Địa chính trị năm 2024 được dự báo sẽ rất phức tạp và khó lường, vì có nhiều cuộc xung đột, bầu cử và biến đổi toàn cầu. Dưới đây là các điểm nổi bật:
1. Cuộc chiến tranh giữa Israel và Hamas ở Dải Gaza có nguy cơ lan rộng ra Trung Đông, khiến hàng triệu người dân bị ảnh hưởng bởi thiếu thốn, bệnh tật và bạo lực.
2. Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine vẫn tiếp tục căng thẳng, khi Nga tăng cường quân sự ở biên giới và Ukraine tìm cách giành lại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Phương Tây đang gặp khó khăn trong việc cung cấp viện trợ quân sự và kinh tế cho Ukraine, trong khi Nga đòi hỏi Ukraine phải từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO.
3. Nhiều cuộc bầu cử quan trọng sẽ diễn ra trên thế giới, có thể thay đổi cục diện chính trị và kinh tế. Các cuộc bầu cử này bao gồm bầu cử Tổng thống Mỹ, Thủ tướng Anh, Tổng thống Pháp, Tổng thống Iran… và những người đứng đầu nhiều nước khác.
4. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). AI sẽ mang lại nhiều cơ hội và thách thức cho con người, từ sự sáng tạo và thịnh vượng cho đến thất nghiệp và bất bình đẳng. AI cũng có thể bị lợi dụng để can thiệp vào các cuộc bầu cử, tạo ra thông tin sai lệch.
5. Cuộc đối đầu Mỹ - Trung sẽ tiếp tục gia tăng, với các cuộc cạnh tranh gay gắt ở nhiều lĩnh vực, bao gồm kinh tế, công nghệ, quân sự và chính trị.
6. Biến đổi khí hậu sẽ tiếp tục là một vấn đề nghiêm trọng, khi mà nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên, gây ra nhiều hiện tượng thời tiết bất thường ảnh hưởng đến nông nghiệp, sức khỏe và an ninh. Các nước sẽ phải đối mặt với áp lực để chuyển đổi sang năng lượng xanh và giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Căng thẳng địa chính trị đã và đang là một nhân tố gây bất ổn cho kinh tế, chính trị thế giới không chỉ năm 2024 mà là cả những năm tiếp sau, trở thành vấn đề đáng lo ngại, với những tác động tiêu cực đối với nền kinh tế toàn cầu theo nhiều cách khác nhau như: Gây gián đoạn chuỗi cung ứng vì các biện pháp trừng phạt kinh tế, đóng cửa biên giới, hoặc các hành động quân sự...; gây bất ổn tài chính, làm gia tăng tâm lý bất ổn của các nhà đầu tư, dẫn đến dòng vốn đầu tư chảy ra khỏi các thị trường mới nổi và các thị trường đang phát triển, gây áp lực lên tỷ giá hối đoái và làm suy yếu nền kinh tế; gây tổn thất trực tiếp về người và tài sản, đồng thời làm gián đoạn hoạt động kinh tế.
Dựa trên những tác động tiềm ẩn này, Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại từ 2,6% năm 2023, xuống 2,4% năm 2024.
Tình hình căng thẳng địa chính trị thế giới có thể tạo áp lực rất lớn đối với kinh tế Việt Nam, vì Việt Nam là một nền kinh tế có độ mở cửa cao, phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và nhập khẩu.
Trước hết, là các biện pháp trừng phạt kinh tế giữa các nước, dẫn đến phải đóng cửa biên giới, hoặc các hành động quân sự, gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu làm chậm đà tăng trưởng kinh tế Việt Nam; Tăng tâm lý bất ổn của các nhà đầu tư, dẫn đến dòng vốn đầu tư chảy ra khỏi Việt Nam, nếu xảy ra sẽ gây áp lực lên tỷ giá hối đoái và làm suy yếu nền kinh tế; xung đột vũ trang, gây tổn thất về người và tài sản, đồng thời làm gián đoạn hoạt động kinh tế của các doanh nghiệp Việt Nam tại các khu vực bị ảnh hưởng.
Để giảm thiểu những tác động tiêu cực của căng thẳng địa chính trị, Việt Nam cần có một loạt các phản ứng chính sách kịp thời:
Trước hết, Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nhập khẩu, không phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường hoặc một đối tác. Điều này sẽ giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro khi căng thẳng địa chính trị xảy ra ở một thị trường hoặc đối tác quan trọng;
Thứ hai, tập trung phát triển các ngành công nghiệp chiến lược, nâng cao khả năng tự chủ về nguyên liệu, năng lượng và các sản phẩm quan trọng khác để giảm thiểu phụ thuộc vào nhập khẩu và tăng cường khả năng chống chịu trước các biến động của thị trường;
Thứ ba, tăng cường hợp tác quốc tế với các nước trong khu vực và trên thế giới, nhằm thúc đẩy hòa bình, ổn định, và hợp tác phát triển kinh tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng cần xây dựng các chính sách kinh tế và chính trị phù hợp. Đó là: Chủ động ứng phó với các tác động của lạm phát và suy thoái kinh tế. Cần thực hiện các chính sách kinh tế phù hợp để kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, và hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua khó khăn; Đảm bảo an ninh năng lượng và lương thực, cần tăng cường sản xuất và nhập khẩu năng lượng, lương thực; Củng cố quốc phòng, an ninh đủ mạnh để chủ động bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống - kể cả lường định những tình huống xấu có thể xảy ra.
Tóm lại, năm 2024 Việt Nam cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động ứng phó với căng thẳng địa chính trị, nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
TS. Nguyễn Sĩ Dũng