Từ trồng mía cho nhà máy, gia đình chị Nguyễn Thị Phương, ở xã Hòa Mỹ (Phụng Hiệp, Hậu Giang) chuyển trồng mía lấy nước giải khát.

Tính luôn năm 2020 nữa là đã 3 mùa “mía đắng” của nông dân các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Cây mía ở ĐBSCL từ chỗ có diện tích gần 90.000ha nay giảm xuống chỉ còn khoảng 15.000ha; niên vụ mía 2019-2020 chỉ còn 3/10 nhà máy đường hoạt động.

Tại tỉnh Hậu Giang, thời hoàng kim được xem “vựa mía” của ĐBSCL có đến 15.000ha, tập trung nhiều ở huyện Phụng Hiệp, T.P Ngã Bảy và T.P Vị Thanh, nhưng nay chỉ còn gần 6.000ha. Nhiều năm liền thua lỗ, người dân đã bỏ liếp mía chuyển sang trồng cây khác. Trái hẳn với tâm trạng phấn khởi của những hộ đang bán mía chục (mía dùng làm nước giải khát) thì nhiều nông dân trồng và cung cấp nguồn mía nguyên liệu cho nhà máy đường lại tỏ ra khá lo lắng sau khi nhà máy đường duy nhất có khả năng thu mua mía cho nông dân Hậu Giang vào niên vụ mía 2020-2021 là Công ty CP mía đường Cần Thơ (Casuco) công bố mức giá bao tiêu mía theo hướng không có lợi cho nông dân. Cụ thể, đối với những hộ trồng mía đã nhận tiền hỗ trợ không hoàn vốn của Casuco là 2,5 triệu đồng/ha khi ký kết hợp đồng bao tiêu với đơn vị thì mức giá sàn bảo hiểm là 770 đồng/kg (giá mía cân tại ruộng); riêng những hộ không nhận số tiền hỗ trợ ban đầu như trên thì mức giá bao tiêu là 800 đồng/kg (giá mía cân tại ruộng).

CCB Nguyễn Thành Hưng, có 3 đời trồng mía và hiện tại trồng hơn 1,5ha mía ở ấp Mỹ Thạnh, xã Tân Phước Hưng, huyện Phụng Hiệp (Hậu Giang), với vẻ mặt buồn bã, bộc bạch: Khi nghe công bố mức giá bao tiêu từ nhà máy đường thì tôi không còn tâm trạng chăm sóc cho rẫy mía của gia đình mình nữa, vì biết rằng năm nay tiếp tục đối mặt với tình cảnh huề vốn là cao. “Bởi từ đầu vụ tới giờ, mọi chi phí đầu tư cho cây mía đều tăng so với cùng kỳ, trong đó giá thuê nhân công vô chân và đánh lá mía đã ở mức 20.000 đồng/giờ. Tới đây, còn tiền thuê nhân công thu hoạch mía không dưới 250.000 đồng/tấn mía. Riêng vụ năm rồi, vào lúc cao điểm và cộng thêm nhân công ít, khó kiếm nên giá thuê có thời điểm tăng lên 300.000-400.000 đồng/tấn mía. Như vậy, chỉ tính riêng tiền thuê đốn và vận chuyển mía thì đã chiếm 50% giá mua của nhà máy đường, từ đó nhiều nông dân phải rơi vào tình cảnh thua lỗ, nợ nần. 3 năm mất mùa liên tiếp hết chịu nổi rồi, làm gia đình mất hơn 100 triệu đồng, sắp tới chuyển qua trồng cây ăn trái cho  lành” - anh Hưng cho biết.

Tại tỉnh Sóc Trăng, huyện Cù Lao Dung là vùng trồng mía lớn nhất của tỉnh, có lúc lên 8.000ha, nhưng hiện nay chỉ còn hơn 1.500ha. Vụ mía rồi nông dân Cù Lao Dung chồng chất khó khăn khi nắng hạn kéo dài, khiến mía đổ ngã, khô gốc, cháy lá và chết dần, ước tính khoảng 30% diện tích bị thiệt hại. Còn CCB Nguyễn Thanh Sơn, ở ấp Văn Sáu, xã Đại Ân 1, huyện Cù Lao Dung chia sẻ: Chi phí đầu tư mỗi 1.000m2 (công) mía khoảng 7 triệu đồng nhưng chỉ thu được 3-4 triệu đồng khiến nông dân nợ ngân hàng rất nhiều; một số vùng thua lỗ nặng, nông dân phải bỏ ruộng mía vì càng đầu tư càng lỗ. Sau nhiều năm trồng mía nguyên liệu thất thu đã chuyển phần lớn diện tích từ mía nguyên liệu bán cho nhà máy đường sang trồng mía ép lấy nước giải khát”.

Dù có chủ trương chuyển đổi sang nhiều loại cây trồng khác đã được các tỉnh có diện tích trồng mía ở ĐBSCL thực hiện để giảm áp lực cho cây mía, tuy nhiên, diện tích trồng mía trong niên vụ mía 2020-2021 ở miền Tây vẫn còn khá lớn. Với giá mía như hiện nay, thì những người trồng mía ở đang đối mặt với nguy cơ lỗ nặng. Tới đây, Hậu Giang dự kiến chỉ giữ lại khoảng 3.000ha mía và vận động bà con chuyển đổi gần 5.000ha từ mía kém hiệu quả sang trồng những loại cây có giá trị kinh tế cao. Theo đó, sau thời gian phối hợp cùng nông dân triển khai nhiều dự án về trồng chanh không hạt và bưởi Năm Roi theo tiêu chuẩn VietGAP đáp ứng thị trường xuất khẩu châu Âu mang lại hiệu quả kinh tế cao. Vụ mía năm 2020-2021, huyện Cù Lao Dung (tỉnh Sóc Trăng) chỉ còn khoảng 1.500ha mía, chủ yếu trồng mía bán để ép lấy nước và chuyển đổi hơn 2.000ha mía sang trồng các loại cây trồng có giá trị kinh tế hơn.

Để nông dân yên tâm sản xuất, gắn bó với cây mía rất cần chính sách tháo gỡ khó khăn cho ngành mía đường, chuyển đổi cây trồng và duy trì diện tích trồng mía ở mức độ phù hợp.

Bài và ảnh: Phương Nghi