Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, căn cứ Đồng Dù – Củ Chi ở cửa ngõ phía Tây Bắc Sài Gòn được ví như “cánh cửa thép” của địch. Cách đây 50 năm, ngày 29/4/1975, Sư đoàn 320, Quân đoàn 3 (nay là Quân đoàn 34) được giao đảm nhận trọng trách đập tan cánh cửa này mở cửa cho trận chiến toàn thắng, thống nhất non sông.
Sáng 29/4, tại thành phố Vinh, Ban liên lạc truyền thống Đại đoàn Đồng Bằng - Sư đoàn 320 Nghệ An - Hà Tĩnh tổ chức gặp mặt nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).
Đây là dịp để tri ân những hy sinh to lớn của các thế hệ cha anh, đồng thời ôn lại truyền thống hào hùng của Đại đoàn Đồng Bằng - Sư đoàn 320, đơn vị chủ lực từng tham gia nhiều chiến dịch lớn trong cuộc kháng chiến, trong đó có chiến dịch Tây Nguyên và chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Tại buổi gặp mặt, các cựu chiến binh được ôn lại trận đánh mở cửa Đồng Dù - Củ Chi. Nhớ về trận đánh này, Thượng tá Phạm Hải Hậu - Tiểu đoàn 25 vận tải, Sư đoàn 320 cho biết: Sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong chiến dịch Tây Nguyên, ngày 08 tháng 4 năm 1975, Bộ Tư lệnh QĐ3 lệnh cho Sư đoàn 320, hành quân thần tốc từ Phú Yên ngược đường số 7, theo đường 14 qua Buôn Mê Thuật - Đức Lập - Bù Đăng vào Chơn Thành nhận nhiệm vụ mới.
Sau 7 ngày, đêm hành quân liên tục, vượt qua 500km đến đêm 14/4/1975, toàn bộ Sư đoàn đã vào vị trí tập kết tại Chơn Thành (Bình Phước), một cách bí mật và an toàn.
Ngày 15/4/1975, Sư đoàn chính thức nhận nhiệm vụ của Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3. Sư đoàn 320 được giao nhiệm vụ tập trung lực lượng đánh chiếm căn cứ Đồng Dù – Củ Chi, mở cửa cho lực lượng cơ động đột kích cơ giới mạnh của Quân đoàn đánh vào sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tổng Tham mưu Ngụy, sau đó làm dự bị của Quân đoàn tiến công vào nội thành Sài Gòn. Ngày 29/4/1975 bắt đầu tổ chức đánh chiếm.
Sau khi nhận nhiệm vụ then chốt quyết định đến thành bại của cuộc kháng chiến giành độc lập, thống nhất non sông, đêm 23 tháng 4, Sư đoàn được lệnh vượt sông Sài Gòn, hành quân xuống Nam Bến Súc. Đến ngày 25 tháng 4, toàn bộ đội hình Sư đoàn đã qua sông Sài Gòn vào vị trí tập kết an toàn và bắt đầu làm mọi công tác chuẩn bị, triển khai phương án tác chiến đã được phê chuẩn.
Theo Thượng tá Hậu, Đồng Dù là căn cứ hỗn hợp quy mô lớn có vị trí rất quan trọng, nằm trên trục Đường số 1, án ngữ phía Tây Bắc Sài Gòn. Đây vốn là hang ổ của Sư đoàn 25 ngụy được xây dựng từ lâu, có hình bầu dục, chu vi gần 8.500m, xung quanh là vùng đất trắng bằng phẳng, trống trải hoang tàn. Xung quanh căn cứ, địch bố trí một hệ thống hàng rào từ 8 đến 10 lớp (mái nhà, bãi mạ, lò xo, bùng nhùng...) và gài mìn dày đặc. Sau hàng rào là 2 lớp tường đất kiên cố có các lô cốt, ụ súng, hào giao thông nối liền các phân khu. Bên trong căn cứ rộng 8km2, chia thành từng ô bàn cờ, có đường cơ động cho xe tăng, xe bọc thép và có cả 1 sân bay hạng vừa, máy bay vận tải C.130 và các loại máy bay chiến đấu có thể hạ cánh được. Hệ thống thông tin liên lạc trong căn cứ và liên lạc với mọi nơi cần thiết, được thiết kế một cách hoàn hảo. Do đó, để tiến vào nội đô giải phóng Sài Gòn điều kiện tiên quyết là phải đập tan “cánh cửa thép” này.
Hồi tưởng lại trận đánh khốc liệt đầy cam go, Thượng tá Phạm Hải Hậu kể: “17 giờ ngày 26 tháng 4, Chiến dịch Hồ Chí Minh chính thức mở màn. Từ 4 hướng, 5 cánh quân lớn của ta dũng mạnh đồng loạt tiến công vào tuyến phòng thủ ngoại vi Sài Gòn.Sau 2 ngày đêm chiến đấu, quân ta đã phá vỡ các khu vực phòng thủ vòng ngoài của địch, cắt đứt Đường số 4, tăng cường vây ép Sài Gòn trên các hướng”.
Chiều 28 tháng 4, Sư đoàn làm lễ xuất quân bên bờ sông Sài Gòn. Lá cờ quang vinh mang 8 chữ vàng truyền thống “Đoàn kết - Nghiêm túc - Dũng cảm - Chiến thắng” tung bay trong nắng gió Củ Chi.
Đến 5 giờ 30 phút ngày 29 tháng 4, Sư đoàn 320 được lệnh nổ súng tiến công căn cứ Đồng Dù. Pháo binh Sư đoàn đồng loạt bắn vào căn cứ Đồng Dù, kéo dài trong suốt 2 giờ liền. Trong tiếng gầm của pháo cối, xe tăng và pháo phòng không cơ động vào tuyến xuất phát xung phong, bộ binh trên các hướng nổ mìn định hướng và đánh bộc phá liên tục mở bung nhiều lớp hàng rào. Sau 30 phút pháo kích, địch phát hiện được hướng cửa mở của ta và phản ứng mạnh. Chúng điều động bộ binh, xe tăng ra bịt lấp các cửa mở, đồng thời dùng máy bay, pháo cối có cả đạn hóa học đánh vào đội hình tiến công của Sư đoàn. Trên các hướng tiến công chủ yếu, các đơn vị của Sư đoàn 320 tập trung lực lượng, hỏa lực, anh dũng chiến đấu, quyết tâm giành thắng lợi cuối cùng.
Và “đến 11 giờ ngày 29 tháng 4, Sư đoàn làm chủ hoàn toàn căn cứ Đồng Dù. Lá cờ quyết chiến quyết thắng của Đoàn Đồng Bằng phất phới tung bay tại trung tâm chỉ huy Sư đoàn 25 Ngụy, báo hiệu trận đánh đã toàn thắng. Góp phần mở toang cửa ngõ Sài Gòn và mở đường cho thắng lợi của chiến dịch Hồ Chí Minh vào trưa ngày 30/4/1975”, Thượng tá Hậu nhớ lại.
Chiến thắng Đồng Dù – Củ Chi có ý nghĩa rất quan trọng. Đây là trận đánh lớn cuối cùng của Sư đoàn 320 trước khi tiến vào giải phóng Sài Gòn. Sau đó, Sư đoàn 320 phát triển sang Hóc Môn, Bình Chánh; phối hợp với các đơn vị của Quân đoàn 1 đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 ngụy, căn cứ Ra đa thám không Phú Lâm và nhiều mục tiêu quan trọng khác, góp phần làm nên Chiến thắng mùa xuân 1975.
Ngày 30/4 năm đó đã trở thành một mốc son lịch sử chói lọi trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta - đó là ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Bắc - Nam sum họp một nhà, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do và thống nhất Tổ quốc
Buổi gặp mặt lần này, các đại biểu và các cựu chiến binh đã thực hiện nghi thức tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ, các đồng đội đã mất; xem phim tài liệu “Hành trình tri ân”; Ban liên lạc tặng quà cho các thân nhân, gia đình liệt sĩ tham gia chiến dịch Tây Nguyên và chiến dịch Hồ Chí Minh.
Ngay thời khắc lịch sử này, tại Nhà bia lưu niệm sự kiện Căn cứ Đồng Dù - Củ Chi, đại diện Ban liên lạc truyền thống Đại Đoàn Đồng Bằng – Sư đoàn 320 cùng Đảng ủy – Chỉ huy Sư đoàn bộ binh 9; Sư đoàn 320/ Quân đoàn 34, đang tổ chức lễ dâng hoa, dâng hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ đã anh dũng hy sinh trước thời khắc miền Nam hoàn toàn giải phóng.
Bùi Ánh