Chủ tịch Fidel và Thủ tướng Phạm Văn Đồng với các nữ pháo binh Ngư Thủy, Quảng Bình.

Trung tuần tháng 9-1973, nhân dịp sang thăm Việt Nam, vào đất lửa Quảng Bình, Quảng Trị, Chủ tịch Fidel Castro - Lãnh tụ của Cuba và Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã tới thăm Đại đội pháo binh Ngư Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình.

Thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, do vùng biển tỉnh Quảng Bình giáp chiến trường miền Nam, nên tàu chiến của Mỹ thường xuyên trinh sát, bán phá các mục tiêu quân sự và dân sự ở đây. Thực hiện đường lối chiến tranh nhân dân “Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, ngày 21-11-1967, Đại đội nữ pháo binh xã Ngư Thủy, huyện Lệ Thủy được thành lập. Từ đó cho đến khi Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, Đại đội đã đánh 8 trận, bắn cháy 5 tàu khu trục của Mỹ bằng pháo mặt đất 85mm. Với chiến công xuất sắc đó, năm 1968, Đại đội vinh dự được Bác Hồ gửi Thư khen và tặng mỗi nữ pháo thủ một chiếc Huy hiệu của Người. Đại tướng Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Xuân Thủy… đã trực tiếp vào thăm, động viên Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy.

Trận địa pháo của Đại đội đóng sát mép biển. Từ đường số 1 ra đến trận địa pháo khoảng 5km. Vào thời điểm Chủ tịch Fidel và Thủ tướng Phạm Văn Đồng tới thăm, đường vừa hẹp lại toàn cát, nên ô tô không thể ra tới trận địa được. Địa phương đã triển khai gấp phương án dùng gi sắt và chặt cây rải “rông đanh” để xe ô tô của Đoàn có thể ra tới trận địa, nhưng vì thời gian quá gấp, nên sáng ngày 16-9-1973, Đại đội nữ pháo binh và nhân dân địa phương được đón Đoàn tại ngã ba Phú Thiết, thuộc xã Hưng Thủy, huyện Lệ Thủy.

Theo hồi ức của một số CCB được trực tiếp đón Chủ tịch Fidel và Thủ tướng Phạm Văn Đồng, thì:  Khi đó, Huyện đội được thông báo đón một đoàn khách đặc biệt, nhưng cụ thể là ai thì không biết. Nhận lệnh rất gấp, nên Huyện đội cũng không chuẩn bị băng, cờ, khẩu hiệu… Sáng hôm đó (16-9-1973), bộ đội của huyện và dân quân mang mặc quân phục chỉnh tề, tập trung tại xã Hưng Thủy để đón Đoàn từ thị xã Đồng Hới vào. Bấy lâu, lúc bình thường cũng như khi chiến đấu, các nữ pháo thủ đều mặc thường phục; hôm đó được mặc quân phục, nên trông ai cũng rắn rỏi, tinh thần phấn chấn…

Khi chiếc xe Commangca đầu tiên dừng lại, rồi Thủ tướng Phạm Văn Đồng từ trên xe bước xuống, Đại đội trưởng Trần Thi Hoanh lập tức hô toàn Đại đội đứng nghiêm, chào. Động tác của các nữ pháo thủ khá chuẩn. Nhưng khi một “ông Tây” cao to từ xe phía sau bước xuống cùng với tiếng hô “Viva Fidel, Viva Cuba”… vang lên, thì đội hình Đại đội không còn nghiêm ngắn nữa. Mọi người đều ào đến vây quanh Fidel và Thủ tướng - những con người từ lâu họ kinh trọng, mến mộ, nhưng chỉ được nghe tên, xem trên báo chí… Chủ tịch Fidel tươi cười, chào theo kiểu nhà binh, rồi thân mật bắt tay từng người từ lãnh đạo tỉnh đến xã, rồi ông nhanh chóng tiến về phía các nữ pháo thủ. Chủ tịch tiếc nuối vì điều kiện thời gian gấp gáp, đường sá khó khăn nên không thể ra trận địa, trực tiếp xem các nữ pháo thủ thao tác lại động tác bắn tàu chiến Mỹ.

Chủ tịch đặc biệt quan tâm đến đời sống, điều kiện sinh hoạt của chị em... Ông ân cần hỏi các nữ pháo thủ lúc chiến đấu đánh tàu chiến Mỹ, có sợ không? Sử dụng khí tài súng pháo có thành thạo không?... Chính trị viên đại đội Ngô Thị Thới vốn là pháo thủ, kế toán pháo binh, nên trình bày gãy gọn, rành rọt cách bắt mục tiêu và bắn tàu địch di động; các thông số kỹ thuật khi thời tiết xấu… Chủ tịch rất tâm đắc, khen ngợi và khâm phục tinh thần chiến đấu dũng cảm, thông minh của các nữ pháo thủ.

Đồng chí Chính trị viên phó Huyện đội Lệ Thủy gợi ý Đại đội tặng Chủ tịch Fidel một món quà làm kỷ niệm. Vì không kịp chuẩn bị trước, nên sau một thoáng suy tính, Chỉ huy đại đội quyết định tặng Chủ tịch Fidel vỏ quả đạn pháo 85mm mà Đại đội đã sử dụng bắn cháy chiếc tàu chiến Mỹ cuối cùng trên vùng biển quê hương, ngày 6-9-1972.

Cầm trên tay vỏ quả đạn pháo mà Đại đội nữ pháo binh trao tặng, Chủ tịch Fidel ngắm nghía rất lâu và vô cùng xúc động. Ông cảm ơn được tặng món quà vô giá và động viên các nữ pháo thủ tiếp tục huấn luyện, nâng cao trình độ sử dụng vũ khí, trang bị và tinh thần sẵn sàng chiến đấu. Mặc dù Hiệp định Pari đã được ký kết, nhưng miền Nam chưa được giải phóng. Khi chiến trường miền Nam cần, Đại đội sẽ tăng cường pháo thủ cho lực lượng pháo binh ở miền Nam…

Cuộc gặp gỡ của Chủ tịch Fidel và Thủ tướng Phạm Văn Đồng với các nữ pháo binh dân quân Ngư Thủy diễn ra rất chóng vánh, nhưng là kỷ niệm đặc biệt; thể hiện sự quan tâm đặc biệt của các vị Lãnh tụ của hai nước đối với một Đại đội nữ pháo binh dân quân Việt Nam. Cũng chính vì vậy mà hình ảnh và tình cảm của Chủ tịch Fidel Castro sống mãi trong lòng từng cán bộ, pháo thủ Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy cũng như quân và dân Quảng Bình…

Duy Nguyễn