Cán bộ, chiến sĩ Đội TKQTHCLS Bộ CHQS tỉnh Hà Giang tìm HCLS tại xã Thanh Thủy.

Chúng tôi vừa có dịp về thăm lại chiến trường xưa - xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên (Hà Giang) và đến thăm Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (TKQTHCLS) của Bộ CHQS tỉnh Hà Giang trên địa bàn thôn Nà Toong. Biết chúng tôi đã từng tham gia chiến đấu trên địa bàn những năm chiến tranh, Thượng tá - Đội trưởng Thào Mí Dính, người con dân tộc Lô Lô, huyện Đồng Văn vui vẻ chuyện trò với chúng tôi như những người ruột thịt.

Bên chén nước chè nóng hổi, anh Dính cho biết: Hà Giang là chiến trường ác liệt, từ năm 1979 đến 1989, đã có hơn 4.000 cán bộ, chiến sĩ hy sinh, chủ yếu là các chiến sĩ Sư đoàn 356, 313. Hơn 90.000ha đất bị ô nhiễm mìn và vật liệu nổ. Trên địa bàn huyện Vị Xuyên - nơi diễn ra những trận đánh ác liệt nhất, thời gian qua, các đơn vị công binh đã rà phá, xử lý hơn 15 tấn mìn, vật liệu nổ còn sót lại trên diện tích 1.720ha bàn giao cho Ðội thực hiện nhiệm vụ. Thượng tá Nguyễn Văn Tân - Chính trị viên cho chúng tôi biết thêm: Đội được thành lập tháng 8-2018 với 18 thành viên, hoạt động trên địa bàn các xã Thanh Thủy, Thanh Đức, Xín Chải, Lao Chải.

Ngoài anh Dính, anh Tân, anh em trong Đội mới chỉ tuổi đôi mươi, ba mươi nhưng tất cả luôn nặng lòng với các liệt sĩ. Công việc hằng ngày của các anh là leohết núi này đến núi kia, đeo ba lô dụng cụ, cơm nắm và bi đông nước, cầm gậy, lưng dắt “dao tông" đi tìm HCLS. Tìm theo phương pháp cuốn chiếu, hoặc khi có thông tin từ Ban Chỉ đạo 515, hoặc từ các CCB và nhân dân cung cấp, anh em lại quay lại tìm kiếm. Bày biện hộp bánh, chai nước, bao thuốc lá lên phiến đá, thắp nén nhang thơm rồi bắt tay vào việc. Toàn nơi kẽ đá, bờ suối, có nơi là hang sâu, bề rộng chỉ vài gang tay. Vừa tối vừa chật chội, nhiều khi có rắn, chuột, nhưng các anh vẫn cần mẫn dò tìm lại lần nữa mìn, lựu đạn, xới từng bay đất. Nhẹ nhàng gạt đất lọc ra từng vỏ đạn, bàn chải đánh răng, chiếc bát sắt méo móp, nhặt từng mẩu xương, thắt lưng, nâng niu từng mẩu giấy nhỏ còn sót… xếp lại thành hình hài đồng đội, đưa các anh trở về trên đôi vai trần.

Hôm ấy là ngày vui. Nhưng cũng có nhiều hôm phải về tay không, cả Đội buồn rượi. Ðến nay, Đội đã tìm kiếm trên diện tích 760ha, khối lượng đất đá đào lấp hơn 17.000m3 chủ yếu bằng cuốc xẻng, bằng tay không. Các cao điểm 772, 685, 1.688, 1.800ab, 1.558ab; bình độ 300, 400, 223, 226, 211 in đậm dấu chân các anh. Thào Mí Dính rút sổ tay ra và cho tôi biết: Đến nay, Đội đã tìm kiếm, quy tập được 187 HCLS, 1 mộ tập thể; riêng năm 2022, Đội đã tìm kiếm, quy tập được 20 HCLS, trong đó có 1 liệt sĩ xác định được danh tính (liệt sĩ Nguyễn Văn Quỳ) và bàn giao cho Sở LĐTBXH tỉnh Thái Nguyên. Đối với 19 HCLS còn lại, Đội bàn giao về Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Vị Xuyên để tổ chức truy điệu, an táng.

Trong công việc của mình,Đội nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của người dân và các CCB, nhất là các CCB đã từng tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới nơi đây. Hai trường hợp mà chúng tôi gặp trong những ngày này ở Đền tưởng niệm các liệt sĩ Vị Xuyên tại cao điểm 468 là những ví dụ điển hình. CCB Nguyễn Kim Cương ở Yên Bái từng được tặng Huân chương Chiến công trong chiến đấu và được tặng Bằng khen của T.Ư Hội CCB Việt Nam về thành tích đi tìm HCLS, nguyên là chiến sĩ Trung đoàn 876, Sư đoàn 356 cùng các đồng đội cũng tổ chức về lại vùng đất Vị Xuyên, trao quà trợ giúp người dân, cung cấp thông tin cho Đội tìm kiếm và trực tiếp tìm kiếm, đến nay đã tìm được 11 HCLS. Thượng tá Thào Mí Dính cho hay: “Nhiều năm qua, CCB Bình cùng các đồng đội cung cấp nhiều thông tin quan trọng, đã có hơn 20 trường hợp các anh kết nối được thông tin và cùng ra thực địa tìm kiếm, đánh dấu vị trí để Đội quy tập lên kế hoạch khai quật. Nhiều trường hợp khó khăn, anh Bình đều ủng hộ kinh phí đi lại, ăn ở. Anh còn xây dựng nhiều công trình tri ân, được nhân dân cảm phục”. Còn hàng trăm, hàng nghìn CCB như vậy đều đang nặng lòng với các đồng đội đã hy sinh trên mảnh đất này.

Đội trưởng Thào Mí Dính đưa tôi đi thăm nơi đóng quân của Đội. Một vườn rau xanh ngắt với rau cải, su hào; một đàn gà hơn hai chục con đang cục ta cục tác; một ngôi nhà xây chạy dài lợp ngói khang trang với giường ngủ gọn gàng ba lô chiến sĩ; một gian bếp đang đỏ lửa với chiến sĩ luân phiên làm nhiệm vụ nấu cơm. Anh Dính cho biết: Ngoài cơm nước cho 18 anh em trong Đội, bữa nào các anh cũng chuẩn bị một mâm cơm cúng với đầy đủ gà luộc, xôi nếp và những nén hương đầy thương nhớ các liệt sĩ mỗi khi được đưa về bảo quản ở nhà chờ của Đội - ngôi nhà nhỏ nằm ở cổng vào doanh trại. Hiện, tại nhà chờ có 4 bộ HCLS. Năm 2023, ngày 16-11, Đội phát hiện, tìm kiếm, quy tập được 1 bộ HCLS tại phía đông điểm cao 400 thuộc thôn Giang Nam, xã Thanh Thủy. Trước đó cùng một vị trí, Đội tìm kiếm, quy tập được 3 HCLS. Tất cả HCLS được tìm thấy đưa về bảo quản tại Nhà chờ của Đội. Buồn là chưa xác định được danh tính. Chỉ ít ngày nữa, Bộ CHQS và ngành chức năng tỉnh Hà Giang sẽ tổ chức lễ truy điệu và an táng HCLS về Nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên… Với công sức và tình cảm của những người chiến sĩ, của các CCB và người dân khắp nơi, nỗi đau còn hơn 2.000 liệt sĩ chưa được tìm thấy trên Mặt trận Vị Xuyên sẽ dần khép lại.

Cơn gió mùa đông bắc đầu mùa thật lạnh trên vùng cao biên giới này, vậy nhưng khi chia tay anh em trong Đội TKQTHCLS Bộ CHQS tỉnh Hà Giang, chúng tôi lại thấy thật ấm lòng về Nghĩa tình đồng đội nơi đây.

Lê Doãn Chiêu