(Trận không chiến đêm 20-11-1971)

Tròn 52 năm trôi qua, nhưng sự kiện MiG bắn trọng thương B.52 đầu tiên ngày 20-11-1971 vẫn in đậm trong ký ức nhiều CCB Quân chủng PKKQ.

Thực hiện quyết tâm tổ chức cho MiG diệt B-52, đêm 4-11-1971, Bộ Tư lệnh Không quân quyết định cho phi công Đinh Tôn - một phi công bay giỏi, có thể cất hạ cánh trên các sân bay ngắn, hẹp, xuất phát từ sân bay Nội Bài vào sân bay Đồng Hới, Quảng Bình, trực sẵn sàng chiến đấu. Đêm hôm đó, phát hiện B-52 vào đánh khu vực đường 12 và đường 20, Đinh Tôn được lệnh xuất kích. Vừa phát hiện mục tiêu chưa kịp tấn công, thì mục tiêu đã biến mất do địch gây nhiễu mạnh, Đinh Tôn phải trở về sân bay.

Rút kinh nghiệm trận đánh của phi công Đinh Tôn đêm 4-11, Bộ Tư lệnh Không quân nhận định: Địch đã biết MiG tiếp cận B-52, nên có kế hoạch đối phó; vì vậy để diệt được B-52, cần có một số thay đổi về kỹ, chiến thuật.

Sau khi công tác chuẩn bị hoàn tất, đêm 20-11-1971, Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân đồng ý và chỉ thị cho Trung đoàn không quân 921 đưa một số MiG-21 vào Khu 4 trực chiến, sẵn sàng diệt B-52. Phán đoán đêm 20-11, B-52 sẽ vào đánh tuyến đường 12 và đường 20, Bộ Tư lệnh Không quân và Chỉ huy Trung đoàn 921 quyết định tổ chức cho phi công Hoàng Biểu trực tại sân bay Vinh; phi công Vũ Đình Rạng trực tại sân bay Anh Sơn sẵn sàng cất cánh chiến đấu.

Sau một thời gian dài lên phương án và huấn luyện chuẩn bị, các phi công bay đêm của Trung đoàn 921 rất quyết tâm diệt B-52. Việc tiêu diệt B-52 không chỉ có ý nghĩa rất lớn về chiến thuật, chiến dịch quân sự, mà còn có ý nghĩa về chính trị đối với toàn cục chiến tranh ở Việt Nam, vì cho đến thời điểm này chưa có một chiếc B-52 nào bị bắn hạ.

Đúng dự đoán của ta, lúc 19 giờ 30 phút tối ngày 20-11, phát hiện B-52 hoạt động ở khu vực tỉnh Savanakhet (Lào), Sở chỉ huy lệnh cho phi công Hoàng Biểu cất cánh từ sân bay Vinh bay vào khu vực Tân Ấp - đèo Mụ Dạ (đường 12) làm nhiệm vụ nghi binh, sau đó bay về sân bay Nội Bài hạ cánh. Lúc đó, ta cho rằng, có thể tình báo Mỹ phát hiện MiG đã bay về sân bay phía Bắc, nên vùng trời Khu 4 không còn MiG hoạt động, chúng sẽ cho B-52 vào đánh phá mục tiêu.

Lúc 20 giờ, tin tình báo chiến lược từ Sở chỉ huy Quân chủng Phòng không - Không quân cho biết: 20 giờ 45 phút, B-52 sẽ hoạt động ở vùng trời bắc Sê Pôn (Lào) 60km. Lập tức, theo lệnh của Phó Tư lênh Không quân Trần Mạnh, Chỉ huy Trung đoàn 921 cho các phi công trực chiến đấu vào cấp 1; đồng thời các trạm ra- đa mở máy sẵn sàng vạch nhiễu “bắt” B-52.

Thực hiện mệnh lệnh cấp trên, lúc 20 giờ 30 phút, phi công Vũ Đình Rạng trực tại sân bay Anh Sơn vào cấp 1. Đến 20 giờ 40 phút, Vũ Đình Rạng cất cánh, một mình bay theo phương án chuẩn bị từ sân bay Anh Sơn đến khu vực Tân Ấp (Hương Khê, Hà Tĩnh, giáp Quảng Bình). Đến 20 giờ 45 phút, trên cơ sở đánh giá tương quan vị trí giữa chiếc MiG của Vũ Đình Rạng và tốp B-52, kíp dẫn đường Sở chỉ huy Trung đoàn xác định hoàn toàn đủ khả năng dẫn phi công Vũ Đình Rạng tiếp cận đánh B-52 trước khi tốp B-52 đến đánh bom đường 20.

Lúc 20 giờ 49 phút, Sở chỉ huy lệnh và dẫn đường cho Vũ Đình Rạng vòng gấp về hướng 230 độ, giữ tốc độ 900km/giờ, hướng bay 160 độ. Đến 20 giờ 54 phút, Sở chỉ huy thông báo mục tiêu phía trước 60km và lệnh cho phi công tăng lực, kéo lên độ cao 10km; đồng thời thông báo liên tục các thông số của mục tiêu. 20 giờ 55 phút, Sở chỉ huy thông báo mục tiêu bên  phải 30 độ, cự li 25km, cho vòng trái về hướng 90 độ, khi đến cự li 15km, cho mở ra-đa trên máy bay.

Ngay khi mở ra-đa, phi công Vũ Đình Rạng phát hiện 3 chiếc B-52 bay theo đội hình bậc thang bên phải, cự li 11km. Khi cự li còn 8km, Sở chỉ huy lệnh tăng tốc độ lên hơn 14.000km/giờ và chọn mục tiêu công kích là chiếc thứ nhất. Lúc này, qua tai nghe, Vũ Đình Rạng nghe rõ khẩu lệnh của Trung đoàn trưởng Trần Hanh: “Bình tĩnh công kích”. Lập tức, anh bám theo chiếc B-52 thứ nhất, đưa tầm ngắm vào giữa mục tiêu. Đến cự li 2,5km, Vũ Đình Rạng phóng quả tên lửa bên trái. Sau khi phóng tên lửa, anh kéo lên phía bên phải và phát hiện một chiếc B-52 khác, ở cự ly 3km; lập tức Vũ Đình Rạng bám sát, phóng quả tên lửa thứ hai, rồi báo cáo Sở chỉ huy xin thoát ly, bay về hạ cánh ở sân bay Anh Sơn an toàn lúc 21 giờ 15 phút.

Kết quả, chiếc B-52 bị Vũ Đình Rạng tấn công tuy không rơi tại chỗ, nhưng đã bị trọng thương. Cũng vì vậy mà đội hình B-52 buộc phải từ bỏ kế hoạch đánh phá các mục tiêu đã định. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử B-52 bị trúng tên lửa không đối không do máy bay tiêm kích MiG-21 phóng.

Một viên thiếu tá phi công lái B-52 bị bắn rơi trong một phi vụ khác, bị bắt làm tù binh, đã khai chiếc B-52 bị MiG tấn công đêm 20-11-1971 cháy động cơ, thủng thùng dầu. Tuy đã dập được lửa, nhưng do hết dầu phải hạ cánh xuống sân bay Nakhom Phanom (Thái Lan); sau đó máy bay không bay được, phía Mỹ cho tháo gỡ từng bộ phận, đưa về sân bay Utapao và bỏ ở đó.

Việt Hưng