Kể từ khi cơn lốc khai thác vàng quyét qua Bản Ná, người dân thôn Khắc Kiệm, xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên chưa khỏi bàng hoàng thì họ lại lo lắng trước nguy cơ tới đây cánh đồng lúa Khắc Kiệm của họ tiếp tục bị “thôn tính” để… tìm vàng. Hiệu quả từ các Dự án khai thác vàng trong khu vực này không biết mang lợi cho tỉnh Thái Nguyên tới đâu nhưng hàng trăm nóc nhà, hàng trăm con người nơi đây đang đứng trước nguy cơ mất kế sinh nhai vì... vàng!

Mất kế sinh sinh nhai

Cánh đồng lúa Khắc Kiệm của thôn Khắc Kiệm, xã Thần Sa (huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên) đang đứng trước nguy cơ bị Công ty CP đầu tư xây dựng và khai thác khoáng sản Thăng Long (Cty Thăng Long) “thôn tính” để tiến hành khai thác vàng. Những dấu tích của việc “xẻ thịt” vách núi ở đập Xuyên Sơn hòng mở rộng lối đi vào cánh đồng lúa Khắc Kiệm đã được doanh nghiệp này gấp rút triển khai thực hiện trong những ngày qua.

Điều đáng nói, việc mở rộng lối đi có dấu hiệu xâm phạm vào đất rừng đặc dụng đã được tỉnh Thái Nguyên quy hoạch tại xã Thần Sa. Đây cũng được coi là lần thứ 2 doanh nghiệp này xâm phạm đất rừng đặc dụng. Tuy nhiên, trả lời trên báo chí, ông Nguyễn Quang Lịch - Giám đốc Khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng lại bao biện: “Do thời tiết mưa lớn nên hai bên sườn núi bị sạt trượt, tiện đó doanh nghiệp họ mở đường giúp dân đi lại thuận tiện hơn”.

Khi chúng tôi đang trên đường vào thôn Khắc Kiệm, tình cờ bắt gặp cụ Nguyễn V.A. đang chống gậy đi qua đập Xuyên Sơn về làng, cụ lắc đầu ngao ngán nói: “ Sống trong vùng lõi của Khu bảo tồn, người dân chỉ có cánh đồng lúa để canh tác, lấy đó làm nguồn sống. Nhưng giờ doanh nghiệp họ lấy toàn bộ 34ha đất 2 lúa của chúng tôi, rồi đưa dân ra khu khác tái định cư, sinh sống. Ra đó, chúng tôi không biết lấy gì mà ăn bởi nghe nói, khu tái định cư là nơi khu vực moong khai thác vàng của Cty Thăng Long đang hoàn thổ. Ra đó chắc chắn đất bạc màu, làm sao có thể canh tác nổi!

Cụ V.A. cho biết tiếp: Tập tục của người dân thôn Khắc Kiệm bấy lâu nay chỉ làm ruộng làm nương, bám vào cánh đồng Khắc Kiệm sinh sống. Giờ doanh nghiệp vào khai thác vàng, đền bù tiền cho dân rồi tiền đó dân tiêu cũng hết. Hết rồi thì lấy gì mà ăn? Bài học nhãn tiền ở Dự án mỏ vàng Bản Ná kế bên còn đeo đẳng chúng tôi đến nay...

Theo tìm hiểu, từ ngày doanh nghiệp về khai thác vàng nơi đây tuy trở nên sầm uất, nhộn nhịp hơn; một số dự án, công trình phía doanh nghiệp đầu tư cho dân nhưng kéo theo đó tệ nạn phát triển theo. Theo người dân, nhiều người do dính vào tệ nạn, bị dụ dỗ phải bán ruộng bán nương lấy tiền trả nợ. Sổ đỏ thì đã “gán” cho đơn vị khai thác vàng. Tiền lấy về đã tiêu hết trắng trơn từ lâu, nên vừa qua, doanh nghiệp đưa người vào để “cưỡng chế” lấy đất, chuẩn bị hạ tầng cho đợt khai thác vàng mới tại cánh đồng Khắc Kiệm và Nam thung lũng Khắc Kiệm…

Ngao ngán vì các dự án khai thác vàng

Trước đó, liên quan đến Dự án mỏ vàng Bản Ná do Cty Thăng Long làm chủ đầu tư mà Báo CCB Việt Nam đã phản ánh, cho thấy Công ty này đã để lại nhiều hệ lụy và Dự án có rất nhiều sai phạm. Bên cạnh đó, người dân còn tố cáo ông Ngô Xuân Hải - nguyên Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Thái Nguyên (nay ông Hải làm Bí thư Huyện ủy Đồng Hỷ) đã buông lỏng quản lý để Cty Thăng Long xâm phạm đất rừng đặc dụng, để doanh nghiệp khai thác ngoài chỉ giới mỏ cấp phép.

Đơn tố cáo và báo chí phản ánh đã được Phó thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình có ý kiến chỉ đạo tỉnh Thái Nguyên xác minh, làm rõ.

Theo đó, ít nhất 3 lần UBND tỉnh Thái Nguyên có văn bản chỉ đạo thành lập đoàn kiểm tra, nhưng mỗi lần kiểm tra lại cho ra những con số sai phạm khác nhau.

Cụ thể, Đoàn kiểm tra lần thứ nhất do một Phó giám đốc Sở NNPTNT dẫn đầu, kiểm tra phát hiện Cty Thăng long xâm phạm hơn 2ha rừng đặc dụng. Lần thứ hai đích thân ông Ngô Xuân Hải - Giám đốc Sở dẫn đầu đoàn kiểm tra phát hiện sai phạm lên tới 12ha. Đến lần thứ 3, ông Trần Văn Hậu - Phó Chánh thanh tra tỉnh Thái Nguyên đi kiểm tra, lại phát hiện sai phạm tại dự án mỏ vàng Bản Ná lên tới hơn 20ha…

Hệ lụy và sai phạm rất rõ như vậy nhưng chưa thấy UBND tỉnh Thái Nguyên và các cơ quan chức năng ngăn chặn, xử lý thì những ngày qua, Cty Thăng Long lại tiếp tục có những động thái “tiến quân” vào chuẩn bị cho việc khai thác mỏ vàng Khắc Kiệm và Nam thung lũng Khắc Kiệm. Đặc biệt tại mỏ vàng Nam thung lĩnh Khắc Kiệm đã xuất hiện dấu vết của khai thác hầm lò, trong khi tỉnh Thái Nguyên cho phép khai thác lộ thiên.

Bài và ảnh: Chính Nhi