Cái Đôi Vàm chú trọng phát triển và được chọn là sản phẩm tiêu biểu gia chương trình OCOP. Đó cũng là điều kiện thuận lợi để người dân liên kết sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo đảm giá thành và cạnh tranh trên thị trường.

Vào những ngày này, những chuyến đi biển thuận lợi hơn, đồng nghĩa với việc làng khô cũng tất bật vì có nhiều cá. Mỗi ngày, các cơ sở sản xuất cho ra vài tấn cá khô các loại. Để có được khô cá khoai làm xao xuyến lòng người, đậm đà hương vị quê biển, người dân phải đổi bằng cả một quá trình cực nhọc, thức khuya dậy sớm, chạy nắng dầm sương. CCB Huỳnh Văn Thành (khóm 6, thị trấn Cái Đôi Vàm) cho biết: “Gia đình đã theo nghề làm khô tại đây gần 20 năm. Vào mỗi dịp cận Tết, không khí làm cá khô tại đây rộn ràng hơn bao giờ hết. Các loại cá, mực tươi tại làng cá khô biển ở Cái Đôi Vàm đều làm thủ công và phơi dưới ánh nắng mặt trời và không sử dụng các loại chất bảo quản, phẩm màu. Vào mùa chính vụ, mỗi cơ sở có lúc thu hút hàng chục lao động, hoạt động tấp nập của các cơ sở làm khô đã góp phần giúp cho sản phẩm đánh bắt của ngư dân có đầu ra và giá cả ổn định… Công việc ở làng nghề cá khô phù hợp với những lao động nhàn rỗi, mỗi ngày trung bình thu nhập từ 200.000-300.000 đồng/người. Vào mùa cao điểm như dịp Tết thì nhu cầu nhân công ở các cơ sở làm khô sẽ càng tăng thêm”.

Có thâm niên hơn 10 năm gắn bó với nghề làm cá khô ở thị trấn Sông Đốc, CCB Nguyễn Văn Tính (khóm 4, thị trấn Sông Đốc) cho biết: “Thông thường, vào mùa nắng, cá sau khi được thu mua ngoài ghe phải mang về đánh vẩy, bỏ ruột. Sau đó rửa sạch và ngâm nước muối khoảng 1 đêm, khi cá thấm đủ mặn thì mang đi rửa lại, để ráo, rồi chất lên vỉ đem phơi 2 nắng (2 ngày) trong điều kiện nắng tốt, để cho ra sản phẩm ưng ý nhất. Với những ngày cận Tết thì năng suất và sản lượng sẽ tăng lên nhiều lần”. Hiện cơ sở của anh có nhiều mặt hàng cá khô với giá giao động từ 100.000-250.000 đồng/kg tùy loại.

Theo ông Nguyễn Đăng Khoa - Chủ tịch thị trấn Sông Đốc: “Nghề làm cá khô là nghề truyền thống có từ lâu đời. Nghề này cho thu nhập khá, với khoảng 50 hộ làm nghề, vào mỗi dịp cận Tết, không khí làm cá khô tại đây nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Làng cá khô Sông Đốc nổi tiếng các mặt hàng đặc trưng như cá trích, cá mối, cá đù… nổi bật nhất là khô cá khoai. Hầu hết các loại cá, mực tươi tại làng cá khô biển Sông Đốc đều làm thủ công và phơi dưới ánh nắng mặt trời và không sử dụng các loại chất bảo quản, phẩm màu. Sản phẩm cá khô làm ra được tiêu thụ ở T.P Hồ Chí Minh, Hà Nội... và xuất khẩu sang Trung Quốc…”.

Cứ mỗi dịp Tết đến xuân về, không khí tất bật chuẩn bị hàng hóa tại các làng khô cá biển khu vực ĐBSCL rất dễ khiến người ta nôn nao. Vào thời điểm này, nhà nhà ai nấy đều tranh thủ thời gian, làm không kể ngày đêm để kịp cung ứng sản phẩm cho thị trường Tết và giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Bài và ảnh: Phương Nghi